ویژگی های شخصیت پردازی در سه داستان‌ از بزرگ علوی، جمال‌زاده، آل احمد

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 12، شماره 44، تیر 1399، صفحه 67-92   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2020.675977

نویسندگان

فاطمه کعب اصل¹؛ نوازالله فرهادی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران. ایران.

²استاد یار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

شخصیت به عنوان مهمترین عنصر داستانی از گذشته تا به حال دارای دگرگونی‌های مهمی از نظر ویژگی‌ها و نحوه معرفی در داستان شده است. در ادبیات پس از مشروطه، داستان کوتاه با حضور شخصیت‌های واقعی و نه قهرمانان افسانه‌ای شکل گرفت و نویسنده­ ها اشخاص داستان  خود را از میان مردم عادی برگزیدند و دگرگونی مهمی در داستان­ پردازی پدید آوردند. در این­ پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شد، سه داستان میرزا، ویلان الدوله و آفتاب لب بام از نظر شخصیت ­پردازی مورد بررسی قرارگرفت. با بررسی این داستان‌ها، به این ­نتیجه رسیدیم که علوی و جمال‌زاده شخصیت‌ها را به واسطه توصیف معرفی ­کرده ­اند ولی آل­احمد از تکنیک‌های دیگری همچون کنش و گفت­وگو استفاده می­کند. همچنین شخصیت‌های آل­ احمد برای خواننده آشنا‌تر از شخصیت‌های علوی و جمال­زاده هستند. علوی شخصیتی سیاسی خلق­ کرده­ است که دارای پیچیدگی رفتاری است و از نوع تیپیک محسوب می ­شود، ویلان الدوله جمال‌زاده را هم می­ توان نمادی از افراد آواره و سربار دانست، اما شخصیت‌های آل­ احمد ساده هستند. نتیجه دیگر این است که شخصیت میرزا و شخصیت‌های آل احمد به جز مادر خانواده ایستاست ولی ویلان الدله جمال‌زاده و مادر داستان جلال پویا هستند.

کلیدواژه‌ها

عنصر؛ شخصیت؛ داستان؛ میرزا؛ ویلان الدوله؛ آفتاب لب بام؛ شخصیت پردازی

مراجع

کتاب‌ها

1. آل احمد، جلال(1386) سه تار، چ9، تهران: فردوس.
2. براهنی،رضا(1362) قصه نویسی، چ3، تهران:نشر نو.
3. بهارلو، محمد (1377) گزیده آثار بزرگ علوی، چ1،تهران: علم.
4. بی نیاز،فتح الله (1392) درآمدی بر داستان نویسی و روایت شناسی، چ1،تهران، افراز.
5. پارسی نژاد، کامران (1381) نقد و تحلیل گزیده داستان های سید محمد علی جمال‌زاده، چ1،تهران: روزگار.
6. پرهام، سیروس(1362)رئالیسم و ضد رئالیسم در ادبیات، چ7،تهران: آگاه.
7. جمال‌زاده، محمد علی(1379) یکی بود یکی نبود، به کوشش علی دهباشی، چ1،تهران: سخن.
8. دستغیب، عبدالعلی (1358) نقد آثار بزرگ علوی، چ1،تهران: فرزانه.
9. دهباشی، علی(1384) یاد بزرگ علوی ، چ1،تهران: ثالث.
10. رنجبر، ابراهیم (1391) بررسی و تحلیل آثار جلال آل احمد، چ1،1،تبریز: آیدین.
11. علوی، بزرگ(1385) میرزا، چ2،تهران: نگاه
12. فرزاد، عبدالحسین(1378) دربارۀ نقد ادبی، تهران: قطره.
13. میر صادقی،جمال(1376) عناصر داستان، چ1،تهران: سخن
14. میر صادقی، میمنت(1379) رمان­های معاصر فارسی، چ1،تهران: نیلوفر.
15. میر صادقی، جمال(1380)عناصر داستان،چ4.تهران:علمی

مقالات

1. شمسی، طاهره(1391) جمالزاده و گی دو مو پاسان، بررسی تطبیقی دو داستان ویلان الدوله و ویلان، فصلنامه نقد ادبی، سال5، ش19،صص157-166.

پایان نامه ها

17. ابدالی(1388) بررسی طنز در آثار جمال‌زاده، پایان نامه کارشناسی ارشد

18. ایزانلو، امید(1393) تحلیل و نقد جامعه شناختی داستان‌های جلال آل احمد و نجیب محفوط، پایان نامه دکتری ادبیات به راهنمایی حسن عبدالهی، دانشگاه فردوسی مشهد.

1. بخشنده، زهرا(1394) تحول درونمایه ادبیات داستانی معاصر در آثار جمال‌زاده هدایت و علوی، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی علیرضا مظفری،. دانشگاه ارومیه.
2. استاجی،ابراهیم(1369) شخصیت در آثار بنیانگذاران داستان نویسی فارسی جمال‌زاده-هدایت، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر یاحقی، دانشگاه فردوسی مشهد.
3. رحیمی پطرودی، آزاده(1390) بررسی مسایل سیاسی اجتماعی در داستان‌های بزرگ علوی، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی رضا ستاری، دانشگاه پیام نور بابل.
4. شمخالی، سولماز(1393) تحلیل و بررسی داستان‌‌های کوتاه معاصر ایران از منظر زاویه دید و طرح و پیرنگ با تاکید بر داستان‌‌های کوتاهی از محمد علی جمال‌زاده، صادق چوبک و بزرگ علوی ،پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی برات زنجانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال.
5. شیروانی، انورعلی(1390) بررسی عناصر داستانی در آثار بزرگ علوی، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی پرویز محمدی، دانشگاه پیام نور تبریز.
6. قصابی، رقیه(1391) بررسی و مقایسه سیمای زن در داستان‌های کوتاه جلال آل احمد و سیمین دانشور، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی باقر صدری نیا، دانشگاه تبریز.
7. محمدی، کژال(1395) مطالعه تطبیقی رئالیسم اجتماعی در رمان های احمد محمود: همسایه ها، داستان یک شهر، و چارلز دیکنز: خانه قانون زده ، داستان دو شهر، از منظر جامعه شناسی لوسین گلدمن، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش هنر به راهنمایی عطا اله کوپال، دانشگاه آزاد تهران مرکزی.