ارتباط خدا با انسان در آثار جامی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 12، شماره 43، شهریور 1399، صفحه 115-128   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

زهرا قزلسفلی^{* 1}؛ اکبر شعبانی²؛ محمد فاضلی³

¹زبان و ادبیات فارسی، علوم انسانی، آزاد مشهد

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

چکیده

خداوند به عنوان آفرینندۀ انسان، از ابتدای خلقت آدمی با او در ارتباط بوده و این ارتباط با ورود به عالم هستی گسترش یافته است. ارتباط انسان با خدا و حضور متقابل این نوع رابطه، یکی از موضوعات بنیادی در حوزۀ پژوهش‌های عرفان اسلامی است. انسان به عنوان اشرف مخلوقات در میان تمام آفریده‌های خداوند، از مقام و جایگاهی ارزشمند برخوردار است این امر باعث نگاه و توجّه ویژه خداوند نسبت به این خلیفه الله شده است. اغلب هنرمندان به ویژه شاعران پارسی‌گو آثار خویش را به ارتباط میان آدمی با خالق مطلق مزین کرده‌اند. جامی از جمله شخصیت‌های جامع‌الاطراف در ادب پارسی است که پرداختن به همۀ ابعاد شخصیتی وی، دقّت، مطالعه و تأمل وافر همراه با تسلط کافی بر پاره‌ای از علوم را می‌طلبد. ارتباط میان خدا با انسان یکی از نکات کلیدی در اشعار جامی است. جستار حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی نوع ارتباط خدا با انسان و تحلیل مفاهیم مربوط به این حوزه در اشعار جامی پرداخته است. نتیجۀ حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که ارتباط خدا با انسان در اشعار جامی به سه صورت 1. وحی، آیات انفسی و آیات آفاقی 2. خلقت و هدایت 3. ابتلاء و آزمایش به کار رفته است. این سه راهکار در اشعار جامی نشان دهندۀ بُعد فکری و ساختار ذهنی وی نسبت به ارتباط خداوند با انسان است؛ البته این اشعار نشان دهندۀ میزان عشق خالق نسبت به مخلوق و سیلانیت ارتباط آدمی با خداوند در تمام لحظات زندگی‌اش است.

کلیدواژه‌ها

ارتباط خدا با انسان؛ دیوان اشعار جامی؛ وحی؛ خلقت؛ آزمایش

مراجع