نمودهای هنجارگریزی زبانی در اشعار محمّدجواد محبّت

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 12، شماره 43، شهریور 1399، صفحه 46-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سلما ساعدی^{* 1}؛ سید آرمان حسینی آبباریکی^{* 2}

¹گروه زبان و ادبیات فارسیٰ دانشکده علوم انسانیٰ دانشگاه آزاد اسلامیٰ واحد سنندج، سنندج. ایران.

²دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

نمودهای هنجارگریزی زبانی در اشعار محمّدجواد محبّت
سلما ساعدی
دکتر سیّد آرمان حسینی آبباریکی


چکیده
ازجمله انحرافات از زبان معیار، «هنجارگریزی» است که هدف آن، به‌کارگیری عناصر زبان است بدان صورت که شیوۀ بیان آن برای مخاطب تازگی داشته باشد. محمّدجواد محبّت در شمار شاعران معاصری است که از روش هنجارگریزی برای برجسته‌سازی شعر خود سود جسته است. هنجارگریزی به دو صورت نمود پیدا میکند: هنجارگریزی در حوزۀ لفظ و هنجارگریزی در حوزۀ معنی. در اشعار محبّت، مهمترین جلوه‌های هنجارگریزی در زمینۀ لفظ قابل مشاهده است؛ بنابراین در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام می‌گیرد، هنجارگریزی آوایی، واژگانی، زمانی (آرکائیسم)، گویشی، نوشتاری، نحوی و سبکی بر مبنای الگوی هنجارگریزی لیچ در اشعار او کاویده می‌شود. ازجمله یافته‌های پژوهش حاضر، این‌که بسامد بهره‌گیری شاعر از انوع هنجارگریزی یکسان نیست و هنجارگریزی واژگانی، زمانی و گویشی نمود بیشتری دارند. در حوزۀ هنجارگریزی نحوی، منفصل نوشتن «ن» نفی از فعل، فاصله میان مضاف و مضاف‌الیه، جابجایی و رقص ضمیر و... برجسته است. هنجارگریزی گویشی، چون شاعر خود کُرد است، بازتاب واژگان «کُردی»(گویش کُردی کرمانشاهی) و «فارسی کرمانشاهی» چشمگیر است و شاعر برآن بوده به سروده‌هایش رنگ اقلیمی ببخشد. هنجارگریزی واژگانی هم، بیشتر در نوآوری در ترکیب‌سازی نمود یافته است.
واژه‌های کلیدی: آشنایی‌زدایی، هنجارگریزی، نوآوری زبانی، محمّدجواد محبّت.
رنگ اقلیمی ببخشد. هنجارگریزی واژگانی هم، بیشتر در نوآوری در ترکیب‌سازی نمود یافته است.

کلیدواژه‌ها

آشنایی‌زدایی؛ هنجارگریزی؛ نوآوری زبانی؛ محمّدجواد محبّت

مراجع