مطالعه ژئومورفولوژی مهندسی رودخانه سیستان

Geotechnical Geology

دوره 8، شماره 1، خرداد 2012، صفحه 1-18   

نوع مقاله: Original Research

نویسندگان

ناصر حافظی مقدس¹؛ حمیدرضا سلوکی²؛ رضا جلیلوند^{* 3}؛ Jafar Rahnamarad⁴

¹گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²گروه زمین شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

³گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه آزاد واحد زاهدان، زاهدان، ایران

⁴Department of Geology, Zahedan Branch, Islamic Azad University, Zahedan, Iran

چکیده

رودخانه سیستان، در جنوب شرقی دشت سیستان در مرز ایران و افغانستان از رودخانه هیرمند منشعب شده و پس از طی مسافت طولانی در حدود 72 کیلومتر به دریاچه هامون هیرمند م یریزد. بر روی این رودخانه مئاندری ساز ههای هیدرولیکی متعددی ساخته شده است که عمده استفاده آنها در امور مربوط به کشاورزی می باشد. مورفولوژی رودخانه سیستان در طی 55 سال اخیر به دلیل شیب کم رودخانه، احداث سازه های طولی و عرضی، دخالت های انسانی و ناملایمات طبیعی، تغییرات زیادی از جمله فرسایش کناره ای و تخریب اراضی اطراف را داشته است. هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش عوامل تاثیرگذار در تغییرات مورفولوژیکی رودخانه سیستان از دید ژئومورفولوژی مهندسی و ارزیابی بازه های مختلف رودخانه از نظر پایداری با استفاده از پارامترهای هندسی می باشد. با نمونه برداری از دیواره بستر رودخانه، از رسوبات بالادست و پایی ندست ساز ههای هیدرولیکی، با انجام آزمایش های رسوب شناسی و ژئوتکنیکی، وضعیت فرسایش پذیری دیواره ها و علت آن بررسی گردید. این بررسی ها نشان داد که رودخانه سیستان در تمامی بازه ها وضعیت پایدار دارد. لایه های رسوبی دیواره رودخانه سیستان فاقد حد خمیری و روانی می باشند و رفتار غیرپلاستیک، چسبندگی کم و مقاومت برشی پایینی دارند. با توجه به اهمیت این رودخانه به عنوان مه مترین منبع تأمی نکننده آب شرب و کشاورزی منطقه، ضروری است، با اجرای طرح های مهندسی و ساماندهی رودخانه ای، راهکارهای اساسی ارائه گردد و با تلفیق مطالعات ژئومورفولوژی مهندسی و مهندسی رودخانه، ضمن حراست از حریم رودخانه و حفظ پایداری کرانه های آن، با کمترین تن شها و مشکلات اجتماعی، از اراضی مذکور بهره برداری اصولی و بهینه نمود.

کلیدواژه‌ها

تغییرات مورفولوژیک؛ ساز ههای طولی و عرضی؛ رودخانه سیستان؛ فرسایش