ارزیابی سودمندی افشاء مولفه های ریسک برسرعت تأثیراطلاعات درقیمت سهام

اقتصاد مالی

دوره 14، شماره 50، اردیبهشت 1399، صفحه 1-22   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

اکبر خیام پور¹؛ سینا خردیار^{* 2}؛ فرزین رضایی³؛ محمدرضا وطن پرست⁴

¹دانشجوی دکتری حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین ، ایران.

²استادیار، گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاداسلامی، رشت، ایران

³دانشیار، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

⁴استادیار، گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی ، رشت ، ایران.

چکیده

قبل از بحران های مالی مقام های ناظر چندان متوجه ریسک در بازار سرمایه نبودند بنابراین تمرکز مقام ناظر بازار، بر حفاظت از منافع فردی سرمایهگذاران و افشاء اطلاعات بود؛ اما برای کاهش ریسک این موارد کافی نیستند.رﻳﺴﻚﻋﻨﺼﺮ غیر قابل ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲﺑﺮایﻫﺮﺷﺮﻛﺖﺗﺠﺎریﻣﺤﺴﻮبمی شود. افشای ریسک مخابره اطلاعات درباره شرکت، استراتژی ها و عملیات که تاثیر بالقوه ای بر نتایج مورد انتظار شرکت دارد . اطلاعات مولفه های ریسک در برگیرنده اطلاعاتی است پیرامون عملیات و کسب وکار که بر محیط درونی و بیرونی شرکت ها و در نهایت بر پیامدهای اقتصادی – اجتماعی عملکرد آنها موثر می باشد. این مولفه ها شامل ارز، نرخ بهره، نرخ نهاده های تولید، تحریم ها و سایر مولفه ها    می باشد. بر این اساس مقاله حاضر به ارزیابی سودمندی افشاء مولفه های ریسک بر سرعت تأثیر اطلاعات درقیمت بازار سهام می پردازد. بدین منظور این پژوهش با 87 شرکت نمونه و در بازه زمانی 7 ساله 1396-1390 به شیوه توصیفی- همبستگی با اجرای الگوی رگرسیون چند متغیره انجام شد. نتایج نشان داد که، افشاء مولفه های ریسک در سطح شرکت حاوی اطلاعات سودمند برسرعت تاثیر اطلاعات در قیمتبازار سهام شرکت ها است. همچنین درسطح صنعت تفاوت معناداری یافت نشد.
Before the financial Crisis, Supervisory Officials were not so much aware of the Risk in the Capital Market, so the focus of the Market watchdog was to protect the Individual Interests of Investors and Disclosure of Information, but not enough to reduce the Risk. Risk is an uncritical element for any Business Company. The Risk of Transmission of Information about the Company, Strategies and Operations that have a Potential Impact on the Expected results of the Company. The present article Seeks to Decision Usefulness of Risk Components on the Speed of Price Adjustment. This study was carried out with 87 sample companies in the period of 7 years 2011- 2017 in a descriptive-correlative manner with the Implementation of a Multivariate Regression Model. The results showed that Disclosure of Risk-level Components at the Company level Contained useful Information in Advance The nose is the Coincidence of the Stock Market Price of the Companies. Also, there was no Significant Difference in the Level of Industry.

کلیدواژه‌ها

سرعت تاثیر اطلاعات؛ مولفه های ریسک شرکت

اصل مقاله

 

ارزیابی سودمندی افشاء مولفه های ریسک

برسرعت تأثیراطلاعات درقیمت سهام

 

اکبر خیام پور

تاریخ دریافت: 04/10/1398            تاریخ پذیرش: 08/12/1398

[1]

سینا خردیار[2]

فرزین رضایی[3]

محمدرضا وطن پرست[4]

چکیده

قبل از بحران های مالی مقام های ناظر چندان متوجه ریسک در بازار سرمایه نبودند بنابراین تمرکز مقام ناظر بازار، بر حفاظت از منافع فردی سرمایهگذاران و افشاء اطلاعات بود؛ اما برای کاهش ریسک این موارد کافی نیستند.رﻳﺴﻚﻋﻨﺼﺮ غیر قابل ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲﺑﺮایﻫﺮﺷﺮﻛﺖﺗﺠﺎریﻣﺤﺴﻮبمی شود. افشای ریسک مخابره اطلاعات درباره شرکت، استراتژی ها و عملیات که تاثیر بالقوه ای بر نتایج مورد انتظار شرکت دارد . اطلاعات مولفه های ریسک در برگیرنده اطلاعاتی است پیرامون عملیات و کسب وکار که بر محیط درونی و بیرونی شرکت ها و در نهایت بر پیامدهای اقتصادی – اجتماعی عملکرد آنها موثر می باشد. این مولفه ها شامل ارز، نرخ بهره، نرخ نهاده های تولید، تحریم ها و سایر مولفه ها    می باشد. بر این اساس مقاله حاضر به ارزیابی سودمندی افشاء مولفه های ریسک بر سرعت تأثیر اطلاعات درقیمت بازار سهام می پردازد. بدین منظور این پژوهش با 87 شرکت نمونه و در بازه زمانی 7 ساله 1396-1390 به شیوه توصیفی- همبستگی با اجرای الگوی رگرسیون چند متغیره انجام شد. نتایج نشان داد که، افشاء مولفه های ریسک در سطح شرکت حاوی اطلاعات سودمند برسرعت تاثیر اطلاعات در قیمتبازار سهام شرکت ها است. همچنین درسطح صنعت تفاوت معناداری یافت نشد.

واژه‌های کلیدی:سرعت تاثیر اطلاعات ، مولفه های ریسک شرکت.

طبقه بندی JEL:G32 ,M41

1- مقدمه

رشد سرمایه گذاری درکشور همزمان با افزایش خطرات پیرامونی آن نیاز به ارائه اطلاعات سودمند برای استفاده کنندگان را موجب گردیده است.  پیچیدگی های حاصل از کسب وکارهای نوین که از علوم و فن آوری های پیشرفته برخوردار می باشند، همراه با افزایش خطرات ناشی از بکارگیری آنها نیز بوده است. نقش دولت ها و راهبردهای اقتصادی- سیاسی- اجتماعی آنها در دوره فعالیت نیز مولفه های خطر متناسبی را بوجود آورده است. توسعه جامعه مدنی و لزوم برقراری قانون و مقررات جدید یا اصلاح مقررات قدیمی جهت نظم و سامان دادن به امور اقتصادی - اجتماعی نیز همراه با مولفه های خطر جدید گردیده است. توسعه بازارهای پول، سرمایه ،کالا و کار نیز مولفه های متعدد خطر متناسبی را ایجاد کرده اند. تمامی عوامل ایجابی فوق از طریق امکان بوجود آمدن پیامدهای غیر قابل پیش بینی، زمینه بروز خطر را از طریق عدم اطمینان بوجود آورده اند . محیط بازار سرمایه به مقوله هایی از جنس خطر بازار، خطر نقدینگی و محیط بازار پول با خطر مالی، خطر اعتباری، خطر نکول، ریسک وصول مطالبات، ریسک بهره و محیط بازار کارا با خطر کاهش تقاضا، خطر فن آوری، خطر حامل های انرژی، ریسک مشتری، ریسک تامین مواد، ریسک تجاری، ریسک کاهش قیمت محصول، ریسک کیفیت محصول، محیط کلان اقتصادی، ریسک تورم، ریسک ارز، ریسک تحریم، ریسک مقررات بین المللی، ریسک فن آوری، ریسک رکود اقتصادی مواجه است.

فروپاشی مداوم شرکت های بزرگ که تصویر نادرستی از ریسک موجود شرکت ارائه کرده بودند دامنه و سودمندی افشای اطلاعات (به ویژه در مورد ریسک) را بیشتر نمایان ساخته است. این وضعیت، تدوین کنندگان قوانین مالی و حسابداری را ترغیب کرده است که در مورد افشای اطلاعات مورد نیاز بازنگری نمایند. نهایتا چنین وضعیتی از افشای اطلاعات در مورد ریسک شرکت ها را دارای اهمیت ویژه ای کرده است.

