معرفی و بررسی نسخۀ خطی التوحید من نفس الرحمن شرف‌الدین علی یزدی

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

دوره 3، شماره 10، اسفند 1397، صفحه 112-140   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ناصر خراسانی¹؛ داود چوگانیان^{* 2}؛ غلامعلی آریا³؛ علیرضا ابراهیم³

¹گروه ادیان و عرفان، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²گروه عرفان اسلامی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران (نویسنده مسؤول)

³گروه ادیان و عرفان، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

رسالۀ التوحید من نفس الرحمن یکی از برجسته‌‌ترین تهلیلیه‌های عرفانی موجود در میان انبوه میراث مکتوب عرفانی و ادبی این سرزمین است که بی‌اغراق احیا و معرفی آن، گشایش دریچه‌ای نو و منظری متفاوت بر این گونه از ادبیات عرفانی است. این پژوهش ضمن تصحیح و تعلیق یک اثر عرفانی، منتج به شناخت وجهۀ نامکشوف از ابعاد شخصیت مؤلف آن شده است. شرف‌الدین علی یزدی تاکنون به‌عنوان مورخی شهیر، شاعر، منشی، منجم، ریاضی‌دان، موسیقی‌دان، لغوی و حروفی قرن نهم، زبانزد خاص و عام بوده، لیکن وجهۀ عرفانی این دانشمند، مغفول مانده است. متن رسالۀ حاضر، شامل دو بخش است: اول براهین عقلی و نقلی در اثبات توحید و دوم تفسیر عرفانی «باب التهلیل» از کتاب فتوحات المکیه ابن‌عربی. این رساله در هر دو بخش حاوی ویژگی‌های خاص عرفانی و ادبی است؛ استفاده از نثر فنی، ارجاع مکرر به آیات و احادیث، اثبات توحید به روش احصایی، تقسیم‌بندی توحید بر اساس ۳۶ آیۀ تهلیل، تبیین آرا و اندیشه‌های عرفانی مؤلف و از بُعد تاریخی، اثبات ارتباط شرف‌الدین با حکومت قراقویونلوها از نتایج این پژوهش به شمار می‌رود. این رساله بر اساس سه نسخۀ موجود و به‌شیوۀ نسخۀ اساس تصحیح شده است.
 

کلیدواژه‌ها

شرف‌الدین علی یزدی؛ التوحید من نفس الرحمن؛ تهلیلیه؛ عرفان؛ تصحیح؛ نسخۀ خطی

مراجع