اثربخشی گروه درمانی تحلیل ارتباط متقابل بر تعارض والد ـ فرزندی مادران با طرحواره ناسازگار طرد و بریدگی

زن و مطالعات خانواده

دوره 13، شماره 48، شهریور 1399، صفحه 7-21   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2020.1899745.1450

نویسنده

زهرا آقامیرمحمدعلی^*

مربی ، گروه روانشناسی بالینی، واحد قم ، دانشگاه آزاد اسلامی ، قم، ایران. ( نویسنده مسئول )

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی گروه درمانی تحلیل ارتباط متقابل بر تعارض والد ـ فرزندی مادران با طرحواره ناسازگار طرد و بریدگی انجام شد. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل 70 نفر از مادران مراجعه کننده به مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختی شهر قم (به علت داشتنن روابط نامناسب با فرزندانشان) در بهار 1397 بودند. تعداد 30 نفر از آنها با توجه به تشخیص داشتن طرحواره ناسازگار طرد و بریدگی و نمونه‌گیری هدفمند (ملاک های ورود و خروج)، انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) گمارده شدند. گروه درمانی مبتنی بر تحلیل ارتباط متقابل به مدت 10 جلسه 90 دقیقه‌ای (هر هفته 2 جلسه) بر روی گروه آمایش اجرا شد؛ گروه کنترل به مدت دو ماه در لیست انتظار قرار گرفت. به‌منظور جمع-آوری اطلاعات از مقیاس رابطه والد- فرزندی استفاده شد. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیره، تحلیل شد. نتایج نشان داد با کنترل اثر پیش آزمون، بین میانگین نمرات پس آزمون گروه‌های آزمایش و گروه کنترل در مؤلفه‌های رابطه والد – فرزندی شامل؛ تعارض، نزدیکی، وابستگی و رابطه‌ی مثبت کلی، تفاوت معناداری وجود دارد. به‌عبارتی دیگر، گروه درمانی تحلیل ارتباط متقابل بر افزایش نزدیکی و رابطه مثبت کلی و کاهش تعارض و وابستگی رابطه والد- فرزندی اثربخش است. در مجموع، می‌توان نتیجه گرفت که گروه درمانی تحلیل ارتباط متقابل می‌تواند به عنوان مداخله‌ای مؤثر، رابطه والد- فرزندی را در مادرانی که دارای طرحواره‌ ناسازگار اولیه هستند، بهبود بخشد.

کلیدواژه‌ها

ارتباط متقابل؛ تعارض؛ طرحواره؛ والد- فرزندی

مراجع

اقبالی، محمود.، موسوی، ولی اله و حکیما، فهمیه (1395). اثربخشی آموزش تحلیل رفتار متقابل بر سبک­های فرزندپروری مادران. مجله روان­شناسی خانواده، 3(2): 26 ـ 17.

برن، اریک (1389).  تحلیل رفتار متقابل.  (ترجمه اسماعیل فصیح). تهران:  فرهنگ نشر نو.

پورمحمدرضای‌تجریشی، معصومه.، عاشوری، محمد.، افروز، غلام‌علی.، ارجمندنیا، علی اکبر و غباری‌بناب، باقر (1394). اثربخشی آموزش برنامه والدگری مثبت بر تعامل‌ مادر با کودک کم‌توان ذهنی. مجله توان­بخشی، ۱۶(۲)، ۱۲۸-۱۳۷.

ترکان، هاجر (1385). بررسی اثربخشی گروه‌درمانی به شیوه­ی تحلیل تبادلی بر رضایت زناشویی زوج­های شهر اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.

خانزاده، عباسعلی و میرزایی، فرشته (1396). نقش انسجام خانواده و تعامل والد-فرزند در تبیین حرمت خود دانش آموزان. فصلنامه اندیشه­های نوین تربیتی، 13(1): 137-115.

