نقش استراتژی‌ها و تاکتیک‌های اقتصادی در تداوم حیات گروه‌های سلفی-تکفیری

فصلنامه تخصصی علوم سیاسی

مقاله 6، دوره 16، شماره 50، اردیبهشت 1399، صفحه 101-125   

نویسندگان

رضا خراسانی¹؛ محمد میرعبدلی^{* 2}

¹عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی وروابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

²کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

تروریست‌ها برای رسیدن به اهداف خود نیازمند تأمین مالی هستند و به همین علت به راه‌های گوناگون قانونی و غیرقانونی متوسل می‌شوند. گروه‌های تندروی اسلامی نیز که از آنها می‌توان به عنوان تروریست‌های تکفیری نام برد، از این قاعده مستثنی نیستند و علی‌رغم تأکید بر مسائل ایدئولوژیک و مذهبی-معنوی، جهت رشد و موفقیت، جذب مخاطبان و پیروان از طریق تبلیغات، تأمین تسلیحات، انجام عملیات‌های تروریستی و سایر نیازهای روزمره خود نیازمند دسترسی به منابع مالی لازم برای تحقق اهداف خویش می‌باشند. لذا پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش کلیدی می‌باشد که چه عواملی موجب تداوم حیات تروریسم تکفیری در مناطق گوناگون شده است؟ در راستای پاسخ‌گویی به پرسش مذکور این فرضیه مطرح شده است که به نظر می‌رسد یکی از عوامل موثر در عدم نابودی گروه‌های سلفی-تکفیری ناشی از تنوع راه‌های دسترسی تکفیری‌ها به منابع مالی متعدد و عدم وابستگی آنان به یک شیوه درآمدی جهت تأمین هزینه‌های خود می‌باشد. لذا در این رابطه مهم‌ترین منابع تأمین کننده نیازهای مالی گروه‌های تروریستی-تکفیری که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری آنان در اتخاذ روش‌های مختلف درآمدزایی می‌باشد، در این پژوهش تشریح شده و چشم‌انداز رویکرد اقتصادی آنان در آینده نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در پژوهش حاضر از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

استراتژی؛ تاکتیک؛ تروریسم؛ سلفی-تکفیری؛ منابع مالی

مراجع

- ابراهیمی­فر، طاهره و آزاد، امیرحامد (1396). «علل بقای شبکه­های اقتصادی سازمان­های تروریستی در خاورمیانه در عرصه ارتباطات سیاسی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 39، سال 13، صص 44-23.

- اکرم­عارفی، محمد (1380). «پاکستان و بنیادگرایی اسلامی»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 16، سال 4، صص 278-261.

- توکلی، سعید (1393). «القاعده، داعش؛ افتراقات و تشابهات»، فصلنامه آفاق امنیت، شماره 23، سال 7، صص 195-151.

- چاووشی، محمدصادق و کرامتی­معّز، هادی (1397). «چالش­ها و موانع مقابله با تأمین مالی تروریسم»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 42، سال 14، صص 123-105.

- حسینی، محمدرضا (1396). «مقابله با منابع مالی گروه­های تروریستی و تکفیری در پرتو اسناد حقوق بین­الملل»، فصلنامه حقوق، شماره 16، دوره 50، صص 42-29.

- دری­نوگورانی، حسین (1391). «اقتصاد تروریسم: مفاهیم، محورهای اساسی و مطالعات تجربی»، فصلنامه آفاق امنیت، شماره 16، سال 5، صص 134-105.

- دهشیار، حسین (1395). «گسل­های هویتی و اقتصاد سیاسی گروه داعش»، فصلنامه سیاستجهانی،  شماره 3، دوره 5، صص 26-7.

- زاهدی، نسا و پورقره­خان، رضا (1396). «منابع مالی داعش»، دوفصلنامه سیاست­نامه مفید، شماره 1، صص 106-85.

- شرقی، آرش (1394). « تروریسم دریایی: امنیت دریا و مسئولیت دولت­ها»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 31، سال 11، صص 157-137.

- عباسی، ابراهیم و همکاران (1394). «اهمیت استراتژیکی تنگه هرمز در مقایسه با تنگه­های بین­المللی جهان»، فصلنامه پژوهش­های سیاسی، شماره 13، سال 5، صص 23-8.

- عطوان، عبدالباری (1391). سازمان سری القاعده، ترجمه فرزان شهیدی، تهران: موسسه مطالعات اندیشه­سازان نور.

