تاثیر تسریع کننده‌ها و تنش شوری بر ویژگی‌های جوانه‌زنی چغندرقند (Beta vulgaris L.)

تحقیقات بذر

دوره 10، شماره 34، خرداد 1399، صفحه 1-10   

نویسندگان

طیبه سنجری مزاج؛ طاهره کریمی جلیله وندی^*

دانشگاه شاهد

چکیده

به منظور بررسی تأثیر پیش تیمارهای مختلف بر ویژگی‌های جوانه‌زنی بذر و رشد گیاهچه چغندرقند (رقم فرناندو) تحت تنش شوری، پژوهشی در سال 1395 به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد اجرا گردید. عوامل آزمایش شامل پیش تیمار سالسلیک اسید (3/0 و 6/0 میلی‌مولار)، هیدروپرایم (24 و 48 ساعت) و تنش شوری (0، 3-، 6- و 9- دسی ‌زیمنس بر متر) بود. نتایج تجزیه واریانس اثر تسریع کننده‌ها بر ویژگی‌های جوانه‌زنی بذر چغندرقند نشان داد که اثر تسریع کننده‌ها بر صفات درصد جوانه‌-زنی کل، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، محتوی رطوبت نسبی، ضریب جوانه‌زنی و شاخص وزنی بنیه بذر در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. هم‌چنین اثر تنش شوری و نیز اثر توام پیش تیمار و تنش شوری بر تمامی صفات مذکور در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیش‌ترین درصد جوانه‌زنی (9/12 درصد) مربوط به پیش تیمار هیدروپرایم 48 ساعت و تنش شوری 3- دسی ‌زیمنس بر متر و کم‌ترین درصد جوانه‌زنی (75/6 درصد) مربوط به پیش تیمار سالسیلیک اسید 3/0 میلی‌مولار و تنش شوری 9- دسی ‌زیمنس بر متر بود. بیش‌ترین و کم-ترین شاخص وزنی بنیه بذر به ترتیب مربوط به تیمار سالسیلیک اسید 6/0 میلی‌مولار و تنش شوری 9- دسی ‌زیمنس بر متر (1/9850) و شاهد و تنش شوری 9- دسی ‌زیمنس بر متر (730) بود. به طور کلی پیش تیمار سالسیلیک اسید 6/0 میلی‌مولار جهت افزایش بنیه بذر گیاه چغندرقند توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

پیش تیمار؛ شاخص بنیه بذر؛ گیاهان قندی؛ هیدروپرایم

اصل مقاله

تاثیرتسریع کننده­ها و تنش شوریبر ویژگی­های جوانه­زنی

چغندرقند (Beta vulgaris L.)

 

طیبه سنجری مزاج¹، طاهره کریمی جلیله­وندی^1*

کارشناس ارشد، گروه علوم و تکنولوژی بذر، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

 

تاریخ دریافت: 7/5/1398  ؛ تاریخ پذیرش: 1/2/1399

 

چکیده

               به‌منظور بررسی تأثیر پیشتیمارهای مختلفبر ویژگی­های جوانه­زنی بذر و رشد گیاهچه چغندرقند (رقم فرناندو) تحت تنش شوری، پژوهشی در سال 1395 به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد اجرا گردید. عوامل آزمایش شامل پیش تیمار سالسلیک اسید (3/0 و 6/0 میلی­مولار)، هیدروپرایم (24 و 48 ساعت) و تنش شوری (0، 3-، 6- و 9- دسی ­زیمنس بر متر) بود. نتایج تجزیه واریانس اثر تسریع کننده­ها بر ویژگی­های جوانه­زنی بذر چغندرقند نشان داد که اثر تسریع کننده­ها بر صفات درصد جوانه­­زنی کل، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، محتوی رطوبت نسبی، ضریب جوانه­زنی و شاخص وزنی بنیه بذر در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. هم­چنین اثر تنش شوری و نیز اثر توام پیش تیمار و تنش شوری بر تمامی صفات مذکور در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین درصد جوانه­زنی (9/12 درصد) مربوط به پیش تیمار هیدروپرایم 48 ساعت و تنش شوری 3- دسی ­زیمنس بر متر و کم­ترین درصد جوانه­زنی (75/6 درصد) مربوط به پیش تیمار سالسیلیک اسید 3/0 میلی­مولار و تنش شوری 9- دسی ­زیمنس بر متر بود. بیش­ترین و کم­ترین شاخص وزنی بنیه بذر به ترتیب مربوط به تیمار سالسیلیک اسید 6/0 میلی­مولار و تنش شوری 9- دسی ­زیمنس بر متر (1/9850) و شاهد و تنش شوری 9- دسی ­زیمنس بر متر (730) بود. به‌طورکلی پیش تیمار سالسیلیک اسید 6/0 میلی­مولار جهت افزایش بنیه بذر گیاه چغندرقند توصیه می­شود.