از طرف دیگر لزوم ارائه اطلاعات حسابداری برای برقراری مبنایی جهت قضاوت آگاهانه استفاده کنندگان وجود دارد به نحوی که فاما (1970،383) معتقد است در بازار کارا امکان تغییر قیمت به سبب ورود اطلاعات جدید فقط برقرار می گردد. ولک و همکاران (2004) در یک بازار اوراق بهادار که سرمایهگذاران به صورت منطقی تصمیمگیری می کنند و اطلاعات کامل و متقارنی در خصوص دارایی های مورد مبادله وجود دارد، اطلاعات به سرعت و به طورکامل در قیمتهای سهام منعکس می شود. به بیان دیگر، در بازارهای کارا فرض برآن است که تمام اطلاعات موجود، بی درنگ یا پس از اندک زمانی بدون اعمال هیچ گونه نظر شخصی در قیمت سهام انعکاس می یابد. اطلاعات مبهم و نامتقارن، از کشف به هنگام قیمت سهام جلوگیری می کند و سرعت تأثیر اطلاعات بر قیمت های سهام را کاهش می دهد ( افلاطونی ،1394،7).

ﻣﻌﻤﻮﻻﺯﻣﺎﻧﻲﻛﻪﺍﻃﻼﻋﺎﺕﺗﺎﺯﻩﺍﻱﺍﺯﻭﺿﻌﻴﺖﺷﺮﻛﺖﻫﺎﺩﺭﺑﺎﺯﺍﺭﻣﻨﺘﺸﺮﻣﻲﺷﻮﺩ،ﺍﻳﻦﺍﻃﻼﻋﺎﺕﺗﻮﺳﻂﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮﺍﻥ،ﺳﺮﻣﺎیهﮔﺬﺍﺭﺍﻥﻭﺳﺎﻳﺮﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥﻣﻮﺭﺩﺗﺠﺰﻳﻪﻭﺗﺤﻠﻴﻞﻗﺮﺍﺭﮔﺮﻓﺘﻪﻭﺑﺮﻣﺒﻨﺎﻱﺁﻥ،ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮﻱﻧﺴﺒﺖﺑﻪﺧﺮﻳﺪﻭﻳﺎﻓﺮﻭﺵﺳﻬﺎﻡﺻﻮﺭﺕﻣﻲﭘﺬﻳﺮﺩ. ﺍﻳﻦﺍﻃﻼﻋﺎﺕﻭﻧﺤﻮﻩﻭﺍﻛﻨﺶﺑﻪﺁنهاﺑﺮﺭﻓﺘﺎﺭﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻥ،ﺑﻪﻭﻳﮋﻩﺳﻬﺎﻣﺪﺍﺭﺍﻥﺑﺎﻟﻔﻌﻞﻭ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬﺍﺷﺘﻪﻭﺑﺎﻋﺚﺍﻓﺰﺍﻳﺶﻭﻳﺎ ﻛﺎﻫﺶﻗﻴﻤﺖﻭﺣﺠﻢﻣﺒﺎﺩﻻﺕﺳﻬﺎﻡ ﻣﻲﺷﻮﺩ، زیرا درک قابل قبولی از نحوه پرداش اطلاعات توسط سرمایه گذاران موجود نبوده وتئوری بازار کارا برمیزان وسرعت تاثیر اطلاعات مالی برقیمت سهام تاکید دارد.افشای اطلاعات توسط شرکت ها یکی از منابع مهم وارزشمند اطلاعاتی برای سرمایه گذاران، اعتباردهندگان وسایرذی نفعان در جهت تصمیم گیری های اقتصادی آگاهانه می باشد.از طرفی برای اعتباردهندگان موضوع مهم در خصوص اعطای وام واعتبار توان گیرنده برای بازپرداخت اصل وبهره وام واعتبارات دریافتی می باشد.بنابراین اعتباردهندگان با استفاده از اطلاعات منتشرشده به ارزیابی ریسک اعطای اعتبار به یک شرکت می پردازند.لذا اعتباردهندگان به منظور کاهش ریسک مطالباتشان همواره به دنبال اطلاعات به روزوقابل اتکامی باشند.

سؤالی که در این میان مطرح می شود این است که آیا میزان افشای ریسک بهکاررفته در تهیهگزارش های مالی، مربوط بوده و بر ارزش اطلاعات تهیهشده توسط شرکتها تأثیر می گذارد و آیا این افشای ریسک بر قابلیتسرعت تاثیر پذیری اطلاعات بر قیمت سهام موثر بوده و باارزش شرکتها رابطه دارد؟بدین ترتیب با ارائه اطلاعات تکمیلی از مولفه های ریسک در سطوح مختلف طبقه بندی شده و متناسب با عملکردهای رو در روی شرکت ها می توان کیفیت تهیه و ارائه اطلاعات حسابداری را بهبود بخشید. یکی از دلایل افزایش اهمیت افشای ریسک، اثری است کهریسکهای مختلف شرکتها بر تصمیمات سرمایهگذاران در ارزیابی و ارزشگذاری صحیح مؤسسات دارد.افشای موارد مرتبط با ریسک، شکاف اطلاعاتی ایجادشده بین مدیران و سرمایهگذاران در رابطه با عدم اطمینان تجاری را کاهش می دهد. افشای ریسک می تواندبرسرعت پردازش اطلاعات توسط سرمایهگذاران تأثیرگذار باشد.

لینسلیو همکاران(2006،387) اثبات کردند که تئوری علامتدهی مربوطترین تئوری در تشریح و تبیین پدیده افشای ریسک می باشد. درواقع تئوری علامتدهی توضیح می دهد که شرکتها سعی دارند اخبار خوب را به سرمایهگذاران و سایر گروههای علاقهمند بهوسیله افشا علامت دهند. در صورت وجود ابهام در افشا اطلاعات ریسکی وکیفیت پایین آن، عدم اطمینان سرمایه گذاران را در پی خواهد داشت. بدیهی است ﺑﺎﺯﺍﺭﻣﺘﺸﻜﻞﺍﺯﺍﻓﺮﺍﺩﻱﺍﺳﺖﻛﻪﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲﻫﺎﻱﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻲﺩﺭﭘﺮﺩﺍﺯﺵﺍﻃﻼﻋﺎﺕﺩﺍﺭﻧﺪ. در این شرایط، سرمایه گذاران برای انجام معامله، اطلاعات حجیم تر و با کیفیت تر را با صرف زمان بیشتر گردآوری می نمایند، در نتیجه این موضوع کاهش سرعت انعکاس اطلاعات در قیمت های سهام را در پی دارد و اطلاعات جدید با تأخیر زمانی بیشتری در قیمت سهام انعکاس می یابند. تحقیق حاضر بدنبال ارزیابی سودمندی افشاء اطلاعات مولفه های ریسک بر سرعت تاثیر اطلاعات در قیمت سهام شرکت ها است.

 

2-مبانی نظری پژوهش

ریسک شرکت را می توان به عنوان احتمال یک تأثیر منفی در آینده بر موقعیت های اقتصادی شرکت تعریف کرد. افشاهای ریسک باید از یک فرآیند مدیریت ریسک شرکتی ایجاد شوند. در چاچوب فعلی، مدیریت ریسک به یک بخش اساسی از کنترل سازمان های داخلی و حاکمیت شرکتی و یک عنصر اساسی از حوزه کسب و کار تبدیل شده است. تمرکز مدیریت ریسک برتعیین وکاهش ریسک ها بوده وهدف آن افزودن حداکثرارزش پایدار به تمامی فعالیت های سازمان می باشد ( مولائی نژاد و همکاران،1393،68). فرآیند مدیریت ریسک نیز اطلاعات ریسک را تولیدمی کند که می توانند در دسترس عموم قرار بگیرند. انتشار این اطلاعات ریسکی به عنوان یک مسئولیت مهم یکسان برای مدیران در نظر گرفته می شود که این اطمینان را حاصل می کند"که سهامداران وسایرذی نفعان به خوبی در مورد ریسک های اصلی و ابعادشرکت آگاه هستند"( شورای گزارش دهی مالی،a 2014).

