بررسی قیام زید بن علی(ع) و تأثیر آن بر روند گسترش تشیّع

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 6، دوره 11، شماره 41، خرداد 1399، صفحه 107-121   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسن قریشی کربن¹؛ علی اکبر رزاقی²؛ سید ابوالفضل رضوی³؛ زهرا قنبری مله¹

¹استادیار دانشگاه پیام نور

²دانشجوی دکترای پیام نور قشم

³دانشیار دانشگاه پیام نور

چکیده

بدون شک یکی از قاریان و مفسران کلام الهی که از جایگاه ویژه‌ای در بین قاریان و مفسران قرآن برخوردار است زید بن علی(ع) است. آثار بجا مانده از ایشان نشانگر آن است که وی تألیفات زیادی در این خصوص داشته و لقب "حلیف القرآن" درباره او نشان‌دهنده پیوند ثابت وی با قرآن است. ایشان همچنین دارای قرائتی مشهوری بوده که بعضی از بزرگان آن را در کتابی مستقل جمع آوری نموده‌اند. قیام زید که نشأت‌گرفته از آیات قرآن بوده، نخستین قیامی است که از سوی خاندان علی(ع) بعد از واقعه کربلا در سرزمین‌های اسلامی، بر ضد امویان صورت گرفته است. سادات حسنی و سادات حسینی نیز با الهام از این قیام علیه امویان و عباسیان دست به شورش و اعتراض زدند. لذا این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در صدد است ابتدا چگونگی قیام‌ زید بن علی(ع) با استفاده از آموزه‌های قرآنی را مشخص و سپس تأثیر این قیام را بر روند گسترش تشیع بیان نماید.

کلیدواژه‌ها

قیام‌های شیعه؛ زید بن علی(ع)؛ تشیّع؛ حلیف القرآن

مراجع

قرآن کریم.

ابن اعثم کوفی، ابومحمد. 1372ش، الفتوح، ترجمه غلامرضا طباطبایی مجد، چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن خلدون، عبدالرحمن. 1379ش، مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن خلدون، عبدالرحمن. 1383ش، العبر، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: مطالعات فرهنگی.

ابن طقطقی، محمد بن علی. 1389ش، تاریخ الفخری، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن عساکر، علی بن حسین. 1418ق، تاریخ مدینة دمشق، چاپ اول، بیروت: دار الفکر.

ابن عنبه، احمد بن علی حسینی. 1417ق، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، مصحح افتخاری، قم: نشر صدر.

اصفهانی، ابوالفرج. 1387ش، مقاتل الطالبیین، ترجمه هاشم رسولی محلاتی، تهران: فرهنگ اسلامی.

اصفهانی، ابوالفرج. 1415ق، الأغانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

امینی، عبدالحسین. 1387ق، الغدیر فی الکتاب والسنة والأدب، بیروت: دار الکتب العربی.

بلاذری، محمد بن یحیی. 1404ق، فتوح البلدان، بیروت: دار الکتب العلمیه.

تشید، علی اکبر. 1385ش، قیام سادات علوی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

جعفریان، رسول. 1371ش، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم: انتشارات انصاریان.

حسینی شیرازی، سید علیخان. 1425ق، ریاض السالکین، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.

حکیمیان، ابوالفتح. 1368ش، علویان طبرستان، تهران: الهام.

رضوی اردکانی، ابوفاضل. 1384ش، شخصیت و قیام زید بن علی، قم: انتشارات اسلامی.

رضوی اردکانی، ابوفاضل. 1389ش، قیام یحیی بن زید، تهران: انتشارات بین الملل.

زرین کوب، عبدالحسین. 1368ش، تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر.

زمخشری، محمود بن عمر. 1389ش، تفسیر الکشاف، ترجمه مسعود انصاری، تهران: انتشارات ققنوس.

شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. 1361ش، الملل والنحل، ترجمه محمدرضا جلالی نائینی، تهران: انتشارات اقبال.

شیخ مفید. 1376ش، الإرشاد، ترجمه محمدباقر ساعدی خراسانی، تهران: انتشارات اسلامیه.

صدوق، محمد بن علی. ۱۴۰۴ق، عیون أخبار الرضا(ع)، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

طبری، محمد بن جریر. 1385ش، تاریخ الرسل والملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

قائمی، علی. 1377ش، در مکتب احیاگر تشیع حضرت امام جعفر(ع)، قم: انتشارات امیری.

کریمیان، حسین. 1382ش، سیره و قیام زید بن علی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

مجلسی، محمدباقر. 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: نشر دار الحیاة.

مدرسی، محمد تقی. 1378ش، امامان شیعه و جنبش‌های مکتبی، ترجمه حمیدرضا آژیر، مشهد: آستان قدس رضوی.

مسعودی، علی بن حسین. 1378ش، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

الهامی، داود. 1375ش، سیری در تاریخ تشیع، قم: مکتب اسلام.

یعقوبی، احمد بن محمد. 1374ش، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.