 

واژه‌های کلیدی: پیش تیمار، شاخص بنیه بذر،گیاهان قندی، هیدروپرایم.

 

مقدمه[1] 

            جوانه­زنی فرآیندی متشکل از سه مرحله می­باشد. مرحله اولیه، جذب سریع آب و مرحله دوم، مرحله ثابت با تغییرات اندک در محتوای آب بوده و متعاقباً مرحله سوم که با ظهور ریشه­چه و ادامه رشد مصادف است. جوانه­زنی و رشد اولیه گیاهچه دو مرحله بحرانی در دوره زندگی گیاهان، خصوصاً در شرایط تنش به شمار می­روند (Soleimani et al., 2012). مطالعات نشان داده است که جوانه­زنی اولین و حساس­ترین مرحله رشد و نمو گیاه می­باشد زیرا مراحل اولیه رویش گیاه شامل جوانه­زنی، رشد و استقرار اولیه گیاهچه­ها در پویایی گیاهان نقش مهمی را بر عهده دارد (Fernandez and Hegazi, 2004). سطوح بالای تنش شوری، توزیع یون در سطح سلول و کل گیاه را مختل کرده و در نهایت منجر به کاهش کمیت و عملکرد می­گردد (Paravar et al., 2015). به بیان دیگر مرحله­ای از رشد که در آن میزان تحمل، اندازه­گیری می­شود، بایستی مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال گیاهان چغندر، جو و پنبه در دوره رشد رویشی و گلدهی متحمل به تنش شوری هستند، اما در جوانه­زنی و یا ابتدای مراحل گیاهچه­ای حساس به شوری می‌باشند (Ghavami et al., 2004). با جوانه­زنی موفق بذر تحت شرایط تنش، شانس گیاه برای ادامه رشد و غلبه بر تنش­های محیطی افزایش می­یابد. خسارت شوری در گیاهان از طریق تأثیر  بر جذب آب، اثر سمیت یون­ها و اختلال در جذب عناصر غذایی می­باشد (Anvari et al., 2009). برای مقابله با تنش شوری، شناسایی و انتخاب ارقام متحمل به شوری، لازم است (Haghnia, 1991). تنش شوری باعث افزایش سرعت تنفس، سمیت، افزایش بیوسنتز پرولین، کاهش بیوسنتز کلروفیل و کارایی فتوسنتز شده و در نهایت منجر به کاهش تولید اقتصادی می­گردد (Miri and Mirjalili, 2013). یون­های موجود در آب یا خاک زراعی می­تواند به صورت تحریک کننده یا بازدارنده جوانه­زنی عمل کرده و یا  تأثیری نداشته و به صورت خنثی عمل کنند. در واقع تنش شوری عمدتاً باعث تأخیر در جوانه­زنی، کاهش درصد و سرعت جوانه­زنی و کاهش رشد گیاهچه می­شود (Malekzadeh, 2014). کاهش وزن خشک گیاهچه در تنش شوری ناشی از کاهش در انتقال و تحرک ذخایر غذایی بذر به علت کاهش جذب آب در مرحله جوانه­زنی است (Soltani et al., 2006). با پیش تیمار بذر، گیاهچه­های جوان در مقابل تنش­های محیطی هم­چون شوری مقاوم می­گردند (Esanejad et al., 2015). مطالعات نشان داده است که استفاده از تیمارهای افزایش دهنده قدرت بذر مانند مواد ایجاد کننده پتانسیل اسمزی قبل از کاشت در شرایط نامساعد محیطی، می­تواند جوانه­زنی و رشد و نمو را بهبود بخشیده، باعث استقرار هر چه بهتر گیاهچه، استقرار مناسب پوشش گیاهی، افزایش تحمل به شوری یا خشکی و افزایش عملکرد شود (Nazarbeygi et al., 2011).

