معرفی و نسخه‌شناسی مثنوی مرکز ادوار (سرودۀ فیضی فیاضی)

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

مقاله 3، دوره 3، شماره 9، آذر 1397، صفحه 55-82   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد مصطفی رسالت پناهی^{* 1}؛ مژگان محمدی²

¹دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان

چکیده

شیخ ابوالفیض فیضی فیاضی (954ـ1004ق) از شاعران پرکار و از سرآمدان سخن پارسی در شبه‌قارۀ هند است. وی در همۀ فنون شاعری به‌ویژه مثنوی‌های داستانی توانایی و مهارت داشته و به پیروی از نظامی چند منظومۀ داستانی به نام‌های نل و دمن، سلیمان و بلقیس، هفت کشور، اکبرنامه و مرکز ادوار را پدید آورده است. مرکز ادوار نخستین مثنوی از خمسۀ اوست که در سال 993ق هم‌زمان با بخش‌‌های دیگر خمسه به سرودن آن پرداخت که ناتمام باقی ماند. پس از مرگ فیضی، ابوالفضل علّامی، برادر وی، ابیات پراکندۀ این مثنوی را جمع‌آوری کرد و مؤخره‌ای به نثر بر آن افزود. این پژوهش به‌شیوۀ اسنادی، کتابخانه‌ای و توصیفی به معرفی این مثنوی، مضامین و نسخه‌هایی که از آن وجود دارد، می‌پردازد. مرکز ادوار که «مبدأ فیاض» و در بعضی نسخ «مرآت‌ قلوب» نامیده شده، اثری است که بیش از هرچیز، رنگ‌وبوی مخزن‌الاسرار نظامی می‌دهد، در عین حال از نکته‌های حکمی، اخلاقی و تعلیمی و عرفانی خالی نیست. با توجه به سبک و شیوۀ بیان فیضی در این مثنوی، می‌توان او را یکی از مقلدان و نظیره‌گویان موفق نظامی نامید.

کلیدواژه‌ها

فیضی فیاضی؛ مثنوی؛ مرکز ادوار؛ مخزن‌الاسرار نظامی

مراجع