بااین وجود عدم شفافیت در افشای اطلاعات ریسکی، باتوجه به عدم وجود هنجارها واقدامات یکنواخت درمیان عوامل دیگر وجود دارد. نظام گزارشگری مالی از طریق ارائه و افشاء اطلاعات متفاوت سهم گسترده ای در کمک به تصمیم گیرندگان اقتصادی دارد. این گزارش ها از طریق نمایان ساختن جنبه های متفاوت شرکت ها به این هدف نایل می آید. جنبه مالی و افشای اطلاعات مالی همواره در گزارش های نظام گزارشگری مالی به طور کامل مورد توجه قرار گرفته است. اما امروزه جهت مشخص شدن جنبه های متفاوت فعالیت شرکت ها بیشتر به اطلاعات غیر مالی تأکید می گردد، اطلاعاتی که با فاش ساختن بعضی جوانب بنگاه ها، نگرش متفاوت و زاویه دید جدیدتری به کاربران از اطلاعات می دهد. افشای اطلاعات مربوط به ریسک و مدیریت ریسک یکی از داده های غیر مالی، در صورتی که سطح افشاء آن به اندازه کافی باشد، سهم ارزنده ای در پردازش داده های دریافتی کاربران دارد و در مدل های تصمیم آنان در راستای ارزش آفرینی، اثربخشی خود را اعمال خواهد کرد به گونه ای که سرمایه گذاران معتقدند که افشای اطلاعات مربوط به ریسک در انتخاب پرتفوی مناسب به آنان کمک بهینه ای خواهد کرد.

ﺑﺮ اﺳﺎسﻣﻄﺎﻟﻌﺎت لینسلی و همکاران(2005،292)گزارش هایﺳﺎﻻﻧﺔﻓﻌﻠﻲﺗﻨﻬﺎﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻮارد اﻓﺸﺎی رﻳﺴﻚ را ﻓـﺮاﻫﻢﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻳﻦﻣﻴﺰان ازﻧﻈﺮ اﺳﺘﻔﺎدهﻛﻨﻨﺪﮔﺎنﻛﻔﺎﻳﺖﻻزم راﻧﺪارد.درواﻗﻊ،ﮔﺰارشﻫﺎیﺳﺎﻻﻧﺔکنونی، اﻧﻮاع رﻳﺴﻚ افشا را ﺑﻪﻣﻴﺰانﻛﺎﻓﻲ و ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻓﺸﺎﻧﻜﺮده و درﺑﺎرة آﻧﻬﺎﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ، درﺣﺎﻟﻲﻛﻪﻫﻤﻴﻦﻋﻮاﻣﻞﻓﻌﺎﻟﻴﺖ میﺗﻮاﻧﺪﺷﺮﻛﺖ و فعالیت ﻫﺎیﻣﺪﻳﺮان آن را ﺑﻪﭼـﺎﻟﺶﺑﻜﺸـﺪ.

ﺑﺮﺗﺎ  وﺑﻮزﻟﻮن(2004،265) اﻓﺸﺎی رﻳﺴﻚ را ﻣﺨﺎﺑﺮة اﻃﻼﻋﺎت درﺑﺎرةﺷﺮﻛﺖ، اﺳﺘﺮاﺗﮋیﻫﺎ،ﻣﺸﺨﺼﺎت،ﻋﻤﻠﻴﺎت و ﺳﺎﻳﺮﻋﻮاﻣﻞﺧﺎرﺟﻲﻛﻪ ﺗﺄثیرﺑﺎﻟﻘﻮه ای ﺑﺮﻧﺘﺎﻳﺞﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر دارﻧﺪﺗﻌﺮﻳﻒﻣﻲﻛﻨﻨﺪ. اﻓﺸﺎی رﻳﺴﻚ، اطلاعاﺗﻲدرﺑﺎرة اﺳﺘﺮاﺗﮋیﻫﺎ، اﻗﺪاﻣﺎت،ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻋﻼوهﺑﺮ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲﻛﻪﺑﻪﻃﻮرﺧﺎصﺑﺮ رﻳﺴﻚﺗﻤﺮﻛﺰﻣﻲﻛﻨﺪ رادر ﺑﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد (حیدری وهمکاران،1395،391).

لینسمیر وهمکاران(2002،343) تئوری علامت دهی استدلال می کند که مدیران در شرکت های با عملکرد خوب از افشای اختیاری ریسک برای علامت دهی درخصوص رویه های مدیریت ریسک و جذب سرمایه گذاران بیشتر (از راه بهبود شفافیت) استفاده می کنند. به این ترتیب افشای ریسک اطلاعات مفیدی را به بازار انتقال و درک ذی نفعان از میزان درمعرض ریسک قرار داشتن را بهبودمی دهد و در نمایش عملکرد شرکت ها مهم است؛ لذا تقاضای بالایی برای افشای شفاف ریسک در گزارش های سالانه وجود دارد(نمازی وهمکاران،1395،1).

مطابق با نظریه عدم تقارن اطلاعاتی، مدیران ومالکان هرکدام به دنبال حداکثر سازی منافع شخصی خود هستند که این منافع لزوما همسو نیستند.عدم تقارن اطلاعاتییکی از مباحث کلیدی در مسئله نمایندگی وباعث افزایش اهمیت گزارشگری وافشای اطلاعات شده است(فلاح زاده ابرقوییوهمکاران،1396،53).افشای اختیاری اطلاعات در کاهش عدم تقارن بین مدیران وسرمایه گذاران نقش مهمی ایفا می کند(ستایش وهمکاران 1393،153)

تئوری هزینه سیاسی بیان می کند که شرکت به طور داوطلبانه اطلاعات را افشاء خواهد کرد زیرا می تواند به کاهش هزینه های سیاسی و به دست آوردن برخی مزایای خاص منجر شود.همچنین مطابق نظریه سیگنال ها افشاء می تواند به عنوان یک سیگنال به بازار سرمایه در نظر گرفته شود، به طوری که عدم تقارن اطلاعات را می توان کاهش داد.

ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪﺷﻮاﻫﺪﻣﺮﺑﻮطﺑﻪﻣﻔﻴﺪﺑﻮدن اﻓﺸﺎی رﻳﺴﻚ،ﺗﻨﻮع در ﻧﺤﻮه اﻓﺸﺎی رﻳﺴﻚ و ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎی رﻳﺴﻚ اﻓﺸﺎﺷﺪه،ﻏﻨﺎیﻛﻤﺘﺮﻣﺤﻴﻂ اﻓﺸﺎی اﻳﺮان (ﺷﻌﺮی و همکاران، 1392،39 ؛خدامی پوروهمکاران، 1391،1) در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﺑﺎﺑﻮرسﻫﺎیﺑﺰرﮔﻲﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣﺮﻳﻜﺎ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن؛ ﺗﻼشﻛﻢﭘﮋوﻫﺸﮕﺮانﺑﺮایﺗﺤﻠﻴﻞ اﻓﺸﺎی رﻳﺴﻚ،ﺑﺮرﺳﻲ اﺑﻌﺎدﻣﺨﺘﻠﻒ اﻓﺸﺎی رﻳﺴﻚﺷﺎﻣﻞ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎی رﻳﺴﻚ های  افشا شده و ﻋﻮاﻣﻞﻣﻮﺛﺮﺑﺮ اﻓﺸﺎی اﻃﻼﻋﺎت رﻳﺴﻚ در اﻳﺮان از اﻫﻤﻴﺖﺑﺎﻻﻳﻲﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؛ زﻳﺮا اﻳﻦﺑﺮرﺳﻲﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در ﺧﺼﻮصﺟﻨﺒﻪﻫﺎی رﻳﺴﻚﻫﺎی افشا شده در اختیار تصمیم گیرندگان قرار دهد(نمازی وهمکاران،1395،1).

 

3-پیشینه پژوهش

گریوال وهمکاران(2017) در پژوهشی به بررسی هم زمانی قیمت سهام و پایداری اطلاعات پرداختند. آنها در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که با افزایش افشای اختیاری اطلاعات بخصوص افشای اختیاری اطلاعات مسئولیت های اجتماعی، همزمانی قیمت سهام کاهشمییابد.