نشان دادند که کاربرد خارجی سالسیلیک اسید باعث تحریک جوانه­زنی بذر می­شود. اسید سالسیلیک یا اورتو هیدروکسی بنزوئیک اسید یک هورمون گیاهی است که از اثرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی آن می­توان به افزایش جذب و انتقال یون، جوانه­زنی بذر، نفوذپذیری غشا، تنفس میتوکندریایی، بسته شدن روزنه­ها، انتقال مواد، سرعت رشد و سرعت فتوسنتز اشاره کرد (Afzal et al., 2008).اسید سالسیلیک یکی از ترکیباتی است که در آزمایش­ها باعث افزایش مقاومت گیاهان به تنش­های زنده و غیرزنده شده است. کاربرد اسید سالسیلیک در گیاهان افزایش بعضی از هورمون­ها گیاهی شامل اکسین و جیبرلین (Shakirova et al., 2003) و کاهش نشت یونی از سلول­های گیاهی می‌گردد (Ghoulam et al., 2001). در گیاه دال عدس گزارش نمودند که هیدروپرایمینگ در حرکت ترکیباتی مانند پروتئین­ها، آمینواسیدهای آزاد و قندهای قابل حل از اندام­های ذخیره­ای به بافت­های رویانی در حال رشد در هنگام جوانه­زنی نقش مهمی را ایفا می­کند. چغندرقند به عنوان یک گیاه صنعتی و استراتژیک، اصلی ترین منبع تولید شکر مورد نیاز کشور می­باشد. نتایج برخی مطالعات حاکی از آن است که جوانه­زنی و استقرار گیاهچه­های چغندرقند تا حد زیادی تحت تأثیر ترکیبات شیمیایی ممانعت کننده موجود در پوسته بذر مثل فنل­ها، اسید اگزالیک، بتائین و موسیلاژ قرار گرفته به طوری که این مواد از طریق شستشوی بذر با آب از بین می­روند (Jalilian and Tavakkoli Afshari, 2004). با توجه به وجود این مواد ممانعت کننده جوانه‌زنی این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تسریع کننده­ها و تنش شوری و اثر توام آن­ها بر شکست خواب و افزایش جوانه­زنی بذور گیاه چغندرقند انجام گرفت.

 

 

 

مواد و روش­ها

            به منظور بررسی تأثیر اثر پیشتیمارهای مختلفبر  ویژگی­های جوانه­زنی بذر و رشد گیاهچه چغندرقند (رقم فرناندو) تحت تنش شوری،پژوهشی در سال 1395 به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد اجرا گردید. بذر­های چغندرقند از شرکت پاکان بذر اصفهان تهیه شد. سپس بذور را با هیپوکلریت سدیم 10% به‌مدت سه دقیقه ضدعفونی (Valdiani et al., 2005) و سپس با آب مقطر شست و شو داده شدند و بعد از خشک شدن به‌مدت 24 ساعت در دمای آزمایشگاه (Parmoon et al., 2013) در دمای 4-10 درجه سلسیوس (Yadollahi nooshabadi and Shariefzadeh, 2015) به‌طور جداگانه در هر یک از پیش تیمار­ با سالسلیک اسید در دو سطح (3/0 و 6/0 میلی­مولار) و پیش تیمار­ با هیدروپرایم در دو سطح (24 و 48 ساعت) غوطه­ور شدند. در پایان این مدت بذور را از محلول خارج کرده و سه بار با آب معمولی و یک بار با آب مقطر شستشو داده (Al-Karaki, 1998) و سپس به مدت 24 ساعت در دمای آزمایشگاه خشک شدند. در مرحله دوم برای اعمال چهار سطح تنش شوری 0، 3-، 6- و 9- دسی زیمنس بر متر از نمک طبیعی قم استفاده گردید. 25 عدد بذر در داخل هر پتری­هایی با قطر 10 سانتی­متر روی کاغذ صافی (واتمن شماره 2) قرار داده شد. به‌‌منظور کاهش تبخیر آب ظروف پتری با پارافیلم بسته و در ژرمیناتور با دمای 20 درجه سانتی­گراد به مدت 14 روز نگه­داری شدند. شمارش بذر­های جوانه زده از روز دوم به صورت روزانه در ساعتی معین انجام گردید. به هنگام شمارش، بذوری جوانه­زده، تلقی شدند که طول ریشه­چه آن­ها حداقل دو میلی­متر بود (ISTA, 2009). پس از 14 روز تعداد گیاهچه­های نرمال (گیاهچه­هایی که تحت شرایط مطلوب رطوبت، دما و نور در صورت کشت می­توانند به گیاه سالم تبدیل شوند) و غیر نرمال (گیاهچه­هایی که حتی در شرایط مناسب، توانایی تبدیل شدن به گیاه سالم ندارند) بر مبنای معیار­های بین المللی آزمون بذر مشخص گردید. هم­چنین از هر پتری پنج نمونه به طور تصادفی انتخاب و طول ریشه‌چه، طول ساقه‌چه، طول گیاهچه با استفاده از خط کش و وزن خشک ریشه­چه و ساقه‌چه با استفاده از ترازوی با دقت چهار رقم اعشار پس از خشک شدن نمونه­ها در آون با دمای 75 درجه سلسیوس به مدت 24 ساعت اندازه­گیری شد (Turan et al., 2010). درصد جوانه­زنی (Alizadehm and Isvand, 2004)، متوسط زمان جوانه‌زنی (Ellis and Roberts, 1987) و ضریب جوانه­زنی (Omidi et al., 2010) براساس رابطه­های زیر محاسبه شد.