- فدوی، حبیب­اله و کنعانی، مهدی (1395). «تحلیل واگرایی­های سیاسی-امنیتی در روابط ایران و پاکستان»، فصلنامه پژوهش­های سیاسی و بین­المللی، شماره 29، سال 7، صص 169-141.

- محروق، فاطمه (1394). «اقتصاد سیاسی تروریسم: مورد داعش»، فصلنامه روابط خارجی، شماره 4، سال 7، صص 152-119.

- موسوی، جلیل و حسنی­نسب، مرتضی (1394). «سلفیه جهادی در شبه­جزیره؛ بررسی رویکرد و عملکرد القاعده شبه­جزیره»، پژوهشنامه نقد وهابیت؛ سراج منیر، شماره 18، سال 5، صص 105-79.

- میرزایی، علیرضا (1392). «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی نماینده افکار افراطی سلفی­گری»، پژوهشنامه نقد وهابیت؛ سراج منیر، شماره 11، سال 3، صص 201-171.

- نساج، حمید و همکاران (1394). «شناسایی و تأمین منابع مالی داعش»، فصلنامه حبل­المتین، شماره 11، سال 4، صص 55-37.

- نیک نشان، شقایق(1391). «ایدئولوژی مبنایی برای عملکرد آموزش و پرورش: مقایسه پیامدهای ایدئولوژی لیبرال دموکراسی و نئولیبرالیسم بر تعلیم و تربیت در کشورهای غربی»، پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت، شماره2.

- جکو، حسین (2013). «جبهه­النصره: إستراتیجیه خشنه للإستیلاء الناعم علی الثوره عبر 3 مداخل»، .http://alhayat.com/Details/470180/ 2013/01/18 :

- A ffaire de la Barcelona traction li ght and power company limited, amet du fevrier, (1995).

- Adam, Georgina (2016). "Antiquities: The Spoils of War". Financial Times. http://www.ft.com/intl/cms/s/0/950b8740-e1f6-11e5-9217-6ae3733a2cd1.html, accessed 19.4.2016.

- Ahlert, Arnold (2015). "ISIS Trafficking Human Organs?". Frontpage Mag. http://www.frontpagemag.com/fpm/251753.

- Al-Mesbar (2018). "The Record on Qatari Support for Al-Nusra as Viewed by Western Sources". URL: http://mesbar.org/ February 15.

- Associated Press (2014). "Syria, Iraq Oil Controlled by Islamic State Group". September 25, 2014.

- Bauer, Katherine (2017). "The Evolution of Terrorist Financing Methodologies and Responses". Strategic Sectors | Security & Politics, IEMed. Mediterranean Yearbook 2017, pp 236-238.

- Belli, Burcak et al, (2014). "The Business of the Caliph". Die Zeit, No. 50. URL: www.zeit.de/feature/islamicstate-is-caliphate.

- Boghardt, Lori Plotkin (2014). "Qatar Is a U.S. Ally. They Also Knowingly Abet Terrorism. What´s Going On?". New Republic. https://newrepublic.com/article/119705/why-does-qatarsupport-known-terrorists, accessed 29.11.2015.

- Brisard, Jean-Charles & Martinez, Damien (2014). "Islamic State: The EconomyBased Terrorist Funding, Thomson Reuters Accelus". http://accelus.thomsonreuters.com. October 2014.

- Bronstein, Hugh (2010). "Colombia rebels, al Qaeda in "unholy" drug alliance". https://www.reuters.com/article/us-drugs-colombia-qaeda-interview/-idUKTRE6034L920100104. January 5.

- Callimachi, Rukmini (2014). "Paying Ransoms, Europe Bankrolls Qaeda Terror". URL: https://www.nytimes.com/2014/07/29/world/africa/ransoming-citizenseurope-becomes-al-qaedas-patron.html.

- Callimachi, Rukmini (2018). "The ISIS File". available at: https://www.nytimes.com/ interactive/2018/04/04/world/middleeast/isis-documents mosul-iraq.html. 04 April.

- Cockburn, Patrick (2014). "Iraq Crisis: How Saudi Arabia Helped ISIS Take Over The North Of The Country". Independent. http://www.independent.co.uk /voices/comment/9602312.html.

- Cohen, David S. (2015). "Attacking ISIL’s Financial Foundation". URL: www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/jl2672.aspx.

- Combating Terrorism Center at West Point (2013). "Analysis of the State of ISI (English Translation)". September 2013.

- Ehrenfeld, Rachel (2011). "Drug trafficking, kidnapping fund al Qaeda". http://www.cnn.com/2011/OPINION/05/03/ehrenfeld.al.qaeda.funding/index.html. May 4, 2011.

