مبانی استفاده از تئوری آشوب و هندسۀ فرکتال برای تعیین متغیرهای طراحی و برنامه‏ریزی معادن روباز برای دستیابی به توسعۀ پایدار

فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

مقاله 2، دوره 13، شماره 47، شهریور 1398، صفحه 17-30   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امید محمّدی¹؛ افشین اکبری دهخوارقانی^{* 2}؛ سید مصلح افتخاری³

¹دانشجوی دکترای تخصصی مهندسی معدن، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

²دانشگاه آزاد اسلامی - واحد تهران مرکز

³گروه مهندسی معدن، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

از آنجا که تمام پروژه‏های معدنی، شرایطی همراه با عدم‏قطعیت دارند، بررسی و تحلیل ریسک در این پروژه‏ها ضروری است. همچنین اطلاع از رقم دقیق ذخیرۀ قابل استحصال معدنی، به دلیل قرار گرفتن در دل زمین و محدودیت‏های اجرایی، هنگامی میسر می‏شود که کل ذخیره استخراج گردد. لذا متغیر‏های مؤثر در ارزیابی فنی و اقتصادی پروژه‏های معدنی دارای تنوع فراوان بوده و همگی آن‏ها دامنۀ تغییرات وسیعی با در نظر گرفتن اندازۀ ارقام از بعد کمّی و کیفی دارند، این فرآیند معلول علت‏های خارج از اختیار بشر است و گاهی، هر اندازه هزینه گردد دستیابی به اطلاعات کامل ممکن نیست. از این جهت در همۀ پروژه‏های معدنی، در تصحیح ارقام درآمدها و هزینه‏ها و به طبع آن محاسبات اقتصادی، ناچار به احتساب حاشیۀ اطمینان بوده و ملزم به محاسبۀ ریسک‏پذیری هستند. به نظر می‏رسد منطقی‏تر باشد که در تحلیل اقتصادی پروژه‏های معدنی دامنۀ تغییرات احتمالی متغیر‏های مؤثر در نظر گرفته شود و کمترین و بیشترین احتمال وقوع هر ردیف را لحاظ کرد. وقتی‏که یکی از مهمترین مسائل دارای عدم‏قطعیت، قیمت فلز است پس در تعیین محدودۀ نهایی معدن نیز عدم‏قطعیت قیمت مطرح می‏شود. با توجه به این‏که پیش‏بینی قیمت فلز دارای عدم‏قطعیت است، می‏توان با استفاده از تئوری آشوب و هندسۀ فرکتال برای پیش‏بینی قیمت فلز بهره برد. در این تحقیق از تئوری آشوب و هندسۀ فرکتال استفاده شده است تا بتوان قیمت فلز را مورد تخمین درست قرار داد، چرا که تغییرات قیمت فلز از رفتار فرکتالی و آشوب‏گونه پیروی می‏کند. لذا اگر تخمین درستی از قیمت فلز حاصل شود محدودۀ نهایی معدن نزدیک به واقعیت حاصل می‏شود و می‏توان بر اساس آن محدودۀ نهایی بهینۀ معدن را بدست آورد که با توجه به اصول توسعۀ پایدار منجر به استخراج فلز با قیمت پایین‏تر و محدودۀ نهایی پایدارتر شده و حفاظت از مسائل زیست محیطی بهتر رعایت می‏گردد.

کلیدواژه‌ها

محدودۀ نهایی معدن؛ عدم‏قطعیت؛ تئوری آشوب؛ هندسۀ فرکتال؛ قیمت فلز (محصول نهایی)؛ توسعۀ پایدار

مراجع