ذبیحی ولی آباد، فاطمه.، اکبری امرغان، حسین.، خاکپور، مسعود.، مهرآفرید، معصومه و کاظمی، غلامرضا (1396). اثربخشی درمان شناختی رفتاری بر نستوهی و کیفیت زندگی زنان قربانی خشونت خانگی. فصلنامه زن و جامعه، 8(2): 34-15.

طاهری، آزاده.، پور شهریاری، مه سیما.، زندی پور، طیبه و نافیان دهکری، معصومه (1396). اثربخشی آموزش گروهی به روش تحلیل رفتار متقابل بر بهبود فرهنگ روابط والد- فرزندی دختران نوجوان شهر تهران. کنفرانس بین­المللی فرهنگ آسیب شناسی روانی و تربیت، تهران.

عسگری، مارال.، نادری، فرح.، احتشام زاده، پروین.، عسگری، پرویز و حیدری، علیرضا (1396). اثربخشی مداخله ترکیبی طرحواره درمانی و درمان دلبستگی با مادران بر رابطه والد ـ کودک. نشریه پرستارسی کودکان، 3(1): 29 ـ 18.

غریبی، حسن.، محمودی، هیوا و عبدالله نژاد، کامل (1398). تأثیر آموزش مهارت­های فرزندپروری بر اساس روش لین کلارک بر کاهش تعارضات والد-فرزندی و اضطراب دختران. فصلنامه زن و مطالعات خانواده، 11(42): 158-141.

محمدی، محسن.، سلیمی، حسین و برجعلی، احمد (1396). مقایسه فعالیت‌ها و عوامل والدینی در ورود موفق و ناموفق به مرحله نوجوانی چرخه زندگی. فصلنامه پژوهش­های مشاوره، ۱۶(۶۱):۱۶۶-۱۹۰.

منفرد، فریبا (1390). بررسی ارتباط بین رابطه مادر ـ کودک با رشد هیجانی کارکردی و رشد کاربردی زبان در کودکان پیش دبستانی ناحیه 7 مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.

وارسته، مرضیه (1395). اثربخشی برنامه والدگری مثبت بر تنیدگی، پذیرش و طرد والدینی، کیفیت تعامل والد ـ کودک و سبک‎های والدگری مادران کودکان دبستان شهر اهواز. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید چمران اهواز.

یزدان پناه.، شراره و احمدی علون آبادی، سید احمد (۱۳۹۵). تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر بهبود روابط والد - فرزندی دانش آموزان دختر هنرستان­های اصفهان. هفتمین کنفرانس بین­المللی روان­شناسی و علوم اجتماعی، تهران، شرکت همایشگران مهر اشراق.

Askari, M., Naderi, F., Ehteshamzadeh, P., Asgari, P., & Heidari, A. (2017). The effectiveness of combination intervention of schema therapy and attachment-based therapy on parent - child relationships. Iranian Journal of Pediatric Nursing, 4(1):7-15. (Text in Persian).

Bern, Er. (2010). Mutual behavior analysis. (Translated by Ismail Fasih). Tehran: New publishing culture. (Text in Persian).

Booth, L. (2007). Observations and reflections of communication in health care – could Transactional Analysis be used as an effective approach. Journal of Radiography, 13(2): 135-141.

Carnes ـ Holt, K. (2012). Child – parent relationship therapy for adoptive families. The Family Journal, 20 (4): 419 ـ 426.

Corey G. (2013). Theory and Practice of Counseling And Psychotherapy. Belmont,Calif: Wadswor, 548 p.

Eghbali, M., Mousavi, S. V., & Hakima, F. (2017). The effectiveness of transactional analysis on mothers' parenting styles. Journal of Family Psychology, 3(2):17-26. (Text in Persian).

Gharibi, H., Mahmoudi, Hi., & Abdullah Nejad, K. (2019). The effect of parenting skills training based on lynn clark method on reduction of parent-child conflicts and girls' anxiety. Journal of Woman and Family Studies, 11 (42): 158-141. (Text in Persian).

Gonzales, N.A. (2019). Family Interventions to prevent or reduce adolescent risk
behavior: presented at MAY. Science of Adolescence Workshop.

