بررسی زمینه های کاربست تمثیل در مجموعۀ «دستور زبان عشق» از قیصر امین‌پور

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

دوره 12، شماره 44، مرداد 1399، صفحه 115-131   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد قاسمی فرد¹؛ اکبر شعبانی^{* 1}؛ مهدی نوروز²؛ بتول فخر اسلام³

¹گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور، نیشابور، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور، نیشابور، ایران.

³هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد نیشابور ، دانشگاه آزاد اسلامی ، نیشابور ، ایران.

چکیده

تمثیل یکی از مهم­ترین ابزارهای ادبی است که به لحاظ ساختاری و محتوایی بازتاب ویژه­ای در گسترۀ ادب فارسی دارد. با توجه به قابلیت­های ارتباطی این گونۀ ادبی، برای بیان مفاهیم مختلف غنایی، تعلیمی، حماسی، عرفانی و ... از آن استفاده می­شود. این میزان از انعطاف­پذیری، موجب ماندگاری نقش­آفرینی تمثیل در حوزۀ ادبیات شده است. یکی از شاعران معاصر که در سروده­های خود برای تبیین و تشریح منظور خود، هدفمندانه از تمثیل استفاده کرده، قیصر امین­پور است. در مقالۀ حاضر، با تکیه بر منابع کتابخانه­ای و مقالات پژوهشی و نیز، روش توصیفی- تحلیلی، زمینه­های کاربست تمثیل در مجموعۀ «دستور زبان عشق» بررسی و کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که زمینه­های کاربست تمثیل در اثر امین­پور عبارتند از: «به چالش کشیدن رفتارهای غیرقابل قبول؛ تغییر      سرنمون­های اخلاقی و ارائۀ الگوهای جایگزین؛ خلق تداعی­های قدرتمند در ذهن و عینی­سازی مطالب؛ آموزش غیرمستقیم نکات اخلاقی؛ ساده­سازی مفاهیم پیچیده و تغییر چهارچوب معنایی یک مفهوم».

کلیدواژه‌ها

قیصر امین پور؛ دستور زبان عشق؛ تمثیل؛ اخلاق؛ عاطفه

مراجع

1- امین­پور، قیصر، (1386)، دستور زبان عشق. تهران: مروارید.

12- ایران­زاده، نعمت­الله، (1389)، «آرزوی بزرگ؛ گریز از میان­مایگی؛ بحثی دربارۀ فلسفه در شعر و فلسفۀ شعر امین­پور». مجلۀ پژوهش­های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی؛ رودکی. دورۀ 11. شمارۀ 26-27. ص: (43-62). 

13- حاجی­اسماعیلی، مهدی، (1391)، «کاربرد تمثیل و قصه در شناخت­درمانی». مجلۀ رشد آموزش مشاور مدرسه. دورۀ 8. شمارۀ 1. ص: (10-8).

14- حسن­شاهی، الهام، (1395)، «بررسی جایگاه تشبیه تمثیل در شعر قیصر امین­پور». همایش ادبیات فارسی معاصر. ایران­شهر: دانشگاه ولایت. ص: (117-136).  

15- صرفی، محمدرضا و هاشمی، سید رضا، (1389-1390)، «دفاع مقدس، تعهد و تحول در شعر قیصر امین­پور». نشریۀ ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 2. شمارۀ 3و4. ص: (323-346).

16- فتوحی، محمود، (4-1383)، «تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم تهران. سال 12و13. شمارۀ 48-47. ص: (177-141).

17- فلاحی، صادق، (1393)، «اعتراض اجتماعی در شعر قیصر امین­پور». فصل­نامۀ مطالعات زبان و ادبیات غنایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف­آباد. سال 4. شمارۀ 11. ص: (17-24).

18- گنجعلی، عباس و انق، نعمان، (1394)، «بررسی و تطبیق اندیشه­های اجتماعی در شعر بدر شاکر السیاب و قیصر امین­پور». مجلۀ ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال 7. شمارۀ 13. ص: (175-199).

19- معبودی، فرحناز و عقدایی، تورج، (1392)، «جامعه­شناسی ارزش­ها و ضدارزش­ها در اشعار قیصر     امین­پور». مجلۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. شمارۀ 15. ص: (215-238).

2- داد، سیما، (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید، چ دوم.

3- شفیعی­کدکنی، محمدرضا، (1380)، صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگه.

4- شمیسا، سیروس، (1387)، بیان. تهران: میترا، چ سوم.

5- صاحبی، علی، (1389)، قصه­درمانی: گسترۀ تربیتی و درمانی تمثیل. تهران: ارجمند.

6- فخر رازی، محمد بن عمر، (1421ق)، التفسیرالکبیر. بیروت: دار احیاء التراث­العربی.

7- گورین، ویلفرد و همکاران، (1383)، راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن­خواه، تهران: اطلاعات، چ چهارم.

8- ولک، رنه، (1374)، تاریخ نقد جدید. ج2. ترجمۀ سعید ارباب­شیرانی. تهران: نیلوفر، چ دوم.

9-Barton, Hudson, (1997), A contemporary Guide to Literary Terms, NewYork: Hougton Mifflin Company.

 10- Kenneth, Burris, (2010), Allegory, Emblem and Symbol, Oxford; university press.

11- Shaw, Harry, (1972),A Dictionary of Literary Terms, NewYork: McGraw-Hill.