اثر توسعه فیزیکی شهر تهران بر تغییر کاربری اراضی منطقه 5

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 3، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 13، اسفند 1390، صفحه 29-46   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی کاربردی

نویسندگان

لیلا واحدیان بیکی^{* 1}؛ احمد پوراحمد²؛ فرانک سیف‌الدینی³

¹کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

²استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

³دانشیار شهرسازی دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
   مناطق پیرامون شهرها تحت تاثیر و نفوذ رشد شهری قرار می‌گیرند. این نفوذ سبب تغییر در نقش و کارکردها و همچنین فرم این مجتمع‌های زیستی می‌گردد. منطقه5شهر تهران زمانی جزء اراضی پیرامونی شهر محسوب می‌شده است اما در طی دوره‌های مختلف با افزایش جمعیت و مهاجرت به این شهر، این اراضی به واسطه رشد شهری توسط شهر بلعیده شده‌اند، به طوری که امروزه جزء شهر تلقی می‌شوند و شهر تهران اثراتی را همچون: تخریب و تغییر اراضی باغی به کاربری‌های شهری، تغییر در محیط زیست منطقه و... گذاشته است. این پژوهش بررسی اثر توسعه فیزیکی شهر تهران بر تغییر کاربری اراضی منطقه5با هدف شناخت و تحلیل کاربری‌هایی که نقش مهمی در حفظ و سلامت منطقه و شهر دارند را مورد بررسی قرار داده است. روش تحقیق روش توصیفی–تحلیلی، روش جمع‌آوری اطلاعات روش اسنادی و روش میدانی، ابزار مورد استفاده نرم‌افزارهایENVIوGISو تصاویر ماهواره‌ای شهر تهران و نقشه‌های کاربری اراضی منطقه می‌باشد. نتایج تحقیق نشان‌دهنده اثرگذاری عامل توسعه شهر بر تغییر کاربری‌های سبز و تبدیل آنها به کاربری‌های شهری در منطقه بوده است. لذا با توجه به اهمیت این کاربری‌ها پیشنهادتی برای حفاظت از این کاربری‌ها ارائه گردیده است.
 

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: توسعه فیزیکی شهر؛ تغییر کاربری اراضی؛ شهر تهران؛ منطقه5

مراجع

منابع

ادیبی، حسین(1356).مقدمه‌ای بر مبانی جامعه‌شناسی. تهران: انتشارات شب‌گیر،

اهلرز، اکارت(1355).دزفول و حوزه نفوذ آن. جغرافیا نشریه انجمن جغرافی‌دانان ایران. دوره اول، شماره1.سحاب. ص:21.

باستیه، ژان؛ و درز، برنارد(1377).شهر. مترجم علی اشرفی، تهران: دانشگاه هنر،

بمانیان، محمدرضا؛ و محمودی نژاد،‌هادی(1387). نظریه‌های توسعه کالبدی شهر. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.

بهرام سلطانی، کامبیز(1371).مجموعه مباحث و روش‌های شهرسازی– محیط زیست. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

پاپلی یزدی، محمد حسین؛ و رجبی سناجردی، حسین(1387).نظریه‌های شهر و پیرامون. تهران: انتشارات سمت.

جرجانی، محمد حسن(1388).توسعه فیزیکی شهر و تاثیر آن بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی(گنبد کاووس). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشکده جغرافیا. دانشگاه تهران.

جعفری، مریم(1388).تحلیل روند توسعه فیزیکی شهر اراک و پیامدهای زیست محیطی آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشکده جغرافیا. دانشگاه تهران.

ربانی، رسول؛ و وحیدا، فریدون(1381).جامعه‌شناسی شهری. دانشگاه اصفهان. تهران: انتشارات سمت.

زنگنه شهرکی، سعید(1386).بررسی پدیده پراکنش افقی شهر تهران و تاثیر آن بر زمین‌های کشاورزی پیرامون. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. دانشکده جغرافیا. دانشگاه تهران.

زنگی‌آبادی، علی(1372).تحلیل فضایی الگوی توسعه فیزیکی شهر کرمان. پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.

سازمان فضایی ایران(1386). تصاویر ماهواره‌ای از شهر تهران و اطراف آن.

سالنامه آماری شهر تهران(1385).

