بازتاب قرآن و حدیث در اشعار شیخ نجم ‌الدّین رازی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 9، دوره 11، شماره 41، خرداد 1399، صفحه 165-178   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

زهرا براتیه¹؛ قربانعلی ابراهیمی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²استادیار زبان و ادبیات فارسی واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

دوره‌ای که نجم الدین رازی در آن می‌زیسته، دوره‌ای است که ادب فارسی از حیث تأثیرپذیری از قرآن و حدیث و ادب عربی در اوج و شکوفایی است. بی‌گمان «مرصاد العباد» و دیگر آثار جاودانه شیخ نجم‌الدین رازی، عارف برجسته قرن هفتم هجری، باید از مظاهر تجلّی معارف اسلامی و ادب عربی در شعر فارسی محسوب گردد. نجم الدین رازی به مخازن غنی و سرشار قرآن و حدیث شوقی وافر داشت و از احادیث منقول از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) در جهت بیان مقاصد خود بهره جسته است. او در ضمن طرح و شرح آموزه‌های عرفانی خود، گهگاه اشعاری نیز سروده و جهت تلطیف بحث، در لابه‌لای مطالب جای داده است. مطالعه در این اشعار نشان می‌دهد که اگرچه این اشعار، به لحاظ زیبایی‌های شعری، در حدّ متوسط است، امّا تجلی قرآن و حدیث در آن هویداست. وی به شدّت تحت تأثیر قرآن کریم بوده و از گنجینه احادیث نبوی نیز بهره کافی داشته است.

کلیدواژه‌ها

نجم دایه؛ مرصاد العباد؛ اقتباس؛ اشعار عرفانی؛ معارف اسلامی

مراجع

ابن ابی جمهور احسائی. 1405ق، عوالی اللآلی، جلد 1، قم: انتشارات سیدالشهدا(ع).

بهار، محمدتقی. 1382ش، سبک شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، جلد سوم، چاپ نهم، تهران: امیرکبیر.

‏حافظ، شمس‌الدین محمد. 1387ش، دیوان، با مجموعه تعلیقات و حواشی علامه محمد قزوینی به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار، تهران: اساطیر.

راستگو، سید محمد. 1380ش، تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی، چاپ دوم، تهران: سمت.

شریف الرضی، محمد بن حسین. 1407ق. نهج البلاغه، تصحیح دکتر صبحی صالح، قم: دار الهجره.

صفا، ذبیح الله. 1378ش، تاریخ ادبیات در ایران‏، جلد2 و 3، چاپ هشتم، تهران: انتشارات فردوس‏.

کلینی رازی، ابی جعفر محمد بن یعقوب. 1388ق، الأصول من ‌الکافی، با تعلیقات علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

مجلسی، محمدباقر. 1403ق، بحار الأنوار، مجلدات گوناگون، بیروت: مؤسسة الوفاء و دار احیاء التراث العربی.

میبدی، ابوالفضل رشیدالدین احمد بن ابی سعد. 1371ش، کشف‌ الأسرار و عدة ‌الأبرار، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، ده جلد، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.

نجم رازی، عبدالله بن محمد. 1363ش، اشعار شیخ نجم‌الدین رازی «دایه»، به کوشش و تحقیق محمود مدبّری، تهران: کتابخانه طهوری.

نجم رازی، عبدالله بن محمد. 1389ش، مرصاد العباد من المبدأ الی المعاد، به اهتمام محمد امین ریاحی، چاپ چهاردهم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

نصیری، محمدرضا. 1384ش، اثر آفرینان، جلد 6، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.