امکان سنجی تهیه طرح‌های سیال شهری در برنامه‌ریزی کلان‌شهرها (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

آمایش محیط

دوره 13، شماره 49، شهریور 1399، صفحه 85-108   

نویسندگان

فاطمه صفری¹؛ کریم حسین زاده دلیر^{* 2}؛ محمدرضا پورمحمدی³

¹دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)

²گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ،واحد مرند ،دانشگاه آزاد اسلامی ،مرند ،ایران

³گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه تبریز ،تبریز،ایران

چکیده

 
 امروزه روش شناسی تهیه طرح‌های شهری در کشورهای توسعه یافته عمدتاً مبتنی بر طرح‌های سیال شهری است. دشواری پیش‌بینی آینده ایجاب می‌کند برنامه‌ریزی شهری حالتی انعطاف‌پذیر داشته باشد در این راستا طرح سیال شهری در فرایند نظام برنامه‌ریزی شهری ایران مطرح گردیده‌است. در کلان‌شهر تبریز مانند کلان‌شهرهای دیگر ایران طرح ایستا (جامع) دیگر پاسخگوی نیازهای شهری نیست و طرح توسعه این کلان‌شهر باید به سمت پویایی و انعطاف‌پذیری گام بردارد. هدف این پژوهش امکان سنجی طرح سیال شهری در برنامه‌ریزی کلان‌شهر تبریز است. در این راستا فرض اصلی تحقیق بر این است که رویکرد سیال شهری در تهیه طرح توسعه کلان‌شهر تبریز از نظر قوانین شهرسازی، نظام و ساختار مدیریتی (متمرکز) و عوامل مالی امکان پذیر است. برای انجام پژوهش از روش تحلیلی و توصیفی استفاده شده است. در ابتدا از روش SWOT برای بررسی وضعیت فعلی توسعه کلان‌شهر تبریز و برای اطمینان از صحت موقعیت به‌دست آمده از روش سوات، از مدل SPACE استفاده شده است. در نهایت برای اولویت‌بندی استراتژیهای حاصل از این دو مدل از مدل QSPM استفاده شده است. بر اساس الویت‌بندی طرح سیال شهری مناسب‌ترین رویکرد توسعه کلان‌شهر تبریز است. در نهایت با مدلBSC (کارت امتیازی متوازن) به امکان سنجی طرح سیال در کلان‌شهر تبریز پرداخته شده که نتایج نشان می‌دهد که در شرایط فعلی کلان‌شهر تبریز زمینه‌ها و آمادگی کامل برای بکارگیری رویکرد سیال وجود ندارد و طبق میانگین چهار وجه کارت امتیازی متوازن فقط 39.86 درصد آمادگی بکارگیری این رویکرد وجود دارد. بزرگترین مانع در زمینه هدایت توسعه کلان‌شهر تبریز با رویکرد سیال فرایند داخلی سازمان است و وجه مالی با40درصد کارایی دومین مانع و وجه نوآوری و یادگیری با 44.44 درصد سومین مانع به‌کارگیری رویکرد سیال هستند و فقط وجه شهروندی با 75 درصد وضعیت مطلوبی در به‌کارگیری رویکرد سیال شهری دارد.

کلیدواژه‌ها

امکان سنجی؛ طرح سیال شهری؛ ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی؛ تبریز

مراجع

 

1-     پناهی جلودار، قربان،1379، تحلیلی بر روند حاشیه نشینی در مادر شهرهای ایران، نمونه موردی تبریز، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز196.

2-     جمهیری، محمود، ذبیحی، حسین، ماجدی، حمید، نظام اجرایی حلقه مفقوده برنامه‌های شهری در ایران تحلیلی بر نظام اجرایی طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری،1387، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط، دوره 10، شماره دوم، تابستان87.

3-     عزیزپور، ملکه،1375، توان سنجی محیط طبیعی و توسعه فیزیکی شهر تبریز، رساله دکترای دانشگاه تربیت مدرس.278.

