آموزه های اجتماعی- اخلاقی و آسیب های مرتبط با آن در نسخه خطی دیوان میرزا سیدعلی متخلص به "شهلا"

پژوهش های جامعه شناسی

دوره 13، شماره 3.4 - شماره پیاپی 47، اسفند 1398، صفحه 139-161   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا حصارکی^{* 1}؛ مهین خطیب نیا²؛ شایسته ابهجی عزآبادی³

¹استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرقدس، تهران، ایران. نویسنده مسئول : [e-mail]

²استادیار زبان وادبیّات فارس ی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نائین، ، اصفهان، ایران

³کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، آموزش و پرورش یزد، یزد، ایران

چکیده

چکیده
مسائل اخلاقی و اجتماعی موجود در آثار شاعران، به عنوان مهمترین رسانه فرهنگی در اشاعه‌ی زیبایی‌های معنوی و اخلاقی، بُعد وسیعی از بستر هزارساله فرهنگ و ادب فارسی، اختصاص داده است. بدین جهت پرداختن به جنبه‌های تعلیم و تربیتی آن، مهم و ضروری به نظر می‌رسد. بدیهی است که  اگر این شاعران و در واقع جامعه شناسان متعهد نبودند، آسیب‌های ناشی از اوضاع نابسامان اجتماعی و تحمیل شده بر جامعه، معرفی، شناسایی و برجسته نمی‌شد. اهداف تحقیق  عبارتند از :شناخت مباحث اجتماعی مطرح شده در نوشتجات "شهلا" ؛ شناخت اخلاقیات و اصول اخلاقی مورد توجه وی در تألیفات و آسیب شناسی این مباحث. مطالعه اسنادی و روش تحقیق کیفی و توصیفی و ابزار گردآوری داده ها تحلیل محتوا است . در این مقاله با مطالعه ۳۴۸۱ بیت شعر دیوان میرزا سید علی مدرسی و استخراج مسائل اجتماعی، اخلاقی و آسیب‌های مربوط به آن، دسته بندی و به تحلیل کیفی و کمی آن پرداخته شده است. با استخراج ۱۶۴۰ بیت آموزه‌های اجتماعی- اخلاقی و ۱۶۴۱ بیت آسیب های مرتبط با آن، به این نتیجه دست یافته است ،که شاعر را می‌توان به‌حق از شاعران قدرتمند در زمینه ارائه و آموزش اخلاق اجتماعی، در دوره‌ پرآشوب سیاسی اجتماعی قاجاریه قلمداد کرد. نتایج تحقیق نشان داد آسیبهای اخلاق اجتماعی- فردی بالاترین میزان و آموزه های اخلاق فردی کمترین میزان را دارا هستند و آموزه های اجتماعی و فرهنگی در مرتبه دوم جای گرفته اند.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه: اخلاق اجتماعی؛ آسیب شناسی اجتماعی؛ نابسامانی اجتماعی