تعداد بذر / (100× تعداد بذر جوانه زده تا روز n ام) = درصد جوانه­زنی

متوسط زمان جوانه­زنی شاخصی از سرعت و شتاب جوانه‌زنی محسوب می‌گردد:

 

ضریب جوانه­زنی عکس رابطه متوسط زمان جوانه­زنی به صورت درصد است.

                           × 100                         GC=  

 

شاخص طولی بنیه بذر از حاصل درصد جوانه­زنی نهایی در وزن گیاهچه به‌دست آمد (Abdual-baki and Anderson, 1973):

وزن گیاهچه ´ درصد جوانه­زنی= شاخص بنیه بذر

محتوی رطوبت نسبی برگ نیز از رابطه زیر محاسبه شد (Masoudsinki, 2002):

100  ×                  

سپس داده­های حاصل از طریق نرم افزار 3.1.9SAS  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقایسات میانگین از طریق آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام گردید.

 

نتایج و بحث

            نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر جداگانه پیشتیمارهای مختلف برصفات درصد جوانه­­زنی کل، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، محتوی رطوبت نسبی، ضریب جوانه­زنی و شاخص وزنی بنیه بذر در سطح احتمال یک درصد و نیز اثر تنش شوری بر تمامی صفات ذکر شده در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود. هم­چنین نتایج نشان داد که اثر توام پیشتیمارهای مختلفو تنش شوری نیز بر صفات درصد جوانه­­زنی کل، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، محتوی رطوبت نسبی، ضریب جوانه­زنی و شاخص وزنی بنیه بذر در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود (جدول 1).

درصد جوانه­زنی کل: اثر متقابل پیشتیمارهای مختلفو سطوح مختلف شوری بر درصد جوانه­زنی کل نشان داد که بیش­ترین درصد جوانه­زنی نرمال (9/12 درصد) مربوط به پیش تیمار هیدروپرایم به مدت 48 ساعت و تنش شوری 3- دسی­زیمنس بر متر بود که از لحاظ آماری با تیمار هیدرپرایم به مدت 48 ساعت و عدم تنش شوری اختلاف معنی­داری نداشت. هم­چنین کم­ترین این صفت مربوط به پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 3/0 میلی­مولار تحت تنش شوری 9- دسی­زیمنس بر متر (75/6 درصد) بود که از لحاظ آماری با پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 3/0 میلی­مولار تحت تنش شوری 6- دسی­زیمنس بر متر و نیز شاهد تحت تنش شوری 9- دسی­زیمنس بر متر اختلاف معنی­داری نداشت (جدول 2). نتایج این پژوهش حاکی از آن بود که با توجه به اینکه درصد جوانه­زنی بذور در تیمار شاهد و بدون هیچ گونه تنش شوری خیلی پایین بود، می­توان نتیجه گرفت که بذور چغندرقند دارای خواب می­باشد. هم­چنین نتایج نشان داد که تیمار هیدروپرایم به مدت 48 ساعت بیش­ترین تأثیر بر شکست خواب بذر در شرایط بدون تنش و تنش شوری 3- دسی­زیمنس بر متر داشت اما با افزایش میزان تنش شوری از اثرات تحریک کنندگی آن کاسته شد. گزارش کردند که هیدروپرایمینگ باعث از بین رفتن ترکیبات شیمیایی ممانعت کننده جوانه­زنی موجود در پوسته (پریکارپ) بذر شده است لذا با برطرف شدن آثار منفی این مواد در روند جوانه­زنی، بذر­های پرایم شده سریع‌تر جوانه می­زنند (Maestrini et al., 2004). در گیاه دال عدس گزارش نمودند که هیدروپرایمینگ در حرکت ترکیباتی مانند پروتئین­ها، آمینواسیدهای آزاد و قندهای قابل حل از اندام­های ذخیره­ای به بافت­های رویانی در حال رشد در هنگام جوانه­زنی نقش مهمی را ایفا می­کند. همچنین پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی­مولار توانست تا حدودی از اثرات تنش شوری تا 6- دسی­زیمنس بر متر بکاهد اما با افزایش سطوح شوری از اثر تعدیل کنندگی آن کاسته شد. پیش تیمار هیدروپرایم به مدت 48 ساعت نسبت به پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی­مولار بیش­ترین تأثیر را بر میزان جوانه­زنی بذر چغندرقند داشت (Jyotsna et al., 1988).

