ارائه چهارچوبی برای ارتقای سواد اخلاقی دانش آموزان دوره دوم متوسطه

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 13، شماره 4 - شماره پیاپی 50، دی 1398، صفحه 65-80   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نفیسه قاسمی زرگر^{* 1}؛ پریوش جعفری²؛ فاطمه احمدی³

¹کارشناسی ارشد از دانشگاه علوم تحقیقات

²دانشیار گروه مدیریت آموزشی،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

³استادیار دانشگاه آزاد اسلامی گرمسار

چکیده

پژوهش حاضر با هدف ارائه چهارچوبی برای ارتقای سواد اخلاقی در میان دانش آموزان دوره دوم متوسطه انجام شد. در پژوهش حاضر از رویکرد آمیخته، طرح اکتشافی از نوع ابزار سازی استفاده شده است. به این ترتیب که ابتدا به منظور شناسایی ابعاد و مولفه‌های سواد اخلاقی، پس از مطالعه متون مرتبط و مصاحبه نیمه ساختمند، سه بعد اصلی و 47 شاخص شناسایی شدند و براساس آن پرسشنامه سواد اخلاقی تدوین شد و وضع موجود سواد اخلاقی براساس آن مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش کیفی 20 نفر از مدیران و معلمان مجموعه مدارس سلام به شیوه در دسترس و در بخش کمی 233 نفر دانش اموز پایه یازدهم همین مدارس به شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب و در تحقیق مشارکت داده شدندبه منظور اطمینان از روایی پرسشنامه، از روایی صوری، محتوا و سازه استفاده شد. برای محاسبه پایایی، نیز از دو روش آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده شد . ضرایب گویـه‌ها بـالای 7/0 محاسبه شد. تحلیل داده‌های کیفی از طریق تحلیل مضمون و داده‌های کمی از طریق آزمون t تک نمونه ای و مدلسازی معـادلات سـاختاری بـا استفاده از نرم افزار spss و Lisrel انجام شد. یافته‌های حاصل از تحلیل داده‌های کیفی و کمی منجر به تعیین سه بعد اصلی حساسیت اخلاقی، استدلال ورزی اخلاقی و تخیل اخلاقی و 47 شاخص شد. همچنین یافته‌ها نشان داد سواد اخلاقی در دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه، در حد متوسط و بالاتر از متوسط قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

سواد اخلاقی؛ حساسیت اخلاقی؛ استدلال ورزی اخلاقی؛ تخیل اخلاقی

مراجع

آراسته، حمید رضا. جعفری راد، علی. عزیزی شمامی، مصطفی. محمدی جوزانی، زهره. (1389). بررسی وضعیت هوش اخلاقی دانشجویان، راهبرد فرهنگ، 11 (2):214-201.

اکبریان، مجید. (1396). اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ آﻣﻮزش ﻣﻬﺎرتﻫﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮ ﻫﻮش اﺧﻼﻗﯽ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﭘﺬﯾﺮی در داﻧﺶ آﻣﻮزان، ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ،‌ داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ، واﺣﺪ ﻋﻠﻮم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺷﺎﻫﺮود.

بدری گرگری، رحیم. واحدی، زهرا. (1394). تاثیر اجرای برنامه فلسفه برای کودکان بر رشد هوش اخلاقی دانش‌آموزان دختر، تفکر وکودک، 6(11): 17-1.

پناهی، ژیلا. (1394). ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎی رﺷﺪ اﺧﻼﻗﯽ داﻧﺶ آﻣﻮزان دوره ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان، ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارشد، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﻣﺮﮐﺰی.

جهانیان، رمضان. ساعی ارسی، ایرج. طیبا، مونا. (1392). بررسی وضعیت هوش اخلاقی و ابعاد و مولفه‌های آن در دانشجویان(مورد مطالعه:‌ دانشجویان دانشگاه خوارزمی)، نشریه علوم رفتاری، 5 (15):72-55.

چمل نژاد، مرتضی. ذاکری، شه پری. (۱۳۹۵). واکاوی مولفه‌های تاثیرگذار بر اخلاق مداری درآموزش و پرورش، مجله مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 6(4): 58-44.

حسنی، محمد. (1395). بررسی رویکرد تربیت اخلاقی در نظام تربیت رسمی و عمومی دوره ابتدایی، دو فصلنامه علمی-پژوهشی تربیت اسلامی، 5 (22): 51-25.

رئیس پور، علی اکبر. فرقانی اوزرودی، محمدباقر. (۱۳۹۱). میزان اثربخشی مدرسه برتوسعه اخلاقی دانش آموزان، اولین کنفرانس بین المللی مدیریت، نوآوری و تولید ملی، قم: دانشگاه پیان نور استان خوزستان.