تاسی و همکاران (2016) در پژوهشیبه بررسی تاثیر مقالات خبری و افشای شرکت ها در ارزیابی ریسک اعتباری پرداختند. آنها نتیجه گرفتند که در بین همه انواع ریسک افشاشده، ریسک مالی بیشترین تأثیرگذاری را دارد. آنها همچنین دریافتند که پوشش بیشتر اخبار و ایجاد حسِ وجود اخبار منفی، باعث افزایش ریسک تجاری می شود. یافتهها نشان داد که بین ریسک تجاری برای انتشاردهندگان بدهی و حجم بالای افشای فاکتورهای ریسک، رابطه وجود دارد.

مومن و همکاران (2015) در پژوهشی به بررسی اهمیت افشای ریسک در گزارش های سالانه شواهدی از بازارهای نوظهور پرداختند. آنها در این پژوهشبه بررسی مربوط بودن افشای ریسک را درگزارشهای مالیپرداختند. متغیرهای کنترل در پژوهش آنها سودآوری، اندازه و اهرم بود. یافتهها نشان داد که رابطه مثبت و معناداری بین افشای اختیاری اطلاعاتِ ریسک و توانایی بازار در پیشبینی تغییرات سود در دو سال بعد وجود دارد. یافته دیگر پژوهش این بود که افزایش بهای مالکیت باعث کاهش معناداریِ رابطه افشای ریسک و قابلیت پیشبینی سود شده و با افزایش بهای مالکیت، سرمایهگذاران به اطلاعات دیگری غیر از افشای ریسک اتکا می کنند.

سان و همکاران(2014)درپژوهشی به بررسی ساختار مدیریتی و تاخیر قیمت سهام در چین پردختند. آنها دریافتنددرشرکتهایی با هیأت مدیرۀ مستقلتر، قیمت سهام با سرعت بالاتری نسبت به اطلاعات جدید عکسالعمل نشان داده و تعدیل می شود.

سنتوش و همکاران(2014) در پژوهشی به بررسی بهبود ارتباط مولفه های ریسک در گزارش های سالیانه شرکت ها پرداختند. نتایج آنها نشان می دهد که مدیران شرکت ترجیح می دهند افشاگری هایی را ارائه دهند که به صورت مفهومی نمادین هستند. و به استدلال آنها، تئوری نهادی و تئوری هزینه های مالکیت به این رفتار کمک می کند و می تواندآن را توضیح دهد.

لی و همکاران(2010) در پژوهشی به بررسی کیفیت گزارشگری مالی و سرعت تعدیل قیمت پرداختند. آنها دریافتند که سرعت انعکاس اطلاعات در قیمت سهام در بازار بورس تایوان از یک رفتار نامتقارن برخودار بوده و سرعت انعکاس اخبار خوب بیش از اخبار بد است. با این حال، آنان رابطه معناداری بینکیفیت اطلاعات و سرعت تعدیل قیمت های سهام کشف نکردند.

افلاطونی (1394) در پژوهشی به بررسی رابطه کیفیت اقلام تعهدی و پایداری سود با سرعت انعکاس اطلاعات در قیمت سهام پرداخت. نتایج پژوهش نشان می دهد که هرچه کیفیت اقلام تعهدی بیشتر و میزان پایداری سود حسابداری بالاتر باشد، اطلاعات با سرعت بیشتری در قیمتهای سهام انعکاس می یابد. همچنین، نتایج بیانگر وجود رابطۀ مثبت و معنادار بین عاملهای ریسک سرعت انعکاس اطلاعات حسابداری و غیر حسابداری با صرف ریسک است. این موضوع بدان معناست که با کاهش کیفیت سود، سرعت انعکاس اطلاعات در قیمتهای سهام کاهش یافته و بازده مطالبه شده توسط سهامداران افزایش پیدا می کند.

بیگدلی و همکاران (1398) در پزوهشی به بررسی تجربی تأثیر رﯾﺴﮏﻓﻀاﯼﮐﺴﺐ وﮐار بر رﺍبطه بین رﯾﺴﮏﺍعتبارﯼ و عملکرد مالی بانکها در صنعت بانکدﺍرﯼﺍﯾرﺍن پردﺍختهﺍست. بر پاﯾه نتیجهﻓرضیهﺍول تحقیق، رﯾﺴﮏﺍعتبارﯼ بر عملکرد مالی در صنعت بانکدﺍرﯼﺍﯾرﺍنﺍثر معکوس و معنی دﺍرﯼ دﺍرد. بر پاﯾه نتیجهﻓرضیه دوم تحقیق، رﯾﺴﮏﻓﻀاﯼﮐﺴﺐ وﮐار بر عملکرد مالی در صنعت بانکدﺍرﯼﺍﯾرﺍنﺍثر معکوس و معنی دﺍرﯼ دﺍرد. بر پاﯾه نتیجهﻓرضیه سوم تحقیق، رﯾﺴﮏﻓﻀاﯼﮐﺴﺐ وﮐار بر رابطه بین رﯾﺴﮏﺍعتبارﯼ و عملکرد مالی در صنعت بانکدﺍرﯼﺍﯾرﺍنﺍثر معکوس و معنی دﺍرﯼ دﺍرد. ساﯾرﯾاﻓتههاﯼ پژوهش، حاکیﺍستﮐهتسهیلاتاعطایی،ﺍهرم مالی و ﺍندﺍزهبانکها بر عملکرد مالی در صنعت بانکدﺍرﯼﺍﯾرﺍنﺍثرمستقیم و معنی دﺍر دﺍرد.

پارساییان و همکاران(1397) در پژوهشی به بررسی مولفه های افشای داوطلبانه و تاثیر نظام راهبری شرکتی بر عدم تقارن اطلاعاتی شرکت های فعال در بورس اوراق بهادار تهران پرداختندنتایج پژوهش نشان می دهد که سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر افشای داوطلبانه، عملکرد مالی و عدم تقارن اطلاعاتی شرکت ها تاثیر مثبت و معناداری دارند. افشای داوطلبانه شرکت ها تاثیری مثبت و معنادار بر تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه دارند. همچنین عملکرد مالی شرکت ها تاثیر معناداری بر تقارن اطلاعاتی شرکت ها در نمونه مورد بررسی نداشته است. در نهایت می توان گفت که با استقرار سازوکارهای راهبری شرکتی مناسب، زمینه افشای داوطلبانه اطلاعات شرکت هاشفافیت اطلاعاتی و تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه فراهم و این مهم می تواند در کارآمد شدن بازار مالی به بهبود عملکرد شرکت ها موثر واقع شود.

پورزمانی و همکاران(1393) درپژوهشی به بررسی ارتباط بین کیفیت گزارشگری مالی و سرعت تعدیل قیمت سهام پرداختند. آنها دریافتند که در بازار سرمایه ایران رابطه میان تغییرات کیفیت گزارشگری مالی و سرعت تعدیل قیمت معنی‌دار نبوده و با بهبود کیفیت گزارشگری مالی، سرعت تعدیل قیمت سهام تغییر معنی‌داری از خود نشان نمی‌دهد. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد که در بورس اوراق بهادار ایران سرعت تعدیل قیمت سهام نسبت به اخبار خوب و بد دارای الگوی رفتاری متقارن بوده و اختلاف معنی‌داری در میانگین سرعت تعدیل قیمت سهام نسبت به اخبار خوب و اخبار بد وجود ندارد. از دیگر یافته‌های تحقیق می‌توان به رابطه مثبت و معنی‌دار اندازه و حجم معاملات تأخیری شرکت با سرعت تعدیل قیمت سهام هم در سطح اخبار خوب و هم در سطح اخبار بد اشاره کرد.

 

4-فرضیه های پژوهش

افشاء مولفه های ریسک بر سرعت تاثیر اطلاعات در قیمت بازار سهام  موثر است.