وزن خشک گیاهچه: اثر متقابل پیشتیمارهای مختلفو سطوح مختلف شوری بر وزن خشک گیاهچه نشان داد که بیش­ترین وزن خشک گیاهچه (30 گرم) مربوط به پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی­مولار و عدم تنش شوری بود که از لحاظ آماری با پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی­مولار و تنش شوری 3- و 6- بار اختلاف معنی­داری نداشت. هم­چنین کم­ترین این صفت مربوط به پیش تیمار هیدروپرایم 24 ساعت و عدم تنش شوری (9 گرم) بود (جدول 2). پیش تیمار هیدروپرایم به مدت 48 ساعت تا حدودی توانست نقش تحریک کننده بر وزن خشک گیاهچه داشته باشد اما با افزایش سطوح تنش شوری از اثرات تحریک کنندگی آن کاسته شد. در تنش شوری به دلیل ایجاد پتانسیل اسمزی منفی­تر در محیط جوانه­زنی، میزان جذب آب توسط بذر کاهش و در نتیجه انجام فعالیت­های متابولیک مانند تجزیه ترکیبات بزرگ­تر مانند نشاسته، پروتئین­ها به مواد حد واسط و نقل و انتقال آن­ها به محل مصرف (جنین) کاهش و در نتیجه پارگی پوسته بذر و خروج ریشه­چه دیر­تر آغاز گردیده و رشد گیاهچه کاهش می­یابد (Omidi et al., 2010). میکروارگانیسم­های مختلف سالسیلیک اسید را از مسیر کوریزومیک اسید که یک حد واسط مهم مسیر شیکیمیک اسید است، سنتز و به بیرون ترشح می­کنند. سالسیلیک اسید در غلظت­های بالاتر از 1 میلی­مول، در رفع آسیب­های اکسیداتیو طی جوانه­زنی دخالت دارد (Shakirova et al., 2003). سالسیلیک اسید با اثر بر مقدار آبسیزیک اسید باعث تکامل واکنش­های آنتی استرس (تجمع پرولین) در گیاهچه می­شود (Shakirova et al., 2003).   

 

جدول 1: تجزیه واریانس اثر پیشتیمارهای مختلفبر خصوصیات جوانه­زنی بذر و رشد گیاهچه چغندرقند

شاخص وزنی بنیه بذر	ضریب جوانه‌زنی	محتوی رطوبت نسبی	وزن خشک گیاهچه‌	طول گیاهچه	درصد جوانه‌زنی کل	درجه آزادی	منابع تغییرات
3/121462504**	33/361 **	63/4146**	86/827**	43/43**	68/50**	4	تسریع کننده­ها
7/30894133**	67/181**	85/70**	69/178**	071/22**	137/10**	3	تنش شوری
1/13839654**	14/10**	79/91**	74/94**	65/1**	636/1**	12	اثر متقابل  تسریع کننده­ها و تنش شوری
8/445665	059/1	25	43/3	243/0	356/0	60	خطا
984/13	69/5	48/5	12/10	26/4	98/5	-	ضریب تغییرات

ns    * و **به‌ترتیب غیرمعنی­دار، معنی­دار در سطوح احتمال 5 و 1 درصد

 

جدول 2: مقایسه میانگین اثر متقابل پیشتیمارهای مختلفو تنش شوری بر خصوصیات جوانه­زنی بذر و رشد گیاهچه چغندرقند

پیش تیمار	تنش شوری	درصد جوانه‌زنی کل (درصد)	طول گیاهچه (سانتی­متر)	وزن خشک گیاهچه (گرم)	محتوی رطوبت نسبی (درصد)	متوسط زمان‌جوانه‌زنی (روز)	ضریب جوانه­زنی (1/روز)	شاخص وزنی بنیه بذر
شاهد	شوری 0	4/8 h	42/13 cb	5/21 ef	195/86def	03/7 cd	36/14ljk	09/4086 e
شاهد	شوری 3	75/8hg	89/13 b	22 ef	55/86 def	19/6 efg	15/16ghi	4/6455 d
شاهد	شوری 6	5/9 fg	40/13cb	24 de	96/87 cde	62/7 b	125/13lmn	2796fg
شاهد	شوری 9	25/7 i	13/15 a	10 h	78/77 gh	53/8 a	72/11 n	730 i

 

 

