رویکرد عاشقانه (شاعرانه) به داستان حضرت موسی در آثار عرفانی قرن پنجم تا هفتم هجری

عرفان اسلامی

مقاله 4، دوره 17، شماره 63، خرداد 1399، صفحه 53-76   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید زهره‌وند^{* 1}؛ محسن حسینی مؤخر²؛ محمدرضا حسنی جلیلیان³؛ مرتضی کرمانشاهی⁴

¹استادیار دانشگاه لرستان. نویسنده مسئول: [e-mail]

²دانشیار دانشگاه لرستان. [e-mail]

³دانشیار دانشگاه لرستان[e-mail]

⁴دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی[e-mail]

چکیده

داستان و شخصیّت پیامبران الهی، براساس نصّ صریح قرآن و روایات، یکی از ویژگی‌های اساسی عرفان اسلامی است که مورد توجّه عارفان در قرون مختلف بوده است. در حقیقت طرح نکات و ظرایف عشق و بیان لحظات و تجربیات عاشقانه با هدف گشودن نگاه معرفت شناختی و زیبایی‌شناسانه از رویکردهای مهم در تاریخ تصوّف اسلامی است که به مکتب یا رویکرد عاشقانه در عرفان شناخته شده است. این رویکرد با ویژگی‌های زبانی خاص خود، با بهره‌گیری از ظرفیت والای داستان پیامبران و تجربیات عاشقانه نهفته در این داستان‌ها به مهم‌ترین موضوعات و مفاهیم عشق پرداخته است، لذا هدف این پژوهش، ‌شناسایی و تبیین رویکرد عاشقانه به داستان حضرت موسی در آثار عرفانی مطرح در قرن پنجم تا هفتم هجری است. دراین پژوهش مصادیق و شواهد مورد نظر در آثار عرفانی با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان از بهره‌گیری از زبان اشارت با ویژگی‌های خاص آن در مقابل زبان عبارت است. بررسی شواهد و مصایق تحقیق نشان داد رویکرد عاشقانه هم از لحاظ فراوانی در آثار شعری و نثر و هم از نظر فراوانی در سه قرن مورد تحقیق از فراوانی نسبتا یکسانی برخوردار است. از نظر موضوعی نیز مکالمه خداوند با حضرت موسی و تجلّی حق بر وی بیشترین فراوانی را در پرداختن شاعران و نویسندگان به خود اختصاص داده است.

کلیدواژه‌ها

حضرت موسی(ع)؛ آثار عرفانی قرن پنجم تا هفتم؛ رویکرد عاشقانه

مراجع