مشروعیت رمزارزها از منظر فقه حکومتی و فردی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 16، شماره 60، شهریور 1399، صفحه 53-76   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2020.675498

نویسنده

سید علی ربانی موسویان^*

گروه فقه و حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، ایران

چکیده

رمزارزها از جمله بیت کوین از ثمرات توسعه فناوری اطلاعات در نظام مالی بین­المللی و حتی داخلی در دهه اخیر می‌باشند که منافعی همچون توسعه مبادلات ارزی بین­المللی و ارزان شدن در مقابل چالش‌هایی همچون توسعه جرایمی مانند پولشویی و نقض نظم اقتصادی و مالی کشورها را با خود به همراه داشته‌اند. در تحقیق حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی است؛ از منظر فقه فردی، رمزارزها یک نوع مال بوده، معاملات آنها ربوی و غرری نیست و بنابراین، در صورتی که مبنای معاملاتی رمزارزها از منظر شرعی صحیح باشد، مبادله رمزارزها از منظر شرعی  مباح است. اما در صورتی که مبنای معاملاتی رمزارزها مشروعیت نداشته باشد، معامله آنها باطل و حرام است. از منظر فقه حکومتی اما وضعیت مبادلاتی رمزارزها متفاوت است. نتیجه تحقیق حاضر بدین صورت است که به استناد ادلّه‌ای مانند قاعده لاضرر، قاعده احترام و قاعده حفظ نظام و قاعده اقدام و قاعده عدالت که همگی مانع از اجرای سیاست‌های نادرست پولی و افزایش بی‌رویه حجم پول در نظام اقتصاد اسلامی می‌شوند، مقتضی است تا زمانی که از طرف حاکمیت، نظم حقوقی برای کنترل رمزارزها در اقتصاد کشور ترتیب داده نشده، از معاملات در زمینه رمزارزها جلوگیری کرد.

کلیدواژه‌ها

رمزارز؛ فقه حکومتی؛ فقه فردی؛ لاضرر؛ حفظ نظام

مراجع

1-     ابن اثیر، مجدالدین ابوالسعادت.(1364). النهایه فی­غریب­الحدیث و الاثر: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیا ن.قم.

2-     ابن فارس ، ابوالحسین­ احمد.(1404). معجم مقاییس اللغه: مکتب الاعلام الاسلامی.قم .

3-     ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم.(1405).  لسان العرب:  نشر ادب حوزه. قم.

4-     ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرم.(بی تا). لسان العرب: دارصادر. بیروت. 

5-     اصفهانی، محمدحسین. (1418). حاشیه کتاب المکاسب. تحقیق عباس محمدآل سباع­القطیفی: محقق. قم.

6-     اصفهانی، محمدحسین.(1409). الاجاره: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم. چاپ دوم.

7-     ایروانی ، علی . (بی تا). حاشیه کتاب المکاسب. بی جا .

8-     جزیری ، عبدالرحمن.(1406).  الفقه علی المذاهب الاربعه: داراحیاء التراث العربی، بیروت،چاپ هفتم.

9-     شهید اول، محمد بن جمال الدین مکی العاملی.( 1411). اللمعه الدمشقیه: دارالفکر ، قم، چاپ اول.

10-  صدر، سیدمحمد باقر.(1425).  البنک اللربوی فی الاسلام: انتشارات دارالصدور، قم.

11-  صدر، سید محمدباقر. (1382)،  الاسلام یقود الحیاه: دارالتعارف للمطبوعات، بیروت.

12-  معین، محمد.(1386). فرهنگ فارسی: انتشارات فردوس، تهران.

13-  مکارم شیرازی، ناصر.(1380).  استفتائات جدید: مدرسه الامام­علی­ابن­ابی طالب. سؤال 724 ، قم، چاپ دوم.

14-  نجفی، محمد حسن.(1367). جواهرالکلام فی­شرح شرائع الاسلام: دارالکتب الاسلامیه، بیروت، چاپ هفتم.

1-     Crofton , Isaak ,(2015), Crypto Anarchy  , Lulu.com.

2-     Koch , Adam. (2017). The Bitcoin & Cryptocurrency Wealth-Building Opportunity Guide, Adam Gregory Koch . CreateSpace Independent Publishing Platform; 1st Edition.

3-     Moore , Michelle. (2016). Cybersecurity Breaches and Issues Surrounding Online Threat  Protection, IGI Global .

4-     Mullan , Carl ,(2016) A History of Digital Currency in the United States : New Technology in an Unregulated Market  , Springer.

 

مقالات:

1-     ابهری، حمید، و ایزدی فرد ، علی اکبر.(1389).«ضمان غاصب نسبت به منافع در فقه اسلامی و حقوق مدنی ایران». مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، پاییز و زمستان، شماره دوم، سال چهل و سوم.

2-     بجستانی، مریم، روحانی مقدم، محمد. (1387). «بررسی ایجاب و قبول در معاملات الکترونیک ». فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، پاییز، شماره 13.

3-     توسلی، محمد اسماعیل. (1391) . «تحلیل ماهیت پول». فصلنامه اقتصاد اسلامی، زمستان، سال دوازدهم، شماره 48 .

4-     جمال زاده، ناصر. (1387).«عدالت سیاسی و اجتماعی در سه رهیافت فقهی، فلسفی و جامعه شناختی» .فصلنامه دانش سیاسی، سال چهارم، شماره دوم ، پاییز و زمستان 1387 .

5-     رضایی راد، عبدالحسین. (1389).«گسترده کارآمدی قاعده فقهی لاضرر». فصلنامه حقوق­اسلامی، زمستان، سال هفتم ، شماره 25.

6-     سلیمی، عبدالحکیم. ( 1385 ).«حقوق اهل بیت (علیهم السلام)». فصلنامه معرفت، شماره 106 .

7-     محمودی ،سید احمد. (1393) .«حیل ربای تولیدی و انتاجی در بوته نقد و بررسی». فصلنامه فقه و حقوق اسلامی ، بهار – تابستان ، سال چهارم ، شماره هشتم.

8-     نورایی ، یوسف.(1393). «بررسی فقهی حیله های فرار از ربا» . پژوهشنامه فقه اسلامی و مبانی حقوقی ، بهار-تابستان، سال 2 ، شماره 2 .