4-     رحیمی، اکبر، 1399، سیاست‌های زمین شهری و تأثیر آن بر توسعه شهر تبریز، فصلنامه آمایش محیط،شماره.110.48-129.

5-     کیم یونگ هون و جان رنه شورت، 1388، شهر و اقتصاد، ایرج اسدی، اقتصاد شهر، شماره اول،16،23.

6-      ماجدی، حمید، سعید نیا، بهرام، صالحی، بهرام، مشهودی سهراب، مهدیزاده، جواد،1387، مبانی و چارچوب بازنگری شرح خدمات طرح‌های توسعه شهری، وزارت مسکن و شهرسازی.28.

7-     مرادی، پرنا، کلهرنیا، بیژن، قنبری، نوذر،1395، ساختارگرایی و تأثیر آن بر شهرسازی، فصلنامه آمایش سرزمین، شماره 42،188 -211.

8-     مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران،1391، شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی طرح جامع تهران، انتشارات مدیریت فناوری اطلاعات و مرکز اسناد،82.

9-     مشهودی، سهراب، 1385، مبانی طرح سیال شهری،شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، چاپ دوم-265.

10- مهدیزاده، جواد و همکاران 1382 ؛ برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری؛ مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران چاپ اول،584.

11- مهندسین مشاور شارمند،1382،شیوه‌های تحقق طرحهای توسعه شهری در ایران، جلد اول، سازمان شهرداریهای کشور،چاپ دوم،75.

12-  Ahn, H.,)2001(. Applying the Balanced Scorecard Concept: An experience report. Journal of Long Range Planning, Vol. 34, No. 4, P. 441-461.

13-  Banker,R.D., Chang,H., Janakiraman,S.N. and Konstans,C., (2004),”A balanced scorecard analysis of performance metrics ”,European Journal of Operational Research,Vol 154,pp:423–436.

14-  Cardinaels,E., Paula,M.G. and Veen-Dirks,V.,(2010), Financial versus non-financial information: The impact of information organization and presentation in a Balanced Scorecard, Accounting Organizations and Society ,Vol 35, PP:565–578.

15-  Clinton,D., Webber,S.A. and Hassel,J.M., (2002).”Implementing the balanced scorecard using the analytic hierarchy process ”Management Accounting Quarterly, Vol 3, pp:1–11.

16-  Kahraman, Cengiz, Demirel, Nihan C etin, Demirel, Tufan (2007), “Prioritization of E-Government Strategies Using a SWOT-AHP

17-  Analysis: The Case of Turkey”, European Journal of Information Systems, 16, 284-298.

18-  Kaplan,R.S. and Norton, D.P.,(1996), Using the balanced scorecard as a strategic management system”,Harvard Business Review, Vol 74,pp:75–85.

19-  Karathanos,D. and Karathanos,P.(2005), Applying the Balanced Scorecard to education”, Journal of Education for Business, Vol 15,pp:222-230.

20-  longan ,J.R;Molotch, H. L. (1987), Urban Fortunes, University of California, Berkely.

21-  Shrestha, Ram K,Alavalapati, Janaki R.R, Kalmbacher, Robert S., (2004),”Exploring the Potential for Silvopasture Adoption in South-Central Florida: An Application of WOT-AHP Method”, Agricultural Systems ,81, 185-199

22-  Sutcliffe, (1980) Anthony, the rise of modern urban planning 1800-1914, mansell, London.

23-  - Meredith E.David,Forest,David,&Fred,R.David,2009.Th Quantitative strategic Planning Matrix (QSPM) Applied To A Retail Computer Store. The Coastal Business Journal.

24-  Milis,K. and Mercken,R.,(2004),”The use of the balanced scorecard for the evaluation of information and communication technology

25-  projects”,International Journal of Project Management,Vol 22,pp:87–97

26-  Moores,K., and Craig,J.,(2010),Strategically aligning family and business systems using the Balanced Scorecard," Journal of Family Business Strategy,Vol 1,PP: 78–87.