سجادیه، نرگس. (1394). نقد و بررسی رویکرد سواد اخلاقی از منظر عاملیت انسانی، مجله پژوهش نامه مبانی تعلیم و تربیت، 1 (2): 109- 88.

سندگل، مرضیه. (1390). بررسی کمی و کیفی رشد اخلاقی دانش آموزان در طرح ارزشیابی توصیفی: تاثیر مداخله ای سبک انضباطی معلمان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

طولابی، زینب. (1395). راﺑﻄﮥ ﺳﻮاد اﺧﻼﻗﯽ، ﺗﻌﺎﻣﻞ اﺳﺘﺎد/ داﻧﺸﺠﻮ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی رواﻧﺸﻨﺎﺧﺘﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﺧﻼق در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨّﺎوری، 1 (1): 8-1.

فرهود، داریوش. (1386). مروری ﺑﺮ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اﺧﻼق همراه با گردآوری زمینه‌های گوناگون اخلاق، فصلناﻣﻪ ی اﺧﻼق در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨّﺎوری، 1 (2): 6-1.

فرید، ابوالفضل. سعدی پور، اسماعیل. کریمی، یوسف. فلسفی نژاد، محمدرضا. (1389). اثربخشی روش‌های آموزش مستقیم، آموزش شناختی اخلاق، شفاف سازی ارزش‌ها و تلفیقی بر قضاوت اخلاقی دانش آموزان، فصلنامه علمی-پژوهشی روانشناسی دانشگاه تبریز، 5 (19): 111- 91.

مرادی مخلص، حسین. حیدری، جمشید. علی بخشی، مریم. (۱۳۹۶). سواد اخلاقی بستری جهت کنترل هوش هیجانی در محیط بازی‌های رایانه ای، سومین کنفرانس ملی بازی‌های رایانه ای؛ فرصت‌ها و چالش‌ها، اصفهان: دانشگاه اصفهان.

مصطفی پور، وحید. فرخی، حسین. (۱۳۹۶). بررسی هفت بعد اساسی هوش اخلاقی و راه‌های پرورش آن، پنجمین همایش علمی پژوهشی علوم تربیتی وروانشناسی، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین.

مطلق، عادله. (1390). اثر داستان‌های معماگونه اخلاقی بر رشد قضاوت اخلاقی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهر لاهیجان، ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ،‌ داﻧﺸﮑﺪه روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی. 

ملایی، حسن. (1396). رابطه نگرش ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﺎ ﻫﻮش اﺧﻼﻗﯽ و ﻣﺴﻮوﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮی داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ دوم ﺷﻬﺮ اﻗﻠﯿﺪ، ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ،‌ داﻧﺸﮑﺪه ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﯿﺘﯽ و رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﻣﺮودﺷﺖ.

نیک خواه قمصری، نرگس. اسمی جوشقانی، زهرا. (1392). نگاهی جامعه شناختی به اخلاق شهروندی در پرتو نقش خانواده و مدرسه(مطالعه موردی شهر کاشان)، مجله مطالعات ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﺮان، 6 (1): 66-54.

یبلویی، بهاره. مستحفظیان، مینا. مشکاتی، زهره. (1395). راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎی اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﺷﺨﺼﯿﺘﯽ، اﺧﻼق در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨّﺎوری، 11 (1): 144-137.

Clarken, R. (2009), Moral Intelligence in the Schools, Moral Intelligence, 3 (1): 1-7.

Lisievici, P. Mihai, A. (2016). Teachers Assessing the Effectiveness of Values Clarification Techniques in Moral Education.Procedia - Social and Behavioral Sciences, 217: 400-406.

Loudová, I, Jan Lašek, T (2015). Parenting Style and its Influence on the Personal and Moral Development of the Child. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 174(5):1247-1254.

Molchanov, S. V. (2013). The Moral Development in Childhood. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 86: 615-620.

Mirela, l. A. Clipa, O (2012), the role of school-family partnership on moral development, Procedia –Social and behavioral Siences, 76: 197-203

Nucci, Larry. (2015). Moral Development and Education, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, Second Edition: 775-780.

Piang Tan, B. Noor Banu, M. Zuraini, J. (2018). Moral values and good citizens in a multi-ethnic society: A content analysis of moral education textbooks in Malaysia, The Journal of Social Studies Research, 42 (2):119-134.

Tuana, N. (2007). Conceptualization moral Literacy. Journal of Educational Administration, 45 (4): 364.