معناشناسی «ابلیس» در قرآن کریم

نامه الهیات

دوره 12، شماره 46، خرداد 1398

نویسندگان

حشمت السادات باقرنژاد^{* 1}؛ طیبه اکبری راد²

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث- واحد تهران شمال

²استادیار دانشکدة الهیات و معارف اسلامی- واحد تهران شمال

چکیده

واژه ابلیس یازده بار در قرآن کریم به کار رفته است. واژه مقابل ابلیس، «مَلَک» می باشد که به صورت جمع "ملائکه" به کار رفته است. تقابل بین ابلیس و ملک در خلقت و در عملکرد است. علت رانده شدن ابلیس از درگاه الهی سرپیچی از فرمان خداوند است که در لباس استکبار و حسد ظاهر شده است. قرآن کریم نافرمانی ابلیس را، سجده نکردن به آدم علیه السلام مطرح می‌کند. واژه جانشین ابلیس، شیطان است. حوزه معنایی ابلیس محدود به یک معنا است و اسم خاص برای موجود پلیدی است که به آدم علیه السلام سجده نکرد. لفظ شیطان وجوه معنایی متفاوتی دارد که عبارت است از: ابلیس، جن، جنود انسی و جنی ابلیس، نام عام برای هر موجود شر، سران منافقان، مارها، طاغوت و عامل بیماری. وجه معنایی ابلیس برای لفظ شیطان، بیشترین آیات را به خود اختصاص داده است و شیطان به دلیل غلبه استعمال، بیشتر به ابلیس اطلاق می­گردد. غَرور و وسواس خنّاس، واژگان جانشین شیطان در قرآن کریم می‌باشند. عصیانگر، خوار کننده انسان، دعوت کننده به آتش دوزخ، دشمن آشکار، عاری از خیر و .... از ویژگی های شیطان است. نپذیرفتن ولایت شیطان، پرهیز از غذای حرام، استعاذه، ایمان و توکل واقعی، اخلاص، یاد خدا ، فضل و رحمت الهی، موانع نفوذ و تسلط شیطان بر انسان می باشند.

کلیدواژه‌ها

ابلیس؛ شیطان؛ قرآن؛ معناشناسی؛ وسواس خنّاس

سایر فایل های مرتبط با مقاله

معناشناسی «ابلیس» در قرآن کریم.pdf

مراجع