بازسازی استدلال خطای ادراکی برای اثبات نظریه وجود ذهنی با نظر به ادله نظریه داده های حسی

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 9، شماره 19، شهریور 1399، صفحه 7-23   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه میررحیمی^{* 1}؛ محمد سعیدی مهر²؛ امید کریم زاده³

¹فلسفه، دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²فلسفه و حکمت اسلامی، علوم انسانی،دانشگاه تربیت مدرس ،تهران،ایران

³پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری،دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

یکی از نظریه های مطرح در وجودشناسی فلسفه اسلامی نظریه وجود ذهنی است. فیلسوفان مسلمان دلایل متعددی بر له این نظریه ارائه داده اند که عمدتاً بر پایه ادراک معدومات شکل گرفته است. در مباحث فلسفه ادراک حسی معاصر، نظریه های متفاوتی در تفسیر ادراک حسی عرضه شده که از این میان نظریه «داده های حسی» شباهتهای قابل توجهی با نظریه وجود ذهنی دارد. پاره ای ادله ارائه شده بر له نظریه داده های حسی بر مسأله خطای حسی استوار شده اند. در تقریر این ادله از اصولی همچون اصل پدیداری و اصل رابطه ای استفاده شده است. مسئله قابل طرح این است که چگونه می توان از این ادله، دلایل جدیدی را به نفع نظریه وجود ذهنی اقامه کرد؟ در مقاله حاضر پس از مروری فشرده بر این دو نظریه و بیان شباهتها و تفاوتهای آنها، ادله نظریه داده های حسی که بر مسأله خطای حسی استوارند تحلیل می شوند. در مرحله بعد دو استدلال جدید بر نظریه وجود ذهنی با بهره گیری از دو اصل «حضور» و «تضایف» ارائه خواهند شد. بر اساس اصل حضور، مدرَک برای مدرِک حاضر است (وجود دارد) و چون در موارد خطای حسی وجود خارجی مدرَک با ویژگیهای پدیدار شده منتفی است، وجود ذهنی آن ثابت می شود. مقتضای اصل تضایف نیز آن است که در موارد خطای حسی مدرَک با ویژگیهای پدیدار شده (به عنوان امر متضایف با مدرِک) از وجود بالفعل برخوردار است و چون در این موارد مدرَک با این ویژگیها در خارج نیست وجود ذهنی آن نتیجه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

وجود ذهنی؛ داده های حسی؛ خطای حسی

مراجع

جوادی آملی، عبدالله  .(1375) . رحیق مختوم. ج 1 ب4، قم، اسراء

رازی، فخرالدین .(1404 ق).  شرح الاشارات. ج 1، قم، مکتبه المرعشی  

سهروردی، شهاب الدین .(1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 2، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی

طباطبایی، محمد حسین .(1350). بدایه الحکمه. قم، موسسه النشر الاسلامی

همو .(1377) . نهایه الحکمه. قم، موسسه النشر الاسلامی 

طوسی، خواجه نصیرالدین .(1375). شرح الاشارات و التنبیهات. ج‏2،  قم، نشر البلاغه

مصطفوی، حسن .(1387 ). شرح اشارات و تنبیهات. نمط سوم،تهران، دانشگاه امام صادق 

مطهری، مرتضی .(1371). مطهری، مجموعه آثار. ج 9، تهران، انتشارات صدرا

ملاصدرا، محمد .(1981 م) . الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعه. ج 1 و 3، بیروت، دار احیاء التراث

Ayer, A.J .(1963). The Foundations of Empirical Knowledge. London, Macmillan

Ayer, A.J .(1967). Has Austin Refuted The Sense-Datum Theory?. Synthese, 17: 117-40

Crain, T .(2011). The Problem Of perception. The Stanford Encyclopedia Of Philosophy

Fish, W. (2010). Philosophy of perception. London, Routledge

Huemer, M. (2001). Skepticism and the veil of perception. Lanham, md. Rowman & littlefield

Huemer, M. (2011). Sense- Data. The Stanford Encyclopedia Of Philosophy

Lemos, N. (2007).  An introduction to the theory of Knowledge. Cambridge

Price, h.h .(1932).  perception. London, Methuen

Robinson, H. ( 1994). perception. London, Routledge

Russell, B. (1912). The problems of philosophy. NewYork, Oxford University, 1997

Smith, A.D. (2002). The Problem Of Perception. Cambridge, Harvard University

Soteriou, M. ( 2016).  Disjunctivism. London, Routledge