 

5-روش شناسی پژوهش

برای آزمون فرضیه ها از تحلیل رگرسیون چندگانه و کروسکال والیس استفاده شده است. برای بررسی معناداری مدل رگرسیون از آماره اف و برای بررسی معنادار بودن ضریب متغیرهای مستقل نیز از آماره تی استفاده شده است واستقلال پسماندها با استفاده از آماره دوربین واتسن مورد ارزیابی قرار گرفت. روش رگرسیونی به کار گرفته شده روش حداقل مربعات با استفاده از داده های ترکیبی و مقطعی است. جهت تعیین جامعه آماری مورد پژوهش محدودیت هایی بدین شرح اعمال شد: دوره مالی آن ها منتهی به پایان اسفند هر سال می باشد و نبایستی سال مالی خود را در طی دوره های مورد نظر تغییر داده باشد. شرکت مورد نظر طی دوره پژوهش فعالیت مستمر در بورس اوراق بهادار داشته و سهام آن حداقل شش ماه در سال مورد معامله قرار گرفته باشد و جزء شرکت های سرمایه گذاری و مالی نباشد و اطلاعات مورد نیاز برای انجام این تحقیق در دوره زمانی مورد بررسی در دسترس باشد. در نهایت اطلاعات مالی مربوط به 87 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 7 ساله از سال های1390 الی 1396 بعنوان نمونه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت تا ارتباط بین متغیرها برای آزمون فرضیه های تحقیق بررسی شود.

 

 

 

6-مدل اصلی پژوهش و متغیرهای آن

باتوجه به مدل مفهومی پژوهش؛ انتظار می رود باافشاء اطلاعات مولفه های ریسک وساختاربندی مناسب آنها به سطحی از گزارشگری وتحلیل مالی دست خواهیمیافت که نه تنها موجبات بهبود بهره مندی سهامداران در بازار سرمایه از جهت کم کردن خطرات گردد، بلکه موجبات توسعه گزارشگری اطلاعات از بابت سودمندی در تصمیم وقضاوت آگاهانه نه توده وار خواهیم شد.بنابراین استدلال می شود که توانایی و سودمندی اطلاعات مولفه های ریسک در قابلیت فهم ودرک آن متفاوت است.

 

 

سرعت تاثیر اطلاعات

مولفه های ریسک

• ·   سودآوری
• ·   فرصت های رشد سرمایه گذاری
• ·   اندازه شرکت

 

متغیرکنترلی

شکل 1- مدل مفهومی پژوهش

 

الگوی رگرسیونی فرضیهاصلی و فرعی اول:

 

 

7-متغیرهای پژوهش ونحوه اندازه گیری آنها

7-1- متغیر وابسته – سرعت تاثیر اطلاعات

معیار سرعت تاثیر اطلاعات بر اساس روش هاو و موسکوویتز(2005) محاسبه شده است . در روش مذکور، ابتدا الگوی زیر با استفاده از داده های ماهانه برای هرشرکت برآورد و ضریب تعیین الگو استخراج شده است:

رابطه (1)

که در آن؛ R_it نشادهنده بازده ماهانه سهام شرکتi ام در ماه t ام وR_mt، بیانگر بازده ماهانه بازار (درصد تغییرات شاخص قیمت و نقدی) است که با وقفه های 1تا4 در الگوی فوق حضور دارد. ضرایب تعیین حاصل از برآورد رابطه (1) برای هرشرکت ، ضرایب تعیین نا مقید (R²_Unrestricted)خوانده می شود. سپس رابطه (2) که درآن تمامی ضرایب  (دررابطه1) مقید به صفر بودن هستند، برای هر شرکت برآورده شده است:

رابطه(2)                                   

 

ضرایب تعیین حاصل از برآورد رابطه شماره(2) برای هر شرکت ، ضرایب تعیین (R²_Rrestricted ) نامیده می شود. در پایان ، رابطه شماره (3) که نشان دهنده سرعت تاثیر اطلاعات است با معکوس نمودن معیار نمودن معیار واکنش تاخیری قیمت سهام ، معرفی شده توسط هاو وموسکوویتز (2005) برای هرشرکت محاسبه شده است:

رابطه(3)                                  

 

در رابطه (3)، هرچه کسر بزرگتر باشد، سرعت تاثیر اطلاعات بیشتر است.

 

7-2- متغیرمستقل – مولفه های ریسک

افشای مولفه های ریسک بیانگر ارائه اطلاعاتی است که استفاده کننده را از هر فرصت یا تهدید، که بر شرکت اثر داشته یا ممکن است داشته باشد یا مدیریت این فرصت ها،تهدیدها، آگاه کند(لنسلی  وهمکاران،2006). افشای مولفه های ریسک شرکت ها به روش تحلیل محتوا اندازه گیری شده است.دراین پژوهش عبارت های مربوط به ریسک های ارائه شده به عنوان یک متغیر مجازی در نظر گرفته شده است. بدین ترتیب در صورتی که شرکتی یک قلم اطلاعات ریسکی در گزارش فعالیت هیات مدیره به عنوان معیار افشای ریسک ( بدون توجه به تعداد و نوع آن که ممکن است جمله، تصویر یا نمودار باشد)به آن امتیاز یک و اگر افشاء نشده باشد صفر داده شده است.  به طور عمده در این پژوهش مولفه های ریسک مورد مشاهده (ریسک نوسانات نرخ بهرهRF1  ، ریسک کیفیت محصولاتRF2، ریسک نوسانات نرخ ارز RF3 ، ریسک قیمت نهاده های تولیدیRF4 ، ریسک کاهش قیمت محصولاتRF5،ریسک مربوط به عوامل بین المللی ویاتغییر مقررات دولتیRF6 ، ریسک تجاری RF7، ریسک نقدینگیRF8، ریسک اقبال مشتریان به محصولات جایگزینRF9 قرار گرفته است.

 

7-3- متغیرهای کنترلی

اندازه شرکت:لگاریتم ارزش بازار سهام در پایان سال؛ نرخ بازده دارای: نسبت سود خالص به جمع کل دارایی ها؛ نرخ بازده حقوق صاحبان سهام: نسبت سود خالص به جمع حقوق صاحبان سهام؛ فرصت های رشد سرمایه گذاری: نسبت ارزش بازار حقوق صاحبان سهام بر ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام در سال t-1.

 

8-یافته های پژوهش

8-1- آمار توصیفی

مطابق جدول 2 میانگین مولفه های ریسک به ترتیب برابر با میانگین 708/0 ، 473/0، 752/0، 565/0، 388/0، 622/0 ، 455/0، 663/0، 310/0 است که در 609 مورد مشاهده مقادیر فوق الذکر در گزارش فعالیت هیات مدیره شرکت های نمونه درباره ریسک های مذکور توضیحاتی مشاهده شده است .اهمیت انتشار اطلاعات تکمیلی در مورد مولفه ریسک نوسانات نرخ ارز و نرخ بهره و نقدینگی به ترتیب در 75/0، 71/0 66/0 موارد مشاهده شده توسط تهیه کنندگان اطلاعات ( ناشران) جلب توجه داده شده است. درصورتی که اطلاعات مولفه ریسک اقبال مشتری، کاهش قیمت محصول، کیفیت محصول به ترتیب 31/0، 39/0 47/0 موارد مشاهده توسط ناشران حاوی اطلاعات مهم برای تصمیم گیری تشخیص و گزارشگری شده است. بدین ترتیب با بررسی اولیه به کمک اطلاعات جدول آمار توصیفی اهمیت اطلاعات تکمیلی مرتبط با مولفه های ریسک اند. نرخ بهره و نقدینگی از نظر ناشران مهمتر از مولفه ریسک اقبال مشتری ، کاهش قیمت محصول و کیفیت محصول درک شده است. چولگی گزارش مولفه های ریسک نرخ  بهره، نرخ ارز، قیمت نهاده های تولید، عوامل بین المللی و نقدینگی منفی می باشد و این موضوع بیانگر تمایل رو به رشد ناشران در سال های آتی بر رشد افشاء مولفه های ریسک و ارزش اطلاع رسانی آنها از نظر ناشران می باشد. در حالی که مولفه های ریسک اقبال مشتری، تجاری، کاهش قیمت محصول و کیفیت محصول چولگی مثبت دارند که این موضوع بیانگر تمایل ناشران به عدم تمایل به رشد در افشاء این مولفه های خطر در سال های آتی می باشد. مقدار میانگین متغیر سرعت تاثیر اطلاعات 642/1 عدی مثبت است.که نشان می دهد سرعت انعکاس اطلاعات در قیمت بازار سهام بیشتر است.