سالسیلیک اسید 3/0 میلی‌مولار	شوری 0	35/9 g	37/10 ij	27 bc	46/92 cd	78/5ghi	35/17 fg	8749 bc
سالسیلیک اسید 3/0 میلی‌مولار	شوری 3	35/8 h	48/11 gh	6/9 h	255/88 cde	43/6 e	56/15 ij	7/2473 fgh
سالسیلیک اسید 3/0 میلی‌مولار	شوری 6	2/7 i	57/11 fgh	85/9 h	46/94 c	75/6 ed	83/14 ijk	6/2005 gh
سالسیلیک اسید 3/0 میلی‌مولار	شوری 9	75/6 i	58/12 de	5/9 h	27/88 cde	25/8 a	22/12 mn	7/896 i
سالسیلیک اسید 6/0  میلی‌مولار	شوری 0	85/10 de	94/8k	30 a	98/79 fgh	57/3 k	01/28 a	1/9850 a
سالسیلیک اسید 6/0  میلی‌مولار	شوری 3	03/11 de	34/9 kj	29 ab	97/80 efg	79/3 k	78/26 bc	4/9010 ab
سالسیلیک اسید 6/0  میلی‌مولار	شوری 6	85/11 bc	02/10 j	8/29 ab	59/81 efg	125/4 k	31/24 c	3/9262 ab
سالسیلیک اسید 6/0  میلی‌مولار	شوری 9	15/11 dc	61/11 gfh	26 cd	115/84 efg	45/5 hi	35/18fe	1/9850 a
هیدروپرایم 24 ساعت	شوری 0	5/10 de	63/10 ji	9 h	3/123 a	27/5 jh	96/18 e	9/2977 f
هیدروپرایم 24 ساعت	شوری 3	9/10 de	24/12 ef	10h	11/111 b	355/6 ef	86/15 hi	4/2749gf
هیدروپرایم 24 ساعت	شوری 6	2/10 fe	085/13 cd	10 h	22/122 a	43/7 cb	6/13 lmk	2/1597 hi
هیدروپرایم 24 ساعت	شوری 9	8/8 gh	13/13 cd	35/9 h	55/119 a	83/8a	98/11n	4/735 i
هیدروپرایم  48 ساعت	شوری 0	45/12 ab	53/8 k	24dh	05/84 efg	3/80k	32/26 b	6841 d
هیدروپرایم  48 ساعت	شوری 3	9/12 a	37/8 k	5/21 ef	97/86de	73/3 k	85/26 ab	9/6175 d
هیدروپرایم  48 ساعت	شوری 6	8/11 cb	11 hi	20 f	92/73h	82/4 j	76/20 d	1/6446 d
هیدروپرایم  48 ساعت	شوری 9	8/10 de	895/11efg	5/13 g	25/74 h	86/5 fgh	08/17fgh	9/4133 e

 

متوسط زمان جوانه­زنی: اثر متقابل پیشتیمارهای مختلفو سطوح مختلف شوری بر متوسط زمان جوانه‌زنی نشان داد که کم­ترین این صفت مربوط به پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی­مولار بدون تنش شوری (575/3 روز) بود. که از لحاظ آماری با پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی‌مولار و تنش شوری 6- دسی­زیمنس بر متر و نیز هیدرپرایم به مدت 48 ساعت و بدون تنش شوری و تنش شوری 3- دسی­زیمنس بر متر اختلاف معنی­داری نداشت. آنان با بررسی اثر هیدروپرایمینگ بر بذر گیاه کلم و کلم بروکلی بیان نمودند که هیدروپرایمینگ باعث بهبود سرعت جوانه­زنی گردیده است (Thornton and  Powell, 1992). هم­چنین بیش­ترین متوسط زمان جوانه­زنی (835/8 روز) مربوط به تیمار هیدرپرایم به مدت 24 ساعت و تنش شوری 9- دسی زیمنس بر متر بود که از لحاظ آماری با تیمار شاهد و تنش شوری 9- میکرو­زیمنس بر متر و نیز سالسیلیک اسید با غلظت 3/0 میلی­مولار تحت تنش شوری 9- دسی­زیمنس بر متر اختلاف معنی­داری نداشت (جدول 2). پس می­توان نتیجه گرفت که پیش تیمار هیدرپرایم به‌مدت 48 ساعت با کاهش اثرات مخرب تنش شوری تا 3- دسی­زیمنس بر متر و نیز تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی­مولار با کاهش اثرات مخرب تنش شوری تا 9- بر متر باعث کوتاهی مدت زمان لازم برای جوانه­زنی بذر چغندرقند می­شود.

