تحلیل نقش نحوی «قید و صفت» در تبیین سبک شاعر (مطالعۀ موردی:گونۀ ادبی ‌منظومه‌های ‌ظهر روز دهم، صدای ‌پای‌ آب ‌و ‌قصۀ شهر سنگستان)

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

مقاله 6، دوره 10، شماره 34، اردیبهشت 1399، صفحه 81-94   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید حسین وحید عرب¹؛ احمد ذاکری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

²دانشیار زبان وادبیات فارسی ، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

گونۀ ادبی «منظومه» نقش‌مهمی در برقراری ارتباط با مخاطب دارد ودرحفظ و انتقال تاریخ و فرهنگِ یک ملت نقش مهمی ایفا می‌کند. منظومه‌های‌ ظهرروزدهمِ امین پور، قصه شهر سنگستانِ اخوان ثالث وصدای پای آبِ ‌سپهری متن مبنای تحلیلِ این مقاله است. پژوهش حاضر بر مبنای این مسالۀ اساسی شکل می‌گیردکه درپیوند میانِ فرایند ساختارزبانی‌ سه منظومه، نقش‌نحوی و معنایی«قید وصفت»، در انتقال اندیشه و باور شاعر چگونه است و مؤلفه‌های سبکی شعرکدامند؟ این تحقیق، بر پایۀ روش توصیفی-تحلیلی وبا استفاده از مقوله «وجهیت در قید و صفت» مورد بررسی قرار می‌گیرد تا با واکاوی چگونگی‌کاربرد قید و صفت درمتن، مقداربازتاب اندیشه شاعر در متن و میزان موضع‌گیری او سنجیده شود. دستاوردهای مقاله‌عبارتنداز؛ اندیشه‌های آرمان‌گرایی، واقع‌گرایی و مرگ‌اندیشی در این منظومه‌ها جریان دارد. این گونه‌های تازۀ ادب غنایی را می‌توان «زیرنوع و ازمتفرعات نوع ادبی غنایی» به شمار آورد. صورت سبکی شعرصدای پای‌آب و ظهر روز دهم «واقع‌گرا و عاطفی» است، اما قصه شهر سنگستان، فقط «واقع‌گرا» است. جهت‌گیری امین‌پور نسبت به موضوع شعر، موضِع‌آشکار است، اما جهت‌گیری سپهری و اخوان، موضعِ ‌آشکار و پنهان است.

کلیدواژه‌ها

منظومه؛ نقش‌نحوی؛ امین‌پور؛ اخوان‌ثالث؛ سپهری

مراجع

1. منابع

   اخوان ثالث مهدی (1370)، از این اوستا (قصۀ شهر سنگستان)، تهران: مروارید، چاپ نهم.

   امین پور، قیصر (1373)، منظومۀ ظهر روز دهم، تهران: سروش.

   انوری حسن (1390)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.

   درام، محمود (1381)، «انواع ادبی»، پژوهشنامۀ علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، شماره 33، صص75-96.

   دهرامی، مهدی (1394)، «نقش‌های هنری صفت در ایجاد زبان ادبی، تصویرسازی و کیفیت عاطفه و اندیشه در شعر شاملو»، زیبایی‌شناسی ادبی، شمارۀ،23، دوره 6، صص 27-46.

   زرقانی، سیدمهدی (1388)، «طرحی برای طبقه‌بندی انواع ادبی در دورۀ کلاسیک»، فصل‌نامۀ پژوهش‌های ادبی، سال ششم، شماره 24، صص 85-82 .

   سپهری، سهراب (1372)، هشت کتاب سپهری، تهران: نگاه.

   شریفی، فیض(1391)، شعر زمان ما، سیاوش کسرایی، تهران: نگاه، چاپ اول.

   شمیسا، سیروس (1374)، انواع ادبی، تهران: فردوس، چاپ دهم.

   چناری، عبدالامیر (1380)، منظومه‌سرایی فارسی از دورۀ مشروطه تا 1357، رسالۀ دکتری دانشگاه تربیت مدرس.راهنما: جعفر حمیدی.

   در پر، مریم (1392)، سبک‌شناسی نامه‌های غزالی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علم، چاپ اول.

   فتوحی، محمود (1391)، سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن، چاپ اول.

   فرشیدورد، خسرو (1388)، دستور مفصل امروز. تهران: سخن.

   ------------ (1387)، دستور مختصر تاریخی زبان فارسی، تهران: زوار.

   کسرایی، سیاوش (1387)، مجموعه اشعار، از آوا تا هوای آفتاب، تهران: نگاه.

   مدرس زاده، عبدالرضا (1394)، «گونه‌های تازۀ ادب غنایی در ادبیات معاصر»، مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین المللی ترویج زبان وادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی،6-4 شهریور ماه، دورۀ 10، ص436.

   مصدق، حمید (1340)، منظومۀ درفش کاویان، تهران: توکا.

   ناتل خانلری، پرویز (1363)، دستور زبان فارسی، تهران: توس، چاپ پنجم.