Hollenstein, T., Tighe, A. B., & Lougheed, J. P. (2017). Emotional development in the context of mother–child relationships. Current Opinion in Psychology Journal, 17(3): 140-144.

Khanzadeh, H., & Mirzaei, F. (2017). The role of family cohesion and parent-child interaction in explaining the self-esteem of students. Journal of New thoughts on Education, 13(1): 115-137. (Text in Persian).

Kochendorfer, L. B., & Kerns, K. A. (2017). Perceptions of parent-child attachment relationships and friendship qualities: Predictors of romantic relationship involvement and quality in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 46(5), 1009-1021.

Kulashekara, B., Bharathi, I., Kumar, G., & Venkatesh, M. (2014). Impact of transactional analysis on parent-adolescent conflict and depression among adolescent students. Journal of Psychosocial Research, 9(2): 213-121.

Mohamadi, M., Salimi, H., & Borjali, A. (2017). A qualitative study on activities and factors to enter the adolescent stage of family life cycle in families with successful adolescents. Journal of Counseling Research, 16(61):166-190. (Text in Persian).

Monfared, F. (2011). The relationship between mother-child relationship with functional emotional development and functional language development in preschool children of mashhad area 7. M.Sc., Ferdowsi University of Mashhad. (Text in Persian).

Parrigon, K. L. S., & Kerns, K. A. (2017). Family processes in child Anxiety: The long-term impact of fathers and mothers. Journal of abnormal child Psychology, 44(7): 1253-1266.

Popov, L,M., & Ilesanmi, R.A. (2015). Parent ـ Child Relationship: Peculiarities and Outcome. Review of EuropeanStudies, 7(5): 253.

Pourmohammadreza-Tajrishi, M., A'shouri, M., Afrouzm G. A., Arjmand-nia, A. A., & Ghobari-Bonab, B. (2015). The effectiveness of positive parenting program training on interaction of mother-child with intellectual disability. Journal of Archives of Rehabilitation, 16(2):128-137. (Text in Persian).

Taheri, A., Pour Shahriari, M. S., Zandipour, T., & Nafian Dehkari, M. (2017). The effectiveness of group education by interaction analysis method on improving parent-child relationship culture of adolescent girls in tehran. International Conference on Psychopathology and Education, Tehran. (Text in Persian).

Trenas, AFR., Osuna, MJP., Olivares, RR., Cabrera, JH. (2015). Relationship between Parenting Style and Aggression in a Spanish Children Sample. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 82: 529–536.

Turkan, H. (2006). Investigating the effectiveness of group therapy through interchange analysis on marital satisfaction of couples in isfahan. M.Sc. University of Isfahan. (Text in Persian).

Varasteh, M. (2016). The effectiveness of positive parenting program on stress, acceptance and parental rejection, quality of parent-child interaction, and parenting styles of mothers of ahwaz primary school children. Master thesis. Chamran martyr of Ahwaz University. (Text in Persian).

Weaver, C. M., Shaw, D. S., Crossan, J. L., Dishion, T. J., & Wilson, M. N. (2014). Parent–Child Conflict and Early Childhood Adjustment in Two-Parent Low-Income Families: Parallel Developmental Processes. Child Psychiatry & Human Development, 46(1), 94–107.

Yazdan Panah., S., &  Ahmadi Aloonabadi, S. A. (2016). The effect of group counseling with mutual behavior analysis on improving parent-child relationships of female students of isfahan high schools. 7th International Conference on Psychology and Social Sciences, Tehran, Iran. (Text in Persian).

Young, J. E., Klosko, J. S. & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner, guide. NewYork: Gailford Press.

ZabihiValad Abad, F., AkbariAmarghan, H., Khakpour, M., Meherafarid, M., & Kazemi, GH. (2017). he Effects of Group Cognitive Behavioral Therapy on Hardiness among Female Victims of Domestic Violence. Quarterly Journal of Women, 8(2): 15-34. (Text in Persian).