تحلیل آماری سینوپتیکی پدیده گرد‌و‌غبار در استان ایلام

فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش های نو در جغرافیای انسانی

مقاله 4، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 13، اسفند 1390، صفحه 47-67   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی کاربردی

نویسندگان

حمید بحیرایی^{* 1}؛ سید محمدهادی ایازی²؛ محمدعلی رجایی³؛ حمزه احمدی⁴

¹مدرس دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد گرمسار

²عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری

³دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری و پیام‌نور اصفهان

⁴مدرس دانشگاه پیام‌نور مرکز بوئین‌زهرا

چکیده

چکیده
    گرد ‌و ‌غبار یکی از پدیده‌های مخرب اقلیمی است که سالانه خسارات فراوانی را به محیط زیست، جاده‌ها، ساختمان‌ها و هوای شهرها وارد می‌نماید. در این مطالعه وضعیت گرد ‌و ‌غبار استان ایلام بر اساس آمار ایستگاه‌های هواشناسی سینوپتیکی ایلام و دهلران برای دوره آماری20ساله و الگوهای گردشی‌تراز500هکتوپاسکال و سطح دریا از پایگاه داده‌های اقلیمی نووا در محیط نرم‌افزارهای آماریEcxelوSpssمورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در ایستگاه ایلام، ماه می‌با63روز و دسامبر با یک روز و در ایستگاه دهلران ماه جولای با22روز و ماه دسامبر با7روز به ترتیب بیشترین و کم‌ترین فراوانی گرد و غبار مشاهده شده است. در ایستگاه ایلام فصل بهار با45درصد و در ایستگاه دهلران فصل تابستان با41درصد بیشترین توزیع فصلی را دربرمی‌گیرند. در هر دو ایستگاه، همبستگی بین عناصر اقلیمی و تعداد روزهای گرد و غبار بسیار بالاست و از رابطه‌ای منطقی برخوردارند. در ایستگاه ایلام بالاترین همبستگی مربوط به متغیر باد با89درصد و در ایستگاه دهلران میانگین دما با92درصد، بیشترین همبستگی را با پدیده گرد و غبار دارد. در هر دو ایستگاه، بارش و رطوبت نسبی با پدیده گرد و غبار از همبستگی معکوس برخوردارند. در ایستگاه دهلران ضریب تعیین59درصد نشان می‌دهد که تغییرات متغیر وابسته، یعنی گرد و غبار توسط شش متغیر مستقل یا عناصر اقلیمی تبیین می‌گردد. در ایستگاه ایلام، نتایج رگرسیون چند متغیره معنی‌دار نبوده زیرا شرایط طبیعی منطقه تاثیر عناصر اقلیمی را کاهش می‌دهد. بررسی الگوهای گردشی سطح500هکتوپاسکال و تراز دریا نشان می‌دهد که در ماه ژوئیه قرارگیری هسته کم‌فشار بر روی دریای مدیترانه و زبانه‌های فرود آن که بر روی بیابان‌های عراق، سوریه و عربستان قرار دارد باعث ایجاد گرد و غبار در غرب کشور می‌گردد. با استقرار محورهای فرود سطح بالا در مناطق گرم و خشک آفریقا، عربستان و عراق که منبع اصلی گرد و غبار هستند، شرایط گرد و غباری در کشور حادث می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

واژگان کلیدی: آماری؛ سینوپتیکی؛ گرد و غبار؛ عناصر اقلیمی؛ ایلام؛ چند متغیره

مراجع

منابع

بابازاده، سیداحمد، جاوری، مجید(1388)تحلیل رگرسیونی داده‌های اقلیمی با استفاده از ایستگاه‌های انتخابی ایران، جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، پیش‌شماره پاییز و زمستان، صص107-95.

حسین‌زاده، س، بادهای120روزه سیستان، فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، شماره64.

فرج زاده، م،(1386)تکنیک‌های اقلیم‌شناسی، چاپ اول،  انتشارات سمت.

دهقان‌پور فراشاه، ع،(1384)تحلیل آماری و سینوپتیکی طوفان‌های خاک در فلات مرکزی ایران، رساله دکتری،  استاد راهنما، بهلول علیجانی، دانشگاه تربیت معلم تهران.

ذوالفقاری، حسن و همکاران،(1390)بررسی همدید توفان‌های گردوغبار در مناطق غربی ایران طی سالهای1384تا 1388(مطالعه موردی: موج فراگیر تیرماه1388)،مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال22،شماره پیاپی43،شماه3،پاییز 1390، صص34-17.

ذوالفقاری، ح، عابدزاده ، ح(1384)تحلیل سینوپتیک سیستم‌های گردوغبار در غرب ایران، مجله جغرافیا و توسعه پاییز و زمستان84،صص187-173.

رسولی، ع، و همکاران،(1389)تحلیل روند وقوع پدیده اقلیمی گردوغبار در غرب کشور در55سال اخیر با استفاده از روش‌های آماری ناپارامتری، فصل‌نامه جغرافیایی طبیعی، سال سوم، شماره9،صص،28-15.

علیجانی، ب،(1376)آب‌و‌هوای ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور.

علیجانی، ب،(1385)اقلیم‌شناسی سینوپتیک، چاپ دوم، انتشارات سمت.

کلانتری، خ،(1387)پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی– اقتصادی، چاپ سوم، انتشارات فرهنگ صبا.

همتی، ن،(1374)،گرایش سینوپتیک بررسـی فراوانی توفان‌های خاک در نواحی مرکــزی و جنوب غربی کشور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت معلم.

شائمی،ا، حبیبی، م(1388)گرمایش جهانی پیامدهای زیستی – اکولوژیکی، چاپ انتشارات ترجمان خرد،

طرح جامع توسعه استان ایلام(1372).جلد دوم،(منابع و پوشش گیاهی)، سازمان برنامه وبودجه استان ایلام.

یاراحمدی، د، عزیزی، ق،(1386)تحلیل چند متغیره ارتباط میزان بارش فصلی ایران و شاخص‌های اقلیمی، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره62،زمستان86،صص161–174.

لشکری ، ح، کیخسروی، ق،(1387)تحلیل آماری سینوپتیکی توفان‌های گردوغبار استان خراسان رضوی در فاصله زمانی(2005-1993)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره65،پاییز1387صص33-17

نوحی، ا (1376)هواشناسی عمومی(ترجمه)،انتشارات علمی و فرهنگی تهران