 

 

 

 

جدول2- آمارتوصیفی

بیشینه	کمینه	چولگی	کشیدگی	انحراف معیار	میانگین	نماد	نام متغیر
490/6	370/5-	662/0-	799/2	621/1	642/1	RSPEEED	سرعت تاثیر اطلاعات
876/6	869/5-	694/0-	918/2	663/1	632/1	RSPEEED+1	سرعت تاثیر اطلاعات سال بعد
1	0	913/0-	834/1	455/0	708/0	RF1	ریسک نوسانات نرخ بهره
1	0	109/0	012/1	500/0	473/0	RF2	ریسک کیفیت محصولات
1	0	167/1-	363/2	432/0	752/0	RF3	ریسک نوسانات نرخ ارز
1	0	262/0-	068/1	496/0	565/0	RF4	ریسک قیمت نهاده های تولیدی
1	0	462/0	213/1	488/0	388/0	RF5	ریسک کاهش قیمت محصولات
1	0	505/0-	255/1	485/0	622/0	RF6	ریسک مربوط به عوامل بین المللی ویا تغییر مقررات دولتی
1	0	181/0	033/1	498/0	455/0	RF7	ریسک تجاری
1	0	691/0-	478/1	473/0	663/0	RF8	ریسک نقدینگی
1	0	820/0	672/1	463/0	310/0	RF9	ریسک اقبال مشتریان به محصولات جایگزین
631/0	370/0-	773/0	605/4	135/0	112/0	ROA	بازده دارایی
719/1	710/1-	980/0-	938/9	320/0	246/0	ROE	بازده ح.ص.س
578/5	912/2-	141/0	858/3	300/1	0005/2	MTB_1	فرصت های رشد سرمایه گذاری
766/10	537/5	226/0	466/2	947/0	314/8	SIZE	اندازه شرکت
تعداد مشاهدات:609

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

8-2- تجزیه وتحلیل داده ها

در گام نخست عوامل نه گانه مولفه های ریسک جهت اطمینان و اتکاپذیری نتایج تحقیق از آزمون کروسکال- والیس (آزمونH ) استفاده شده است و سپس با استفاده از نتایج حاصل از آزمون متغیرهایی که سطح معنی داری (sig) آن کمتر از 5%  ( رد فرض برابری میانگین ها ) به عنوان متغیرهای مستقل تایید شده و متغیرهایی که سطح معنی داری (sig) آن بیشتر از 5%  هستند به عنوان متغیرهای تایید نشده در الگوی فرضیه ها درسطح کل مشاهدات شرکت ها ودر سطح تفکیک صنایع مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون کروسکال-والیس در جدول 3 آمده است:

 

جدول3. نتایج آزمون کروسکال ـوالیس جهت مقایسه مولفه های ریسک

	تاثیر مولفه های ریسک بر سرعت تاثیر اطلاعات
عوامل	تعداد	میانگین رتبه ها	سطح معناداری	مقدار آماره آزمون
ریسک نوسانات نرخ بهره	609	32/293	010/0	604/6
ریسک کیفیت محصولات	609	84/282	003/0	667/8
ریسک نوسانات نرخ ارز	609	10/299	150/0	075/2
ریسک قیمت نهاده های تولیدی	609	85/288	010/0	659/6
ریسک کاهش قیمت محصولات	609	42/300	610/0	261/0
ریسک مربوط به عوامل بین المللی ویا تغییر مقررات دولتی	609	33/303	764/0	090/0
ریسک تجاری	609	42/307	756/0	096/0
ریسک نقدینگی	609	65/301	509/0	435/0
ریسک اقبال مشتریان به محصولات جایگزین	609	37/292	235/0	412/1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

8-3- آزمون فرضیه های پژوهش

نتایج جدول 4 و 5 مولفه های ریسک تایید شده از آزمون(H) با توجه به متغیرهای وابسته سرعت تاثیر اطلاعات نسبت به سال جاری ( RSpeed ) و سال بعد ( RSpeed +1 ) را به تفکیک صنایع (تعداد مشاهدات: 16 صنعت) را نشان می دهد. بدین منظور به روش مقطعی برآورد شده است.

 

جدول 4- نتیجه آزمون فرضیه فرعی اول(تفکیک صنایع)   متغیروابسته:RSpeed

VIF	احتمال	آماره تی	ضرایب	نماد
-	007/0	168/3	368/7	C
212/1	993/0	010/0	096/0	RF1
031/1	641/0	477/0-	687/5-	RF4
179/1	605/0	529/0-	331/3-	RF2
احتمال	مقدار	آزمون	مقدار
	303/2	دوربین واتسون	255/0	ضریب تعیین
025/0	958/2	F فیشر	191/0	ضریب تعیین تعدیل شده

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول5- نتیجه آزمون فرضیه فرعی اول(تفکیک صنایع) متغیروابسته: RSpeed+1

VIF	احتمال	آماره تی	ضرایب	نماد
-	005/0	365/3	027/12	C
212/1	497/0	698/0-	927/6-	RF1
031/0	894/0	135/0	316/1	RF4
179/1	381/0	905/0-	592/6-	RF2
احتمال	مقدار	آزمون	مقدار
	530/1	دوربین واتسون	270/0	ضریب تعیین
034/0	037/2	F فیشر	196/0	ضریب تعیین تعدیل شده

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همان طور که در جدول 4 و5 مشاهده می شود، مقدار آماره (سطح معناداری)  سطح معناداری همه متغیر های ریسک بیشتر از سطح خطای 5 درصد است. بنابراین فرضیه فرعی اول برای مولفه های ریسک تایید شده در آزمون (H) به تفکیک صنایع بر سرعت تاثیر اطلاعات در قیمت بازار سهام شرکت ها (سال جاری و سال بعد) در سطح اطمینان 95 درصد رد می شود.

نتایج جدول 6 و7 مولفه های ریسک تایید شده از آزمون (H) با توجه به متغیرهای وابسته سرعت تاثیر اطلاعات نسبت به سال جاری( RSpeed ) و سال بعد ( RSpeed +1 ) را نشان می دهد که تنها ریسک نهاده های تولیدی وریسک نوسانات نرخ بهره در سطح خطای 5 درصد است. بنابراین فرضیه اصلی اول برای مولفه های ریسک تایید شده در آزمون (H)بر سرعت تاثیر اطلاعات در قیمت بازار سهام شرکت ها (سال بعد) در سطح اطمینان 95 درصد پذیرش می شود.

 

جدول6. نتیجه آزمون فرضیه اصلی اول  باتوجه به نتایج آزمون(H) متغیروابسته:RSpeed

VIF	احتمال	آماره تی	ضرایب	نماد
-	000/0	115/7	500/2	C
250/1	514/0	653/0-	163/0-	RF1
243/1	403/0	837/0-	380/0-	RF2
343/1	498/0	679/0	269/0	RF4
998/1	077/0	771/1-	769/0-	ROA
804/1	001/0	225/3	711/0	ROE
777/1	018/0	373/2-	078/0-	SIZE
376/1	000/0	444/4	070/0	MTB_1
احتمال	مقدار	آزمون	مقدار
000/0	822/7	F  لیمر	786/0	ضریب تعیین
000/0	244/257	آزمون هاسمن	739/0	ضریب تعیین تعدیل شده
000/0	709/16	F فیشر	981/1	دوربین واتسون

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول7- نتیجه آزمون فرضیه اصلی اول باتوجه به نتایج آزمون(H)  متغیروابسته:RSpeed+1

VIF	احتمال	آماره تی	ضرایب	نماد
-	000/0	719/7	964/2	C
250/1	000/0	677/9-	925/0-	RF1
243/1	792/0	265/0-	149/0-	RF2
343/1	000/0	987/3	036/1	RF4
998/1	851/0	188/0-	043/0-	ROA
804/1	104/0	631/1-	200/0-	ROE
777/1	001/0	259/3-	108/0-	SIZE
376/1	608/0	513/.-	008/0-	MTB_1
احتمال	مقدار	آزمون	مقدار
000/0	022/9	F  لیمر	762/0	ضریب تعیین
000/0	725/248	آزمون هاسمن	710/0	ضریب تعیین تعدیل شده
000/0	542/14	F فیشر	103/2	دوربین واتسون