- Engel, Pamela (2015). "ISIS Has Found A Huge Moneymaking Method That´s `Impervious To Sanctions And Air Raids". Business Insider. http://www.businessinsider.com/isis-taxationextortion-system-2015-12, accessed 12.4.2016.

- Fanusie, Yaya J. & Entz Alex (2017). "Al-Shabaab Financial Assessment". CSIF:Terror Finance Briefing Book, pp 1-23.

- FATF (2015). "Financing of the Terrorist Organisation Islamic State in Iraq and the Levant (ISIL)". URL: http://www.fatf-gafi.org/topics/methodsandtrends/ documents/html.

- Fisk, Robert (2015). "ISIS Profits From Destruction of Antiquities By Selling Relics To Dealers And Then Blowing Up The Buildings They Come From To Conceal The Evidence of Looting". Independent. http://www.independent.co.uk/voices/ 10483421.html.

- Gerdes, Luke M. et al (2014). "Assessing the Abu Sayyaf Group’s Strategic and Learning Capacities". Studies in Conflict & Terrorism, Department of Behavioral Sciences and Leadership United States Military Academy West Point, NY, USA, Vol 37, No 3, pp 267-293.

- Gilligan, Andrew (2014). "How Our Allies in Kuwait and Qatar Funded Islamic State". The Telegraph. http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/kuwait/11077537/.html.

- Heibner, Stefan et al (2017). "Caliphate in Decline: An Estimate of Islamic State’s Financial Fortunes". The International Centre for the Study of Radicalisation (ICSR), pp 1-16.

- Holley, Peter (2015). "The Tiny Pill Fuelling Syria´s War And Turning Fighters Into Superhuman Soldiers". https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp /2015/11/19.

- Houreld, Katharine (2017). "Somali pirates hijack first commercial ship since 2012". URL: https://af.reuters.com/article/topNews/idAFKBN16L104-OZATP, March 14.

- Huynh, Cindy (2018). "Dark Web Powers the World’s First Jihadi Cryptocurrency Crowdsourcing Effort". https://btcmanager.com/ August 31.

- Jacobson, Michael & Levitt, Matthew (2009). "staying solvent; assessing al-Qaeda’s financial portfolio". Jane’s Strategic Advisory Services, November, pp 9-13.

- Johnson, Keith (2014). "The Islamic State is the Newest Petrostate". Foreign Policy. URL: http://foreignpolicy.com/2014/07/28.

- Jones, Sam & Solomon, Erika (2015). "ISIS Inc: Loot And Taxes Keep Jihadi Economy Churning". Financial Times. http://www.ft.com/cms/s/2/aee89a00-9ff1-11e5-beba5e33e2b79e46.html.

- Kambere, Geoffrey (2012). "Financing al-Shabaab: The Vital Port of Kismayo". https://globalecco.org/, Vol. 2, No. 3.

- Kaplan, eben (2006). "Tracking Down Terrorist Financing". https://www.cfr.org/backgrounder/April 4.

- Khatib, Lina (2015). "The Islamic State’s Strategy: Lasting and Expanding". Carnegie Middle East Center, pp 1-33.

- Kiley, Sam (2018). "Funding al-Shabaab: How aid money ends up in terror group's hands". https://edition.cnn.com/2018/02/12/africa/somalia-al-shabaab-foreign-aidintl/index.html.

- Kriel, Robyn & Duggan, Briana (2017). "Somali pirate kings are under investigation for helping ISIS and al-Shabaab". URL: https://www.cnn.com/2017/07/10/africa/ index.html, July 10.

- Levitt, Matthew (2014). "Terrorist Financing and the Islamic State". URL: www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view.

- Lister, Charles (2005). "Cutting Off ISIS’ Cash Flow". Technical report.

- Masi, Alessandria (2015). "Turkey, Russia, Iraq and Syria: The Black Market Oil Trade That´s Fueling ISIS And Dividing The Terrorist Group´s Opponents". International Business Times. http://www.ibtimes.com/ 2217476, accessed 3.4.2016.

- McCoy, Terrence (2014). "This is how Boko Haram funds its evil". https://www.washingtonpost.com/news/morning-mix/wp/2014/06/06.

- Michael, George (2014). "Counterinsurgency and Lone Wolf Terrorism". Terrorism and Political Violence, Vol. 26, Issue 1, pp 45-57.

- Moore, Jack (2017). "ISIS Members Plundered $800 Million From Iraq, Central Bank Says". URL: https://www.newsweek.com/ 648492.

