مسجدسازی در تهرانِ عصر قاجار

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 4، دوره 14، شماره 56، آذر 1398، صفحه 67-88   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

زمزم سادات رضوی¹؛ محمد باغستانی کوزه گر^{* 2}؛ محمدنبی سلیم³

¹دانشجوی دکتری تاریخ ،واحد مشهد، دانشگاه آزاداسلامی،مشهد، ایران [e-mail]

²استادیار، گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.(نویسنده مسئول)

³استادیارگروه تاریخ ،واحد شاهرود، دانشگاه آزاداسلامی،شاهرود، ایران.

چکیده

مسجد برجسته ترین بنای مذهبی اسلام است و گرچه مهمترین کارکردآن، عبادی است، اما در عرصه هنر است که جلوه گری می کند و بنای آن ، افتخاری برای نظامات سیاسی تلقی می شود. در دوره قاجار، مسجدسازی به دو صورت مرمت مساجد جامع و یا ساخت مساجد نوین با کاربری چندگانه ، به ویژه در شهر تهران صورت پذیرفت. روندی که با تاثیرپذیری از ورود ایران به مرحله مدرنییته، در معماری و تزئینات و کارکرد مساجد این عصر جلوه پیدا کرده است .پژوهش حاضر با تکیه بر مطالعات نظری ، ضمن اشاره به روند مسجدسازی در تهرانِ دوره قاجار، می کوشد تا شرایط و مقتضیات اثرگذار بر مسجدسازی و تحولات بعدی آن را بررسی نماید. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که در عصر قاجار، ضمن پیروی از هنر عهد صفوی، در ساخت بناهای مذهبی و به ویژه مساجد، از سبکهای متناسب با فضای دوره گذار استفاده گردید. در قسمت اماکن مذهبی مساجد حرف اول را می زنند و به دلیل رشد معنویت و گرایش به تظاهرات و خدمات مذهبی، توسعه شهرنشینی و گسترش تهران و نیز حمایت شاهان و رجال از هنر و دیانت ، مساجدی با کارکردهای آئینی – آموزشی و با آرایه های تلفیقی ساخته شد.

کلیدواژه‌ها

مسجد؛ معماری؛ تهران؛ قاجار؛ بناهای تاریخی

مراجع