بررسی و تحلیل مؤلّفه‌های هویّت ملّیِ جغرافیایی و فرهنگی در شاهنامۀ فردوسی با رویکرد به شخصیّت رستم

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 5، دوره 3، شماره 9، آذر 1398، صفحه 83-101   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا فاطمی مقدم سقی¹؛ دکتر فرشاد میرزایی مطلق^{* 2}؛ دکترمسعود سپه وندی²

¹گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خرّم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرّم‌آباد، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خرّم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرّم‌آباد، ایران.

چکیده

شاهنامۀ فردوسی به دلیل بازآفرینی هویّت ملّی از اهمّیّت ویژه­ای برخوردار است. فرزانۀ طوس با تکیه بر عناصر و مفاهیم هویّت­ساز، نقش محوری در پیوند دادن ایرانیان با پیشینۀ غنی فرهنگی خود داشته است. رستم یکی از شخصیّت­های برجسته است که فردوسی با تکیه بر ویژگی­های جسمانی و معنوی او، بخش عمده­ای از آراء هویّت­ساز خود را تبیین کرده است. در این پژوهش، با روش توصیفی -تحلیلی و استناد به منابع کتابخانه­ای، مؤلّفه­های هویّت ملیِ جغرافیایی و فرهنگی که فردوسی از طریق به­کارگیری شخصیّت رستم در شاهنامه به مخاطبان خود انتقال داده، بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که رستم به عنوان مهم­ترین شخصیّت شاهنامه در پیشبرد اهداف ملّی­گرایانۀ فردوسی و ایجاد نوعی هویّت­خواهی ایرانی بسیار مؤثّر بوده است. فردوسی، مفاهیم هویّت­سازِ جغرافیایی همچون: ترسیم محدودۀ جغرافیایی کشور ایران؛ نگرش مثبت و تعلّق خاطر نسبت به آب و خاک؛ نگرش نسبت به جایگاه سرزمین ایران در سطح جهان و مرجع دانستن آن؛ آمادگی برای دفاع از آب و خاک در زمان خطر و تعرض به آن؛ علاقه­مندی به یکپارچگی سرزمین در آینده و نیز، مفاهیم هویّت­سازِ فرهنگی همچون: تربیت فرزند و احترام به میراث گذشتگان را با خلق رستم و بهره­مندی از ظرفیّت­های رویدادهایی که این شخصیّت تجربه کرده، در شاهنامه بازتاب داده و با مخاطبان خود به اشتراک گذاشته است.

کلیدواژه‌ها

هویّت ملّی؛ شاهنامه؛ فردوسی؛ رستم

مراجع