شاخص وزنی بنیه بذر: اثر متقابل پیشتیمارهای مختلفو سطوح مختلف شوری بر شاخص وزنی بنیه بذر نشان داد که بیش­ترین شاخص وزنی بنیه بذر (1/9860) مربوط به پیش تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی­مولار و عدم تنش شوری بود که از لحاظ آماری با تیمار سالسیلیک اسید با غلظت 6/0 میلی­مولار و سایر سطوح تنش شوری اختلاف معنی­داری نداشت. هم­چنین کم­ترین این صفت مربوط به تیمار عدم پیش تیمار تحت تنش شوری 9- دسی‌زیمنس بر متر (730) بود (جدول 2).  شوری با ایجاد سه عامل اصلی شامل کاهش پتانسیل اسمزی محلول، تولید یون­های سمی و تغییر در تعادل عناصر غذایی جوانه­زنی گیاه را کاهش می­دهد. غلظت نمک و یون­های تشکیل دهنده محلول، فاکتور­های اساسی در کاهش درصد جوانه­زنی هستند. در غلظت­های بالا سمیت یونی و در پی آن با افزایش جذب یون­ها بخصوص کلرور سدیم، عدم تعادل بین عناصر غذایی از عوامل مهم ایجاد اختلال و کاهش درصد جوانه­زنی و در نهایت کاهش بنیه بذر محسوب می­شوند (Maghtoli and Chaii chi, 1999). کاربرد اسید سالسیلیک در گیاهان باعث افزایش بعضی از هورمون­ها گیاهی مثل اکسین و جیبرلین (Shakirova et al., 2003) می­گردد. جیبرلین تولید شده نیز موجب نفوذ پروتئین­های اکسپنسین به دیواره سلولی شده و در نهایت موجب رشد سلول  می‌گردد (Alivand et al., 2011).

 

نتیجه‌گیری کلی

            نتایج آزمایش حاضر نشان داد که کاربرد تسریع کننده­های بذر در شرایط تنش شوری شدید، سبب افزایش معنی‌دار صفات مورد بررسی در چغندرقند شد. با توجه به نتایج این آزمایش می­توان بیان نمود که علاوه بر تأثیر مستقیم هر کدام از مواد به کار رفته در تیمارها، به نظر می­رسد که حضور آب به کار رفته در محیط پرایم نیز می­تواند به علت حل کردن مواد بازدارنده جوانه­زنی موجود در پوسته بذر چغندرقند و خارج نمودن آن­ها از بذر، یکی از علل اصلی شکست خواب بذر به حساب می­آید. بنابراین جهت حصول در ویژگی­های مطلوب جوانه­زنی در شرایط شوری، پیش تیمار سالسیلیک اسید 6/0 میلی‌مولار مؤثر است.

---

^*نویسنده مسئول:  [e-mail]

مراجع

Abdollahian Noghabi, M., Sheykholeslami, R. and Babaei, B.  2005. Terms and meanings of technological quantity and quality of sugarbeet. Sugarbeet Journal. 21: 101-104. (In Persian).

Abdul-Baki, A.A., and Anderson, J.D. 1973. Viability and leaching of sugars from germinatin barley. Crop Science. 10: 31-35.

Afzal, I., Ahmad, N. Basra, S.M.A. Ahmad, R. and Iqbal, A. 2002. Effect of different seed vigor enhancement techniques on hybrid maize (Zea mays L.). Journal of Agricultural Science. 39: 109-112.

Alivand, R., Tavakol Afshar, R. and Sharifzade, F. 2011. Effects of Gibberellin, Salicylic Acid, and Ascorbic Acid on improvement of germination characteristics of deteriorated seeds of Brassica Napus. Iranian journal of field crop science. 43(4): 561-571. (In Persian).

Alizadehm M.A. and Isvand, H.R. 2004. Evaluation and the study of germination potential, speed of germination and vigor index of the seeds of two species of medicinal plants (Eruca sativa Lam., Anthemis altissima L.) under cold room and dry storage condition. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants Research. 20(3): 301-307. (In Persian).

Al-Karaki, G.N. 1998. Response of wheat and barley during germination to seed osmopriming at different water potential. Journal of Agronomy and Crop Science. 181, 229- 235.

Anvari, M., Mehdikhani, H., Shahriari, A.R. and Nouri, G.R. 2009. Effect of salinity stress on 7 species of range plants in germination stage. Iranian journal of range and desert research. 16(2): 262-273. (In Persian).

Ellis, R.A. and Roberts, E.H. 1981. The quantification of ageing and survival in orthodox seeds. Seed Science and Technology. 9: 373-409.

Esanejad, N.S. Omidi, H. and Parvar, A. 2015. Effect of safflower seeds priming with abscisic and gibberellic acid on germination indices in salinity stress condition. Agroecology Journal. 11(4): 1-10. (In Persian).

Fernandez, M.M. and Hejazi, A.Z. 2004. Responses of tomato seeds to hydro-and osmopriming and possible relations of some antioxidant enzymes and endogenous polyamine fractions. Egyptian Journal of Biology. 6(1): 81-93. (In Persian).

Franzen, D. W., Anfirud, M. and Carson, P. 2005. Sugarbeet rooting depth. SugarbeetResearch and Extension Reports. 35: 105-108.

Haghnia, K. 1991. Plant Salinity Resistance. Mashhad University Press: Mashhad. (In Persian).

ISTA (International Seed Testing Association). 2009. International Rules for seed testing.