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

نتایج جدول 8 و9 مولفه های ریسک تایید نشده از آزمون(H) با توجه به متغیرهای وابسته سرعت تاثیر اطلاعات نسبت به سال جاری (RSpeed ) و سال بعد ( RSpeed +1 ) را نشان می دهد. تنها متغیرهای ریسکمربوط به عوامل بین المللی ویا تغییر مقررات دولتی وریسک کاهش قیمت محصولات بر متغیر سرعت تاثیر اطلاعات سال جاری در سطح خطای 5 درصد است. بنابراین فرضیه اصلی اول برای مولفه های ریسک تایید نشده در آزمون (H)بر سرعت تاثیر اطلاعات قیمت بازار سهام شرکت ها (سال جاری) در سطح اطمینان 95 درصد پذیرش می شود. بدان معنی است که با افزایش (کاهش) افشا متغیرهای مولفه های ریسک میزان سرعت تاثیر اطلاعات بر قیمت سهام کاهش ( افزایش ) می یابد. لذا حاوی اطلاعات سودمند بر سرعت تاثیر اطلاعات در قیمت بازارسهام شرکت ها است.

جدول8-  نتیجه آزمون فرضیه اصلی اولمتغیروابسته: RSpeed

VIF	احتمال	آماره تی	ضرایب	نماد
-	000/0	083/5	949/2	C
372/1	475/0	715/0-	677/0-	RF3
341/1	000/0	656/3-	238/2-	RF5
515/1	015/0	435/2	112/2	RF6
225/1	095/0	672/1-	026/1-	RF7
222/1	442/0	770/0-	463/0-	RF8
412/1	126/0	533/1	215/1	RF9
033/2	078/0	769/1-	765/0-	ROA
824/1	001/0	412/3	736/0	ROE
780/1	001/0	348/3-	090/0-	SIZE
379/1	000/0	751/5	073/0	MTB_1
احتمال	مقدار	آزمون	مقدار
000/0	162/8	F  لیمر	789/0	ضریب تعیین
000/0	116/286	آزمون هاسمن	739/0	ضریب تعیین تعدیل شده
000/0	170/16	F فیشر	960/1	دوربین واتسون

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول9. نتیجه آزمون فرضیه اصلی اولمتغیروابسته: RSpeed+1

VIF	احتمال	آماره تی	ضرایب	نماد
-	001/0	383/3	048/2	C
372/1	291/0	057/1	970/0	RF3
341/1	574/0	562/0-	346/0-	RF5
515/1	566/0	575/0	431/0	RF6
225/1	389/0	863/0	535/0	RF7
222/1	696/0	391/0-	252/0-	RF8
412/1	695/0	393/0-	298/0-	RF9
033/2	711/0	371/0-	087/0-	ROA
824/1	149/0	445/1-	183/0-	ROE
780/1	001/0	247/3-	120/0-	SIZE
379/1	726/0	351/0-	006/0-	MTB_1
احتمال	مقدار	آزمون	مقدار
000/0	359/7	F  لیمر	749/0	ضریب تعیین
000/0	141/254	آزمون هاسمن	692/0	ضریب تعیین تعدیل شده
000/0	077/13	F فیشر	094/2	دوربین واتسون

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 

نتایج جدول 10و11 مولفه های ریسک تایید نشده از آزمون(H) با توجه به متغیرهای وابسته سرعت تاثیر اطلاعات نسبت به سال جاری((RSpeed و سال بعد ( RSpeed +1 ) به تفکیک صنایع (تعداد مشاهدات: 16 صنعت) را نشان می دهد. بدین منظور به روش مقطعی برآورد شده است. سطح معناداری همه متغیر های ریسک بیشتر از سطح خطای 5 درصد است.بنابراین فرضیه فرعی اول برای مولفه های ریسک تایید نشده در آزمون (H) به تفکیک صنایع بر سرعت تاثیر اطلاعات در قیمت بازار سهام شرکت ها (سال جاری و سال بعد) در سطح اطمینان 95 درصد رد می شود.

 

جدول10.  نتیجه آزمون فرضیه فرعی اول(تفکیک صنایع) متغیروابسته:RSpeed

VIF	احتمال	آماره تی	ضرایب	نماد
-	017/0	825/2	697/9	C
364/4	391/0	893/0-	065/4-	RF3
986/1	758/0	316/0-	107/2-	RF5
873/2	568/0	589/0-	798/3-	RF6
433/2	580/0	570/0	020/3	RF7
029/3	967/0	042/0-	149/0-	RF8
364/4	725/0	361/0	503/2-	RF9
احتمال	مقدار	آزمون	مقدار
	868/1	دوربین واتسون	478/0	ضریب تعیین
042/0	261/2	F فیشر	399/0	ضریب تعیین تعدیل شده

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 

 

 

 

جدول11. نتیجه آزمون فرضیه فرعی اول(تفکیک صنایع) متغیروابسته: RSpeed+1

VIF	احتمال	آماره تی	ضرایب	نماد
-	004/0	645/3	216/11	C
364/4	990/0	012/0	287/0	RF3
986/1	930/0	090/0	033/2	RF5
873/2	988/0	016/0-	368/0-	RF6
433/2	939/0	079/0-	866/0-	RF7
029/3	565/0	594/0-	005/8-	RF8
364/4	842/0	205/0-	068/3-	RF9
احتمال	مقدار	آزمون	مقدار
	998/1	دوربین واتسون	285/0	ضریب تعیین
039/0	548/2	F فیشر	235/0	ضریب تعیین تعدیل شده

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

9-بحث و نتیجه گیری

دراین پژوهش به بررسی ارزیابی سودمندی افشا مولفه های ریسک بر سرعت تأثیر اطلاعات درقیمتبازار سهام بین 87 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های1390الی 1396 پرداخته شده است. باتوجه به نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از آزمون کروسکال -والیس مولفه های ریسک تفکیک شد ورگرسیون ها به تفکیکنتایج تایید شده و تایید نشده، تخمین زده شد.نتایج نشان دهنده سودمندی افشای مولفه های ریسک بر قابلیتفهم و سرعت تاثیر اطلاعات در قیمت بازار سهام شرکت ها است. ضمنا نشان دهنده آن است که افشاء مولفه های ریسک در سطح صنعت حاوی اطلاعات سودمند در سرعت تاثیر اطلاعاتدر قیمت بازار سهام شرکت ها نیست. لذا اطلاعات افشا شده ریسک با سرعت بیشتری در قیمت های سهام انعکاس می یابد. در مواردی که رابطه معناداری یافت نشده است؛ بدلیل عدم توجه سرمایه گذاران به اطلاعات افشا شده و عدم آگاهی آنها در تفسیر اطلاعات افشا شده از مهم ترین دلایل آن نام برد. در واقع می توان نتیجه گرفت در بورس اوراق بهادار تهران در استفاده افشای اطلاعات ریسک، ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬارانﻛﻢﺗﺠﺮﺑﻪﻣﺎﻧﻨﺪﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬارانﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪنتوانند ﭘﺮدازش درﺳﺘﻲ از اﻃﻼﻋﺎتﺑﻪﻋﻤﻞآورﻧﺪ و متاثراز توده وار بودن رفتار سهامداران دانست. این نتایج به نوعی با نتایجمومن و همکاران(2015) ؛ افلاطونی(1394)مطابقت دارد.

بنابر یافته های پژوهش حاضر، پیشنهاد می گردد که سرمایه گذاران در بازار سهام قبل از انجام معامله سطح افشای ریسک شرکت های مورد نظر را مورد مطالعه قرار دهند. همچنین شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با افزایش سطح افشای ریسکی خود می توانند موجبات شفافیت هر چه بیشتر محیط اطلاعاتی شده و سرعت تاثیر اطلاعات در قیمت سهام را به حداکثر برسانند.همچنین انتظار می رود سازمان های سیاست گذار، اجرایی ونظارتی ساختاری اتخاذ کنند تا شرکت ها به ارائه گزارش های مالی واقعی، دقیق و صحیح ملزم شوند.

