مقایسه مواضع سیاسی دو رویکرد اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی در جمهوری اسلامی ایران

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 3، دوره 7، شماره 25، مهر 1399، صفحه 47-76   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2020.1900656.1244

نویسندگان

کریم قاسمی¹؛ محمدرضا اقارب پرست^{* 2}؛ اسماعیل شفیعی³

¹دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا، شهرضا، ایران

²استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا، شهرضا، ایران

³استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا، شهرضا، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر مقایسه مواضع سیاسی دو رویکرد اصولگرایی و اصلاح‌طلبی در جمهوری اسلامی ایران بود. در این راستا و با روش توصیفی- تاریخی و با استمداد از نظریه گفتمان لاکلا و موفه به عنوان چارچوب نظری پژوهش، دیدگاه‌های سیاسی دو رویکرد اصولگرایی و اصلاح‌طلبی مورد واکاوی و مقایسه قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آنست که هویت‌‌ها، غیریت‌ها و رقابت‌ها در منظومه فکری اصولگرایان، حول مفهوم بنیادینی به نام «ولایت» شکل می‌‌گیرد و آنها متاثر از این بینش، به مشروعیت از بالا و یک سیستم سیاسی نسبتاً بسته اعتقاد دارند اما متاثر از اینکه در منظومه فکری اصلاح‌‌طلبان، «مردم» نقش دال مرکزی را بازی می‌‌کنند، آنها به مشروعیت از پایین و یک سیستم سیاسی باز معتقدند و هر کدام از این رویکردها به منظور هژمون کردن خود در عرصه سیاسی، تلاش در برجسته‌‌سازی نظام معنایی خود و بالتبع ساختارشکنی و به حاشیه راندن نظام معنایی رقیب دارند.

کلیدواژه‌ها

اصول‌گرایی؛ اصلاح‌طلبی؛ ولایت؛ مردم؛ مواضع سیاسی

مراجع

ابوالحمد، عبدالحمید (1370). مبانی علم سیاست. تهران: انتشارات توس.

ازغندی، علیرضا (1386). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر قومس، چاپ چهارم.

بایسته‌های توسعه سیاسی در تفکر اصلاح‌طلبان چیست؟ خبرگزاری تسنیم، 7 مرداد 1394، قابل دسترس در:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/05/07/813918/

برنامه اصلاح‌طلبان برای انتخابات آینده «دوقطبی‎سازی» جامعه است. خبرگزاری رسا، 11 آبان 1398، قابل دسترس در:  https://rasanews.ir/fa/news/625668/

بشیریه، حسین (1389). موانع توسعه سیاسی در ایران. تهران: گام نو، چاپ هشتم.

تفاوت اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی دقیقا در چیست؟ خبرگزاری خبر آنلاین، 6 آذر 1393، قابل دسترس در:

http://www.khabaronline.ir/amp/387379

جوادی آملی، عبدالله (1393). ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت. قم: مرکز نشر اسراء، چاپ شانزدهم.

حقیقت، سیدصادق (1394). روش‌شناسی علوم سیاسی. قم: انتشارات دانشگاه مفید.

حیدری، علی (1389).مقایسه گفتمان‌های بعد از انقلاب: اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران.

خاتمی، سیدمحمد (1380). مردم سالاری. با مقدمه سیدمحمدعلی ابطحی. تهران: انتشارات طرح نو.

دارابی، علی (1397). جریان‌شناسی سیاسی در ایران. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ نوزدهم.

دال، رابرت ا. (1389). درباره دموکراسی: سیر تحول و شرایط تحقق آن. ترجمه فیروز سالاریان. تهران: نشر چشمه.

دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ رادفر، پیروزه (1388). الگوی صدور انقلاب در سیاست خارجی دولت نهم. دانش سیاسی، دوره 5، شماره 2: 123-150.

راهکارهای فعالان اصلاح‌طلب برای خروج از مشکلات. خبرگزاری ایرنا، 16 مرداد 1397، قابل دسترس در:

https://www.irna.ir/news/82994347

رویکرد اصلاح‌طلبانه نسبت به ولایت فقیه و منشاء مشروعیت و دامنه اختیارات او. تریبون زمانه، 2 اردیبهشت 1392، قابل دسترس در: https://www.tribunezamaneh.com/archives/21005

ریاحی، نوربخش (1387). نگرش حقوقی، تطبیق مدل‌های حاکمیت (تئوکراسی، دموکراسی، جمهوری اسلامی). یاسوج: چویل.

شفیعی، احمد (1380). تساهل و تسامح در کلام و سیره امام علی(ع). مربیان، شماره 2: 28-50.

شفیعی‌فر، محمد (1386). اصول‌گرایی و قانون اساسی. زمانه، شماره 55: 34-46.

عاصف، رضا (1387). احزاب و گروه‌های سیاسی ایران. تهران: دانشکده و پژوهشکده اطلاعات و امنیت، چاپ دوم.

عالم، عبدالرحمن (1373). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.

عیوضی، محمدرحیم؛ هراتی، محمدجواد (1389). درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران. قم: دفتر نشر معارف.

فولادی، محمد (1379). تساهل و تسامح از منظر دین. معرفت، شماره 35: 100-108.

قائمی‌طلب، محبوبه (1389). بررسی تطبیقی دو گفتمان اصلاح‌طلبی و اصول‌گرایی با تاکید بر سیاست خارجی (1376-1388). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.

قوام، سید عبدالعلی (1393).چالش‌های توسعه سیاسی. تهران: نشر قومس، چاپ هفتم.

مرتجی، حجت (1378). جناح‌های سیاسی در ایران امروز. با مقدمه صادق زیبا کلام. تهران: نقش و نگار، چاپ پنجم.

میرزایی، محمد (1392). تحلیل تقابل گفتمانی اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی در انتخابات دهم ریاست جمهوری از منظر تحلیل گفتمان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.

میلتون ادوارد، مورلی؛ هینچ کلیف، پیتر (1385). بحران در خاورمیانه. ترجمه شهرزاد رستگار شریعت پناهی. تهران: نشر قومس.

نریمانی، سعید (1392). اباحه‌گری و عوامل ملی و فراملی آن را بشناسیم. پیام زن، شماره 260.

نصری، محسن (1393). ایران؛ دیروز، امروز، فردا، تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران. قم: دفتر نشر معارف.

نگاه رسانه‌های داخلی به تبعات اقتصادی و سیاسی لوایح FATF. خبرگزاری ایرنا، 4 دی 1398، قابل دسترس در:  https://www.irna.ir/news/83608036