- Myers, Steven lee & Nicholas Kulish (2016). "`Broken System`Allows ISIS To Profit From Looteed Antiquities". http://www.nytimes.com/2016/01/10/world/europe/iraqsyria-antiquities-islamic-state.html , accessed 19.4.2016.

- News Corp Australia (2014). "How Does ISIS Get Its Hostages?". http://www.news.com.au/world/news story/85684454387fd9afa70436d1dc5c83f6.

- Norton, Ben (2016). "Saudi Arabia Funds And Exports Islamic Extremism: The Truth Behind The Toxic U.S. Relationship With The Theocratic Monarchy". Salon Media Group. http://www.salon.com/2016/01/06/ accessed 25.2.2016.

- O’brien, McKenzie (2012). "Fluctuations Between Crime and Terror: The Case of Abu Sayyaf’s Kidnapping Activities". Terrorism and Political Violence, Vol. 24, No. 2, pp 320-336.

- Paletta, Damian and Adam Entous (2015). "Militants in Iraq Siphon State Pay".Wall Street Journal.

- Paraskova, Tsvetana (2018). "Tax Income Earned ISIS Much More Than Oil Smuggling". available at: https://oilprice.com/Geopolitics/Middle-East/ html. 06 April.

- Peled, Daniella (2015). "ISIS And Saudi Arabia: A Dangerous Double Game". Haarez. http://www.haaretz.com/middle-east-news/isis/1.693831 , accessed 7.4.2016.

- Peters, Gretchen (2009). "How Opium Profits the Taliban". United States Institute of Peace; Library of Congress Cataloging-in-Publication Data, Washington DC, pp 1-44.

- Rand Corporation (2005). "Financing Terror An Analysis and Simulation for
Affecting Al Qaeda's Financial Infrastructure", pp 1-243.

- Rand Corporation (2017). "Financial Futures of the Islamic State of Iraq and the Levant". pp 1-38.

- Reyes, Joseph Anthony L. & Smith, Tom (2015). "Analysing labels, associations, and sentiments in Twitter on the Abu Sayyaf kidnapping of Viktor Okonek". Terrorism and Political Violence, pp 1-19.

- Rock, Jason L. (2016). "The funding of Boko Haram and Nigeria's actions to stop it". Monterey, California: Naval Postgraduate School, pp 1-39.

- Rodrigue, Jean-Paul (2004). "Straits, Passages and Chokepoints A Maritime Geostrategy of Petroleum Distribution". Cahiers de Géographie du Québec, Vol. 48, No. 135, pp 357-374.

- Rollins, John & Sun Wyler, Liana (2013). "Terrorism and Transnational Crime: Foreign Policy Issues for Congress". Congressional Research Service; CRS Report for Congress, June 11, pp 1-35.

- Shapiro, Jacob (2016). "A Predictable Failure: The Political Economy of the Decline of the Islamic State". Combating Terrorism Center at West Point; CTC Sentinel, Vol. 9, Issue 9, pp 1-32.

- Smith, Samuel (2015). "Young Girls Sell For $165 at Islamic State Slave Markets; Price List Verified by UN Offcicial". CP World. http://www.christianpost.com/news/142345.

- Tait, Robert (2014). "ISIS' half-a-billion-dollar bank heist makes it world's richest terror group". URL: https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/iraq /10899995/html.

- Taylor, Guy (2014). "Qatar Allows Money To Flow To Islamic State, Other Terrorists: Report". http://www.washingtontimes.com/news/2014/dec/10/accessed 6.4.2016.

- Thompson, Ginger (2015). "Trafficking in Terror". The New York Times, December 14, 2015. http://www.newyorker.com/ magazine/2015/12/14/traffickingin-terror.

- Triebert, Christiaan & Komar, Rao (2016). "Jabhat Fateh al-Sham’s income and resources". https://www.hate-speech.org/ August 15.

- Ward, Alex (2017). "Pirates and terrorists are working together now in Somalia". URL: https://www.vox.com/world/2017/7/13/15948184/piratesterrorists-somalia-isis-shabaab, Jul 13.

- Weber, Peter (2014). "Who’s financing Boko Haram?". The Week, May 12, 2014. http://theweek.com/articles/447032.

- www.counterextremism.com/threat/nusra-front-jabhat-fateh-al-sham.

- Zenn, Jacob (2013). "Boko Haram’s Evolving Tactics and Alliances in Nigeria". Combating Terrorism Center at West Point, June 25. https://www.ctc.usma.edu/posts.

- Zubair-Shah, Pir & Perlez, Jane (2009). "Taliban Exploit Class Rifts in Pakistan". New York Times, April 16.