وصایای وفا؛ فرزندنامه‌ای ناشناخته متعلق به دورۀ قاجار

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

دوره 4، شماره 11، شهریور 1398، صفحه 1-28   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

صبا جلیلی جشن آبادی^*

دکتری زبان و ادبیات فارسی و مربی دانشگاه پیام نور

چکیده

فرزندنامه‌، نوشته‌ای است که والدین با هدف آموزش دانش و مهارت خاص، یا ارائۀ اندرزهای اخلاقی، اجتماعی، دینی، برای فرزندان خود نوشته‌اند. این زیرگونۀ مهم ادبی، حاصل تلاقی دو امر است: نگرانی‌های والدین و بی‌تجربگی و خامیِ فرزندان تا سنین جوانی. سه اصل پیشینۀ بسیار کهن، بسامد بالا و تکرارپذیریِ این نوع متون، نشان از جایگاه مهم آن در ادبیات تعلیمی است. نوشتار حاضر، ضمن معرفیِ رساله‌ای از حسین‌علی خان نوری متخلص به وفا (درگذشت 1322ق)، به بیان درون‌مایه‌ها و اعتقادات و مبانی تربیتی و اندرزیِ وی پرداخته است. این نسخۀ منحصربه‌فرد، به شمارۀ 1321، تنها در کتابخانۀ مرکز احیاء قم نگهداری می‌شود. وفا این وصایا را برای فرزند سیزده‌ساله‌اش محمد نوشته است تا راهنمای زندگیِ فرزندش باشد. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که وصایای وفا مناسب با اقتضای حال فرزندش است و نویسنده با آگاهی از مقولۀ مخاطب‌شناسی و بهره از شگردهایی چون انتقال تجربه، تشبیه، توصیف و لحن‌های مناسب با مقام سخن، کوشیده است تا در فرزندش تأثیر گذارد.

کلیدواژه‌ها

وصایای وفا؛ حسین‌علی خان نوری؛ فرزندنامه؛ اندرزنامه

مراجع