Jalilian, A. and Tavakoli Afshari, R. 2004. Study of effects of osmo-priming on seed germination of sugarbeet under drought stress conditions. Journal of Agricultural Science.  2: 23-35. (In Persian).

Jyotsna, V. and Srivastava, A. K. 1998. Physiological basis of salt stress resistance in pigeon pea (Cajanus cajanL.). II. Pre-sowing seed soaking treatment in regulating early seedling metabolism during seed germination. Plant Physiology and Biochemistry. 25: 89-94.

Maestrini, C., Fontana, F.  Donatelli, M. Bellocchini, G. and Poggiolini, S. 2004. A frame to model specific leaf area in sugar beet. Proceedings of the 8th ESA Congress, pp. 301-302.

Maghtoli, M. and Chaii chi, M.R. 1999. Effect of salinity and salt type on germination and early growth of sorghum. Journal of Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources. 4: 40-33. (In Persian).

Malekzadeh, S. 2014. Present impact on germination of seed priming treatments of Nigella sativa under water stress. Master thesis seed science and technology, University Shahrekord. (In Persian).

Masoudsinki, C. 2002. Study of physiological aspects of drought and salinity resistance in sorghum, Master thesis Agronomy, University Islamic Azad, Science and Research Branch, p. 192.

Miri, Y. and Mirjalili, S.A. 2013. Effects of salinity stress on seed germination and somephysiological traits in primary stages of growth in purple coneflower (Echinacea purpurea).International journal of agronomy and plant production. 4(1): 142-146. (In Persian).

Nazarbeygi, E., Lari Yazdi, H., Naseri, R. and Soleimani, R. 2011. The effects of different

levels of salinity proline and a-, b- chlorophylls in canola. American-Eurasian Journal ofAgriculture and Environmental Science. 10(1): 70-74. (In Persian).

Omidi, H., Movahedi- Poya, F. and Movahedi- Poya, S., 2010. Effects of hormonal salicylic acid and scarification on germination characteristics and contents of proline, soluble protein and carbohydrate seedlings (Prosopis farcta L.) under saline conditions, Quarterly Scientific Research of Range and Desert Research. 18(4): 608-620. (In Persian).

Paravar, A., Omidi, H., Esanejad N. and Amirzadeh, M. 2015. Seed germination and seedling growth priming effect in improving the EP (Echinaceac prupurea) under salt stress Iranian journal of ecophysiology seeds. 1(1): 57-69. (In Persian).

Parmoon, Gh., Ebadi, A. Ghaviazm, A. and Miri, M. 2013. Effect of seed priming on germination and seedling growth of Chamomile under salinity. Iranian Sosiaty Agronomy and Plant Breeding Sciences. 6: 145-164.

Rajasekaran, L.R., Stiles, A., Surette, M.A., Sturz, A.V., Blake, T.J., Caldwell, C. and Nowak, J. 2002. Stand establishment technologies for processing carrots: Effects of various temperature regimes on germination and the role of salicylates in promoting germination at low temperatures. Can journal Plant Sciences. 82: 443-450.

Soleimani, F., Ahmadvand, G. and Saadatian, B. 2012. The effect of priming on germination and seedling emergence of cotton in salinity (Gossypium hirsutum L.). 2(3): 31-43. (In Persian).

Soltani, A., Akram-Ghaderi, F. and Memar, H. 2006. The effect of priming on germination components and seedling growth of cotton seeds under drought. Iranian Journal of Agricultural Science and Natural Resources. 10: 121-128. (In Persian).

Shakirova, F.M., Shakhbutdinova, A.R., Bezrukova, M.V., Fatkhutdionova, R.A. and Fatkhutdionova,D.R. 2003. Changes in the hormonal status of wheat seed ling induced by salicylic acid and salinity. Plant Sciences. 164: 317-322.

Thornton, J.M. and Powell. A.A. 1992. Short term aerated hydration for the improvement of seed quality in Brassica oleracea L. Seed Science Research.2: 41-49.

Turan, M.A., Elkarim, A.H.A., Taban, N. and Taban, S. 2010. Effect of salt stress on growth and ion distribution and accumulation in shoot and root of maize plant. African Journal of Agricultural Research. 5: 584-588.

Valdiani, A.R., Hassanzadeh, A. and Tajbakhsh, M. 2005. Study on the effects of salt stress in germination and embryo growth stages of the four prolific and new cultivars of winter rapeseed (Brassica napus L.). Pajouhesh and Sazandegi. 66: 23-32.

Yadollahi Nooshabadi, S.J. and Sharifzade, F. 2015. Gibberellic acid priming effect on Agropyronelongatum seed germination indices under drought stress. College of Agriculture and Natural Resources. 11: 75- 82