بررسی و بازنگری مقصود از واژه قصاص در ماده 622 کتاب پنجم قانون مجازات مصوب 1392 از منظر فقهی

مطالعات فقهی و فلسفی

مقاله 5، دوره 10، شماره 39، مهر 1398، صفحه 1-13   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید علی ربانی موسویان^{* 1}؛ رقیه نصیری²

¹استادیار، گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد اسلام شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام شهر، ایران

²کارشناسی ارشد، رشته فقه و حقوق اسلامی، واحد اسلام شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام شهر، ایران.

چکیده

خروج عمدی یا خود به خودی جنین را قبل از آنکه قادر به زندگی در خارج رحم باشد، سقط جنین می‌گویند. یکی از اقسام سقط جنین، سقط جنین عمدی می‌باشد. در مورد مجازات این نوع از سقط میان فقها و حقوق‌دانان اختلاف است. مشهور فقها کیفر آن را قصاص دانسته‌اند. همان طور که قانون مجازات مصوب1370 نیز بر همین اساس تصریح داشته است. در قانون مجازات مصوب 1392 عبارت مقنن در این مورد ابهام دارد. در این پژوهش تلاش شد با بررسی تحلیلی واژه قصاص در ماده 622 از این ابهام پرده برداشته و دیدگاه صحیح را تبیین نماید. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که همان طور که دیدگاه مشهور فقها موید آن است جز در موارد خاص، عمل مذکور جایز نمی‌باشد و همچنین نشان می‌دهد مقصود از واژه قصاص با توجه به ادله و قرائن قانونی و مبانی فقهی بر خلاف دیدگاه مشهور حقوق‌دانان، قصاص در مقابل سقط جنین کاملی است که روح در او دمیده شده، نه قصاص در برابر جنایت وارد شده بر مادر.

کلیدواژه‌ها

سقط جنین عمدی؛ ماده 622 قانون مجازات؛ قصاص؛ مجازات سقط جنین

مراجع

قرآن کریم

1. ابن ابی الحدید، عبدالحمید (1394). شرح نهج‌البلاغه. تهران: نیستان، ج14.
2. ابن اثیر جزری، علی بن محمد (1409ق). اسد الغابه فی معرفه الصحابه. بیروت: دارالفکر، ج4.
3. ابن حزم اندلسی، علی بن احمد (بی‌تا). المحلی. بیروت: دارالفکر، ج11.
4. ابن عبدالبر، ابوعمر یوسف بن عبدالله (1412ق). الاستیعاب فی معرفه الاصحاب. بیروت: دارالجیل، ج4.
5. ابن منظور، جمال‌الدین (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارصادر، ج13.
6. اردبیلی، محمدعلی (1383‌). سقط جنین در بارداری ناشی از زنای به عنف. تحقیقات حقوقی، شماره 39، ص133-162.
7. آقایی، سید مجتبی (1384). سقط جنین و دین زرتشتی. باروری و ناباروری، دوره6، شماره4، ص349-361.
8. انتظاری، ابوالفضل (1384). بررسی تطبیقی سقط جنین و آثار حقوقی آن. تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی نگاه بینه.
9. انیس، ابراهیم ودیگران (2004م).  المعجم الوسیط. بی‌جا: مجمع اللغه العربیه، ج1.
10. بیهقی، ابوبکر احمد (1405ق). دلائل النبوه و معرفه احوال صاحب الشریعه. بیروت: دارالکتب العلمیه، ج3.
11. حرعاملی، محمد بن حسن (1414ق). وسایل الشیعه. قم: آل بیت لاحیاء التراث، ج29.
12. حسین‌جانی، بهمن (1382 ). حقوق جزای اختصاصی(1). تهران: انتشارات حقوقی مجد.
13. دهخدا، علی اکبر (1337). فرهنگنامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
14. ذهبی، شمس‌الدین محمد (1409ق). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام. بیروت: دار الکتاب العربی، ج3.
15. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق). مهذب الاحکام. قم: موسسه المنار، چاپ چهارم، ج29.
16. سرخه، محمود؛ ملک‌زاده، مژگان (1395). بررسی تطبیقی جرم سقط جنین در حقوق ایران و جمهوری عربی مصر. در: نخستین همایش ملی علوم اسلامی حقوق و مدیریت. قم: دانشگاه علمی کاربردی، استانداری قم.
17. شرتونی لبنانی، سعید (1403ق). اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد. قم: منشورات مکتبه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج1.
18. شهید ثانی، زین‌الدین (1388). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. بی‌جا: دارالتفسیر، ج8.
19. شهیدی، مهدی (1382). روش‌های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق. تهران: سمت؛ پژوهشکده ابن سینا، چاپ دوم.
20. شیرازی، سید محمد (1420ق). الفقه البیئه. بیروت: موسسه الوعی الاسلامی، ج9.
21. صانعی، یوسف (1384). اسفتائات قضایی. تهران: نشر میزان، ج1.
22. صدر حاج سید جوادی، احمد؛ خرمشاهی، بهاءالدین؛ فانی، کامران (1383). دایره المعارف تشیع. تهران: نشر شهید محبی، ج5.
23. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1387ق). تاریخ الطبری. بیروت: دارالتراث، چاپ دوم، ج11.
24. طریحی، فخرالدین بن محمد (1403ق). مجمع البحرین. بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج6.
25. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1415ق). القاموس المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیه، ج4.
26. کاشف الغطاء، احمد بن علی (1423ق). سفینه النجاه و مشکاه الهدی و مصباح السعادت. نجف: موسسه کاشف الغطاء، ج3.
27. کوزه‌گر، محمدعلی (1386). چکیده پزشکی قانونی. تهران: غافر.
28. گلدوزیان، ایرج (1389). حقوق جزای اختصاصی. تهران: انتشارات مجد، ج1.
29. مجلسی، محمدباقر (1440ق). بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار علیهم السلام. بیروت: دار احیاءالتراث العربی، ج19.
30. محسنی، محمد آصف (1382). الفقه و المسائل الطیبه. قم: بوستان  کتاب.
31. مدنی کاشانی، رضا (1410ق). متاب القصاص للفقهاء و الخواص. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
32. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج14.
33. ملایوسفی، مجید (1388). بررسی و نقد دیدگاه جودیث جارویس در دفاع از سقط جنین. فلسفی کلامی، دوره11، شماره2، ص156-178.
34. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1422ق). مبانی تکمله المنهاج. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی، ج2.
35. نجفی، محمدحسن (1392). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. قم: جامع مدرسین حوزه علمیه قم، ج43.
36. ولیدی، محمد صالح (1391). حقوق جزای اختصاصی. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر، ج2.
    1. Concluding Observations of the common The Right of the Child: chad, 21 st sess., 30, U.N. Ooc. CRC/C/15/Add. 107( Aug. 24, 1999).