بررسی مبانی آرای شاذ ومتفردات ابن ادریس حلی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 16، شماره 60، شهریور 1399، صفحه 113-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2020.675502

نویسندگان

مریم غفوری¹؛ محمد محسنی دهکلانی^{* 2}؛ علی اکبر ایزدی فرد³؛ علی اکبر جهانی⁴

¹دانشجوی‌دکترای‌الهیات‌فقه‌ومبانی‌حقوق‌اسلامی،دانشگاه‌مازندران،بابلسر،ایران.

²دانشیارگروه فقه ومبانی حقوق اسلامی،دانشگاه مازندران، مازندران،بابلسر ،ایران

³استاد گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی،دانشگاه مازندران، مازندران،بابلسر ،ایران

⁴استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی،دانشگاه مازندران، مازندران،بابلسر ،ایران

چکیده

ابن ادریس تنها فقیه قرن ششم بود که توانست با نقد آرای پیشینیان به ویژه نقد آرای شیخ طوسی راه عرضه افکار نو و تکامل فقه شیعه را هموار سازد ودر عرصه اجتهاد وفقاهت برای خود مبانی­ای برگزید که به فقاهت او صبغه خاصی بخشید. کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی، حاوی فتاوی و نظریات فقهی اوست که برخی از آنها خلاف مشهور بلکه برخی از آنها متفردات وی بوده است. از آنجایی­که هدف از این تحقیق بررسی مبانی و چرایی متفرد و شاذ بودن آراء ابن ادریس است، نمونه­هایی از این آراء مانند نماز در دو لباس مشتبه، اقرار مبهم، اجرای حد مساحقه و... مورد کنکاش قرار گرفته و با بهره­گیری از روش توصیفی- تحلیلی، مبانی،  مدارک و علت آنها مورد تبیین قرار می­گیرد. اعتقاد به عدم حجیت خبر واحد از مهمترین مبانی ابن ادریس است که از یکسو به علت مبنای اصولی ایشان و از سویی به لحاظ بُعد زمانی قرائن موجب شده تا عمل قدما از مرآ و منظر وی مخفی مانده و درنتیجه عدم اطمینان وی به صدور برخی اخبار از معصومین شده، این خود موجبی برای عدم تمسک ایشان به بخش عظیمی از اخبار شده است و در نتیجه به متفرد و شاذ شدن آرای ایشان انجامید. 