سرور، رحیم(1387).برنامه‌ریزی کاربری اراضی در طرح‌های توسعه و عمران ناحیه‌ای. تهرن: انتشارات گنج هنر.

شاریه، ژان برنار(1373). شهرها و روستاها. ترجمه سیروس سهامی. نشر نیکا.

شهرداری منطقه5(1388). اسناد راهبردی توسعه منطقه«سند راهبردی توسعه منطقه5». شهرداری تهران.

صدر موسوی، میر‌ستار؛ و قربانی، رسول(1385). پیامدهای زیست محیطی گسترش سکونت گاه‌ها مطالعه موردی: دره اسکو چای. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای. شماره8.ص:140.

طرح جامع شهر تهران(1347و1370).

عربی، مهدی(1387).سازمان‌یابی کالبدی– فضایی کلان‌شهر تهران با توجه به حریم. رساله دکتری. دانشگاه تربیت معلم.

عظیمی، ناصر(1380). شهر و انباشت سرمایه از دیدگاه مدیریت و برنامه‌ریزی منطقه‌ای. فصل‌نامه مدیریت شهری. شماره6.ص:32.

علوی پناه، کاظم(1382).کاربرد سنجش از دور در علوم زمین(علوم خاک). انتشارات دانشگاه تهران.

فرید، یدالله(1384)؛ جغرافیا و شهر‌شناسی. تبریز: دانشگاه تبریز.

فردوسی، بهرام(1384). امکان‌سنجی و کربرد سیستم پشتیبانی تصمیم‌گیری در توسعه فیزیکی شهر. نمونه موردی شهر سنندج. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس.

قربانی، مهدی و دیگران(1389). بررسی تغییرات جمعیتی و اثرگذاری آن‌ها بر تغییرات کاربری اراضی(مطالعه موردی: منطقه بالا طالقان). نشریه مرتع و آب‌خیزداری. مجله منابع طبیعی ایران. دوره63.شماره1.ص:79.

کاستلو، وینسنت فرانسیس(1383).شهرنشینی در خاورمیانه. ترجمه پرویز پیران و عبدالعلی رضایی. تهران: نشر نی.

کهیل، مایکل(1387).محیط زیست و سیاست اجتماعی. ترجمه حسین حاتمی‌نژاد و سهراب امیریان. انتشارات دانشگاه تهران.

لینچ، کوین(1381).تئوری شکل شهر. ترجمه سید حسین بحرینی. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

مجنونیان، هنریک(1374).مباحثی پیرامون پارک‌ها، فضای سبز و تفرجگاه‌ها. تهران: سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران.

محمودی، فرج‌اله(1369).سیمای طبیعی تهران. پژوهش‌های جغرافیایی. شماره26.ص:23.

مرکز آمار ایران(1382).سال‌نامه آماری کشور.

مشهدی‌زاده دهاقانی، ناصر(1381). تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

مهندسان مشاور شارمند(1385).طرح تفضیلی منطقه(5)شهر تهران. وزارت مسکن و شهرسازی.

مهندسان مشاور‌هامونپاد(1383).شیوه‌های افزایش درآمد و کاهش هزینه‌های شهرداری‌ها. انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.

نظریان، اصغر(1370). گسترش فضای شهر تهران و پیدایش شهرک‌های اقماری. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی. شماره20. ص:99.

واحدیان بیکی، لیلا(1389).بررسی اثر رشد فیزیکی شهر تهران بر اراضی منطقه5.پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری. دانشکده جغرافیا.دانشگاه تهران.

Castels, M. (1993). European Cities, the informational Society and the Global Economy, pp. 475-488, in R. T. Le Gates and F. Stout(2003) the city Reader, London, Routledge.

Christopher, S. & Miller, Roberta Balastad, (1999). Monitoring the Urban Environment from Space, Lamont Doherty Earth Observatory, Columbia University, Palisades, NY, USA.

Han, J. Hayashi, Y. Cao, X. Imura, H.(2009). Application of an integrated system dynamics and cellular automata model for urban growth assessment: A case study of Shanghai, China Landscape and Urban Planning, www.elsevier.com

Zhao, Pengjun.(2011). Managing urban growth in a transforming China:Evidence from Beijing, Land Use Policy, www.elsevier.com