بررسی آراء جامی در بارۀ «نبوت خاصه» در دیوان اشعار با رویکرد به مبانی علم کلام اسلامی

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 4، شماره 11، خرداد 1399، صفحه 33-51   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

هاشم بهرامی نیا^{* 1}؛ دکترفرزاد عباسی¹؛ دکترمهدی نوروز²؛ کتردمحبوبه ضیاءخدادادیان³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران

²گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.

³گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران

چکیده

نورالدین عبدالرحمن جامی یکی از شخصیت­های برجستۀ حوزۀ علوم اسلامی در خراسان بزرگ است. از او آثار متنوعی در زمینه­های گوناگون ادبی، عرفانی، دینی و ... برجای مانده است که این امر، نشان از گسترۀ آگاهی­ او دارد. از جملۀ این آثار، دیوان اشعار است که از ابعاد گوناگون به ویژه بازتاب مسائل کلامی قابل بازخوانی و تحلیل است. در این مقاله، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه­ای، آراء کلامی جامی دربارۀ مقولۀ «نبوت خاصه» در اثر مذکور بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که جامی پایبندی خاصی به هیچ مکتب کلامی نداشته و غالباً از مبانی نظری کلام شیعی (بیشتر) و اشعری و معتزلی (کمتر) در تشریح آراء خود استفاده کرده است. نزدیکی آراء جامی به موازین کلام شیعی، با توجه به گرایش­های او به فقه شافعی -که نزدیک­ترین گروه اهل سنت به تشیع هستند- قابل توجیه می­باشد. مهم­ترین دیدگاه­های او دربارۀ مقولۀ «نبوت خاصه» عبارتند از: ارتباط بعثت پیامبر با هدایت و سعادت انسان­ها؛ برتری محمد^(ص) بر همۀ آفریده­ها؛ محمد^(ص)، غرض اصلی آفرینش؛ معراج؛ صفات پیامبر (شفاعت کردن، واسطۀ فیض­ الهی بودن، امی بودن)؛ معجزات (قرآن و معجزات دیگر)؛ خاتم­الانبیا بودن و مقدم بودن در آفرینش.

کلیدواژه‌ها

جامی؛ حضرت محمد(ص)؛ دیوان؛ کلام اسلامی؛ نبوت خاصه

مراجع