کلیدواژه‌ها

ابن ادریس؛ آرای شاذ؛ متفردات؛ خبر واحد؛ اختفای قرائن؛ احتیاط

مراجع

1. قرآن کریم
2. آخوند خراسانی، م ک .(1409). کفایه الاصول: بینا. قم.
3. ابن ابی الحدید،ع. (1338). شرح نهج­البلاغه. دارإحیاء الکتب العربیه. بی جا.
4. ابن ادریس، م .(1410). السرائرالحاوی لتحریرالفتای: مؤسسه النشر الاسلامی. قم.
5. ابن بابویه(معروف به شیخ صدوق)،أ.(1404).المقنع: المطبعه الاسلامیه. تهران.
6. ابن حمزه،م.(1408).الوسیله إلی نیل الفضیله:قم.ایران.
7. ابن زهره،ح.(1418).غنیه النزوع: موسسه امام صادق(ع) .قم.
8. ابن قدامه، ع . (1403). المغنی و الشرح الکبیر: دارالکتاب العربی. بیروت.چاپ دوم.
9. ابن منظور، م.(1417). لسان العرب: دارإحیاء التراث العربی.بیروت.
10. ابن قدامه،م.(1404).المغنی: دارالفکر.بیروت.
11. ابوبکر احمد بن الحسین. (1406). سنن البیهقی: نشر دارالکتب العلمیه. بیروت.
12. أبوداوود، س.(1412).سنن أبی داوود: دارالجیل.بیروت.
13. ابو زکریا محیی الدین یحیی بن شرف النووی.(بیتا). المجموع. مکتبه الارشاد.
14. اصفهانی،مجلسی­دوم، م.(1404). مرآه العقول­فی­شرح اخبارآل الرسول: دار الکتب الاسلامیه.تهران.چاپ دوم.
15. امیرزاده جیرکلی،م وفلاح ،ا .(1399).جُستاری در ادوارنگاری فقه امامیه. فصلنامه پژوهشهای فقه وحقوق اسلامی ، سال شانزدهم ، شماره 59، بهار1399، ص 48-11.
16. بحرانی،ی.(بیتا).لؤلؤه البحرین: مؤسسه آل البیت.قم.چاپ دوم.
17. بخاری،م.(بیتا) .صحیح بخاری:دارإحیاء التراث العربی.بیروت.
18. بلاذری، ا. (بیتا). أنساب الاشراف: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.تهران.
19. بیهقی، أ.(بیتا).سنن البیهقی: دارالمعرفه.بیروت.
20. ترحینی عاملی، م.(1427). الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه: دارالفقه للطباعه والنشر.قم.چاپ چهارم.
21. سیواسی،ک .(بیتا) .فتح القدیر: انتشارات دارالفکر.تهران.
22. حائری  یزدی، ع. (1418ق).دررالفوائد. معلق اراکی . م: موسسه نشرالاسلامی.قم.
23. حر عاملی، م .(1409ق) . وسائل الشیعه: موسسه آل البیت. قم.چاپ اول.
24. حسینی  اشکوری، ا .(بیتا) . تراجم الرجال: موسسه آل البیت.قم.
25. حلی ، ح.( 1412). مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه: مرکزأبحاث والدراسات الاسلامیه.قم.چاپ اول.
26. خصیبی، ح .(1377). الهدایه الکبری: موسسه البلاغ. بیروت.
27. خوئی،أ.(1368).مصباح الفقاهه: نشر وجدانی.قم.
28.  درویش ترابی، م وکلانتری درونکلا،ک.(1397).عنصرزمان و مکان ونقش آن در تحول اجتهاد براحکام جزایی اسلام. فصلنامه پژوهشهای فقه وحقوق اسلامی،سال پانزدهم ، شماره54 ، زمستان 1397، ص 61-60.
29. سلار، ح.(1400).المراسم: نجف اشرف.عراق.
30. عاملی، م .(1427). زبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه:دار الفقه للطباعه والنشر. قم.چاپ چهارم.
31. علم االهدی، م .(1415). انتصارفی انفرادات الاسلامیه: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم. قم.چاپ اول.
32. علم االهدی، م .(1367).الذریعه إلی اصول الشریعه: دانشگاه تهران.تهران.
33. قمی، ع .(1363) . هدیه الأحباب: انتشارات امیرکبیر. تهران.چاپ دوم.
34. طبرسی، ف . (1384). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. نشر ناصر خسرو. چاپ هشتم.
35. قرطبی مشهور به ابن  رشد حفید، أ .(1425). بدایه المجتهد و نهایه المقتصد: نشر دار الحدیث. قاهره.
36. طرابلسی(ابن براج)، ع . (1406). المهذب: موسسه نشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین. قم.
37. طوسی، م. (1407). تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه: دار الکتاب الاسلامی. تهران.چاپ چهارم.
38. طوسی، م.  (بیتا) . النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی: دار الکتب العربی. لبنان.چاپ دوم.
39. طوسی، م. (1387).المبسوط فی فقه الامامیه: المکتبه المرتضویه.تهران.
40. طهرانی، آ .(1430) . طبقات اعلام الشیعه:دار إحیاء التراث العربی. بیروت.چاپ اول.
41. کمال الدین محمد بن عبدالواحد (بیتا). شرح فتح التقدیر ، لبنان :دار إحیاء التراث العربی. بیروت.
42. مالک بن انس .(1324) .المدونه الکبری: مطبعه السعاده. بیروت.
43. محقق  حلی، ج .(1364). المعتبر فی شرح المختصر: موسسه سیدالشهداء. قم.
44. مدرس تبریزی، م .(1392). ریحانه الأدب: انتشارات خیام . تبریز.چاپ سوم.
45. مفید، م .(1410) . مقنعه: موسسه النشرالاسلامی. قم.
46. مفید، م.(1413). التذکره باصول الفقه: المؤتمر العالمی  لألفیه الشیخ المفید، بیجا.
47. موسوی خوانساری،م .(1390). روضات الجنات فی احوال العلماء والسادات: اسماعیلیان. قم. چاپ اول.
48. نجفی،م.(1418). جواهرالکلام: دارإحیاءالتراث العربی. بیروت. چاپ هفتم.