نگرش عارفانه ابن عربی به ایمان فرعون با نگاهی به شعر شاعران عارف فارسی

عرفان اسلامی

مقاله 11، دوره 17، شماره 65، مهر 1399، صفحه 176-194   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حبیب صفرزاده^{* 1}؛ منصور نیک‌پناه²

¹استادیار و عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان. نویسنده مسئول: [e-mail]

²استادیار مجتمع آموزش عالی سراوان و مدرس دانشگاه فرهنگیان زاهدان.

چکیده

ابن­عربی عارف اندیشمند و صاحب­نظر در عرفان نظری با اثر بی­بدیل فصوص­الحکم عقیده به ایمان فرعون قبل از مرگ و در نتیجه تبرئه او را دارد. این عقیده از منظر شاعران و نویسندگان عارف فارسی زبان مورد تایید قرار نگرفته و به اتفاق همگان به جهنمی بودن او و خلود در دوزخ اشاره کرده­اند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به نقد دیدگاه ابن­عربی در مسأله مذکور می­پردازد و اثبات می­کند که اولا لازمه سخن محی­الدین، اتحاد ارواح مقتولین جهت ظهور موسی(ع)، اجتماع ارواح کثیر در یک بدن است(تناسخ). ثانیا، توجه به آیات قبل و بعد آیه(یونس: 90) نیز عدم ایمان فرعون پیش از مرگ را تأیید می­نماید. آیه قبل تحقق دعای موسی(ع) و هارون(ع) در جهت عذاب و عدم ایمان فرعون و آیه بعد نیز استفهام انکاری از ایمان اوست. دیگر اینکه فرعون، به دلیل مدعی الوهیت بودن(نازعات: ۲۴)، خدائی به جزء خود نمی‌شناخت. و به این نتیجه می‌رسد که سئوال او از حقیقت خداوند (شعرا: 23) از جهت انکار و استبعاد بود نه شناخت حقیقی و علم به مظاهر اسمائی او.

کلیدواژه‌ها

فصوص ابن عربی؛ ایمان؛ موسی(ع)؛ فرعون؛ شاعران عارف

مراجع