برای پژوهش های آتی پیشنهاداتی به شرح زیر اراده می شود:

1)   در این پژوهش جهت سنجش مولفه های ریسک از تکنیک تحلیل محتوا ، از جملات به عنوان واحد تحلیل استفاده شد. میزان افشا و عدم افشای آیتم های مولفه های ریسک به ترتیب صفر و یک لحاظ گردید. پیشنهاد می شود برای تحقیقات آتی از لگاریتم کل تعداد واژگان افشای ریسک به عنوان نخستین شاخص تجربی برای کیفیت افشای ریسک مورد استفاده قرار گیرد.

2)   بررسی رابطه افشا مولفه های ریسک با نقدشوندگی سهام شرکت ها

3)   بررسی مقایسه ای موضوع تحقیق حاضر، در نمونه های تفکیک شده بر اساس اندازه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به دو گروه بزرگ وکوچک.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

1-دانشجوی دکتری حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین ، ایران.  [e-mail]

2-استادیار، گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاداسلامی، رشت، ایران(نویسنده مسئول) [e-mail]

3-دانشیار، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.  [e-mail]

4-استادیار، گروه حسابداری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی ، رشت ، ایران.  [e-mail]

مراجع

1)     افلاطونی،عباس(1394).بررسی رابطه بین کیفیت اقلام تعهدی وپایداری سود با سرعت انعکاس اطلاعات در قیمت سهام.مجله دانش حسابداری.سال ششم.شماره22.صص107-130.

2)     بیگدلی،محمد،تقوی،مهدی،اسماعیل زاده مقری،علی،دامن کشیده،مرجان،آزﻣﻮﻥﺗﺠﺮﺑﯽتاثیر ﺭﯾﺴﮏﻓﻀﺎﯼﮐﺴﺐﻭﮐﺎﺭﺑﺮﺭﺍﺑﻄﻪبین ﺭﯾﺴﮏﺍﻋﺘﺒﺎﺭﯼﻭﻋملکﺮدمالی دﺭ صنعت ﺑﺎنکدﺍﺭﯼﺍﯾﺮﺍﻥ.فصلنامه اقتصاد مالی،سال سیزدهم،شماره 48،صص1-35

3)     پارساییان،حسین،کاظمی،حسین،رضازاده،جواد(1397) شناسایی مولفه های افشای داوطلبانه بین نظام راهبری شرکتی و عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های فعال در بورس اوراق بهادار تهران،فصلنامه اقتصاد مالی،سال دوازدهم،شماره43،تابستان 97،صص107-132

4)     پورزمانی،زهرا و قمری،منا.(1393).ارتباط بین کیفیت گزارشگری مالی وسرعت تعدیل قیمت سهام.پژوهش های حسابداری مالی وحسابرسی.دوره6، شماره 21،صص116-91.

5)     حیدری،مهدی؛منصورفر،غلامرضا ورضایی فیروزجایی ، مهدی.(1395) . ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮﻛﻴﻔﻲ اﺟﺰای اﻓﺸﺎی  رﻳﺴﻚﺷﺮﻛﺘﻲﺑﺮﻋﺪمﺗﻘﺎرن اﻃﻼﻋﺎﺗﻲﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎیﺗﻌﺪﻳﻞﮔﺮﺷﺮاﻳﻂ رﻳﺴﻜﻲﺑﻮدن، رﻛﻮد و ﺗﺤﻠﻴﻞﺗﻬﺮانﮔﺮانﻧﻬﺎدی در ﺑﻮرس اوراق بهادار تهران.تحقیقات مالی.دوره18 ، شماره3، صص414-391.

6)      خدامی پور،احمد؛و محرومی،رامین.(1391).تاثیر افشای داوطلبانه بر مربوط بودن سود هر سهم. حسابداری مدیریت. دوره 14 شماره 5 صص 1-12.

7)     ستایش، محمدحسین، منوچهر روستا ووحید علیزاده.(1393).بررسی ارتباط بین افشای دواطلبانه وعملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس واراق بهادار تهران.پژوهش های تجربی حسابداری ،دوره4 شماره1،صص168-153.

8)     شعری ،صابروامیری ،الهام.(1392) کفایت افشای معاملات با اشخاص وابسته.مطالعات تجربی حسابداری مالی.دوره37 شماره11.صص39-57.

9)     فلاح زاده ابرقویی،احمد؛تفتیان،اکرم؛حیرانی،فروغ.(1396). بررسی بررسی رابطه متقابل بین افشای اختیاری اطلاعات با همزمانی و ریسک سقوط قیمت سهام.فصلنامه حسابداری مالی.سال نهم.شماره36.صص75-53.

10) مولائی نژاد ، عطادی ، ابوذر.(1393).شناسایی والویت بندی موانع ومحدودیت های پیاده سازی پروژه حسابرسی مبتنی بر ریسک با استفاده از روش سلسله مراتبی فازی،مجله حسابرس،شماره 70،صص68-68

11) نمازی،محمد وابراهیمی میمند،مهدی.(1395) بررسی تاثیر سازوکارهای راهبری شرکتی بر افشای ریسک.فصلنامه حسابداری مالی.سال هشتم.شماره سی.صص39-1.

12)   Beretta, S., & Bozzolan, S. (2004). A framework for the analysis of firm risk communication. The International Journal of Accounting, 39(3), 265–288.

13)   Fama, E. F. (1970), Efficient Capital Markets: A Review of Theory and Empirical Work, The Journal of Finance, May 1970, Vol. 25, pp. 383– 417.

14)   Financial Reporting Council. (2014a). Guidance on risk management and internal control, and related business and financial reporting. London: FRC.

15)   Grewal, Jody, Clarissa Hauptmann, and George Serafeim. "Stock Price Synchronicity and Material Sustainability Information." Harvard Business School Working Paper, No. 17-098, May 2017.

16)   Jin, Y., M. Yan, Y. Xi, and C. Liu. (2016). Stock price synchronicity and stock price crash risk: Based on the mediating effect of herding behavior of QFII. China Finance Review International 6(3): 230244.

17)   Liang Song , (2015),"Accounting disclosure, stock price synchronicity and stock crash risk", International Journal of Accounting & Information Management, Vol. 23 Iss 4 pp. 349 - 363 Permanent link to this document: http://dx.doi.org/10.1108/IJAIM-02-2015-0007.

18)   Lee, C.H., Hsieh, T., and Cheng, L. (2010). Financial reporting quality and speed of price adjustment. International Research Journal of Finance and Economics, 53, 134-143.

19)   Linsley, P. & Shrives, P. (2006). Risk reporting: A study of risk disclosures in the annual reports of UK companies. The British Accounting Review, 38(4), 387-404.

20)   Linsley, P.M., and P.J. Shrives. (2005). Examining risk reporting in UK public companies. Journal of Risk Finance, 6 (4): 292-305.

21)   Linsmeier, T.J., D.B. Thorton, M. Venkatachalam, and M. Welker. (2002). The effect of mandated market risk disclosures on trading volume sensitivity to interest rate, exchange rate and commodity price movements. Accounting Review, 77 (2): 343-377.

22)   Moumen,  N.  Othman,  H.B.,  Hussainey,  K. (2015).  The value relevance of risk disclosure in annual reports Evidence from MENA emerging markets. Research in International Business and Finance, 34, pp.177˚204

23)   Sun, P.W., and Yu, B. (2014). Managerial structure and stock price delay in china. Working Paper, http://ssrn.com/abstract=2542534. Santhosh Abraham, Philip J. Shrives.(2014) Improving the relevance of risk factor disclosure in corporate annual reports. The British Accounting Review 46 (2014) 91–107.

24)   Tasi,  F.,  lu,  H.M.,  Hung,  MW. (2016). The Impact of news articles and corporate disclosure on credit risk valuation. Journal of Banking and Finance, (88), pp.100˚116