مقایسه تطبیقی ضرب ‌المثل‌‌های بلوچی و عربی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 54، شهریور 1399، صفحه 211-230   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

محمداکبر سپاهی

استادیار دانشگاه ولایت

چکیده

ضرب‌المثل‌ها، آیینه و نمود‌های مهمی از جوامع بشری هستند که اجتماع انسانی و فرهنگ و ادب، علایق و سلایق و نگرش‌های آن‌ها را به خوبی نمایندگی می‌کنند. زبان، ادبیات و فرهنگ بلوچی از سویی همیشه در تعامل مستقیمی با زبان و ادبیات فارسی بوده است و از سویی دیگر، بلوچی و دیگر زبان‌ها، گویش‌ها و خرده‌فرهنگ‌های ایرانی چه به صورت مستقیم، به سبب جایگاه دین اسلام در این سرزمین و چه به صورت غیر مستقیم، به واسطه فارسی که با عربی در تعاملی تنگاتنگ‌تر بوده ‌است از ضرب‌المثل‌ها و سخنان حکیمانه و احادیث و روایاتی که جنبه مَثَلی پیدا کرده‌اند، تأثیر گرفته‌اند. در این نوشتار، سعی کرده‌ایم نمونه‌های برجسته و قابل توجّهی از این نوع مثل‌ها و سخنان را که صورت مثل سایر یافته‌اند، مورد بررسی قرار دهیم. یکی از مهم‌ترین نتایجی در میانه این تحقیق، ظاهر می‌شود، نقشِ زبان و ادبیات فارسی است که در مورد اشتراکات ضرب‌المثلی بلوچی و عربی، اغلبِ نمونه‌‌های قابل تطبیق این دو زبان، اشتراک نمونه مثالی آن‌ها را در فارسی نیز می‌توان یافت.

کلیدواژه‌ها

مثل؛ بلوچی؛ عربی؛ مقایسه تطبیقی؛ فارسی

مراجع

قرآن کریم. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای.

بخاری، محمد بن اسماعیل. 1436ق، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.

بهمنیار، احمد. 1381ش، داستان‌نامه بهمنیاری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

جاحظ، عمرو بن بحر. 2002م، المحاسن والأضداد، با مقدمه علی بوملحم، بیروت: دار و مکتبة الهلال.

جهاندیده، عبدالغفور. 1396ش، فرهنگ بلوچی فارسی، چاپ اول، تهران: معین.

حقیقت، حسین شاه. 1388ش، خزینة ‌الأمثال، ترجمه منتخب مجمع‌ الامثال، به اهتمام احمد مجاهد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

دولتی بخشان، عبدالعزیز. 1389ش، پیرانِ زمانگ: زن در آیینه مثل بلوچی، تهران: انتشارات مهر تابانِ تهران.

دهخدا، علی‌اکبر. 1386ش، امثال و حکم، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

ذوالفقاری، حسن. 1388ش، فرهنگ بزرگ ضرب‌ المثل‌های ایرانی، تهران: معین.

رازی، محمد بن ابی‌بکر. 1394ش، امثال و حکم، ترجمه، تصحیح و توضیح فیروز حریرچی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

زنجانی، سید احمد. 1329ش، الکلام یجرُّ الکلام، قم: چاپخانه قم.

سپاهی، محمداکبر و اسحاق میر‌بلوچزائی. 1391ش، ضرب ‌المثل‌های بلوچ، زاهدان: انتشارات تفتان.

سعدی، مصلح‌الدین. 1385ش، کلیات سعدی، تهران: هرمس.

عطار نیشابوری. 1388ش، الهی نامه عطار نیشابوری، مصحح: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات سخن.

غنیمی هلال، محمد. 1390ش، ادبیات تطبیقی، ترجمه سید مرتضی آیت‌الله‌زاده شیرازی، تهران: امیرکبیر.

فروزانفر، بدیع‌الزمان. 1381ش، احادیث و قصص مثنوی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1342ش، الکافی، به تصحیح علی اکبر غفاری، جلد1، تهران: المکتبة‌ الاسلامیه.

ملطیوی، محمد غازی. 1383ش، روضة ‌العقول، به تصحیح و تحشیه محمد روشن و ابوالقاسم جلیل‌پور، تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.

مولوی، جلال‌الدین محمد. 1390ش، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد.ا. نیکلسون، چاپ پنجم، تهران: انتشارات هرمس.

میدانی، احمد بن محمد. 1366ش، مجمع ‌الأمثال، جلد دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.

ندا، طه. 1393ش، ادبیات تطبیقی، ترجمه هادی نظری منظم، چاپ سوم. تهران: نشر نی.

 

مقالات

جهاندیده، عبدالغفور. 1397ش، «نمادپردازی حیوانات در اصطلاحات و مثل‌های بلوچی»، فصلنامه ادبیات و زبان‌های ایران‌ زمین، شماره 22، صص 74-41.

سیف، عبدالرضا و محمداکبر سپاهی و اسحاق میربلوچزایی. 1394ش، «مقایسه تطبیقی ضرب ‌المثل‌های بلوچی و فارسی»، بهار ادب، سال هشتم، شماره اول، شماره پیاپی 27، صص 392- 375.