تحلیل جغرافیایی نقش درآمد و سطح دسترسی به منابع و خدمات در شکل‌گیری رفتار روستائیان در محیط در مناطق روستایی (مطالعه موردی: شهرستان تالش)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 13، دوره 16، شماره 2 - شماره پیاپی 55، تیر 1400، صفحه 391-406   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مسعود یحیی زاده¹؛ تیمور آمار^{* 2}؛ عیسی پوررمضان³؛ بهمن رمضانی⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا ، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

³استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

⁴استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

مقدمه: سطح توانمندی و دسترسی به منابع، امکانات و خدمات از جمله عواملی است که در رفتار  روستائیان در محیط موثر است.
هدف پژوهش: هدف از این پژوهش مقایسه چهار ناحیه  ارتفاعی روستاهای شهرستان تالش از نظر تاثیرات رفتاری بر محیط می باشد.
روش شناسی تحقیق : روش تحقیق مقاله حاضر پیمایشی و کتابخانه­ای بوده و جامعه آماری تحقیق شامل سکونتگاه های روستایی چهار ناحیه ساحلی، جلگه، کوهپایه و کوهستان در شهرستان تالش از توابع استان گیلان است. تعداد 386 پرسشنامه که از روش آلفای کرونباخ با پایایی  78/0 ارزیابی گردید در نواحی مطالعاتی تکمیل و داده های حاصل از آن برای توصیف در نرم افزاز آماری SPSS بررسی و تحلیل شده است.
قلمرو جغرافیایی تحقیق: روستاهای نواحی ساحلی، جلگه­ای، کوهپایه­ای و کوهستانی شهرستان تالش در استان گیلان.
یافته­ ها و بحث: یافته­ها نشان می­دهد، روستاهای ناحیه جلگه­ای از حیث دسترسی به خدمات و درآمد وضعیت بهتری نسبت به سایر نواحی دارند. نکته  قابل توجه در این است که طی مطالعات انجام گرفته و بررسی­های میدانی میزان آلودگی، تخریب محیط، تغییرات غیرمجاز برای ساخت مساکن و اثرات منفی بر تغییر محیط اندک است.  
 نتایج: در سنجش نگرش­های روستائیان از دو رویکرد مثبت و منفی نسبت به محیط پیرامون متاسفانه نگرش مثبت نسبت به نگرش منفی درنواحی مطالعاتی سطح پایین تری دارد و این وضعیت در شکل گیری رفتار نامطلوب نسبت به محیط پیرامون از جمله تخریب  و بهره برداری نامناسب از منابع در کنار میل رو به افزون کسب درآمد بیشتر  می تواند به روند رابطه نادرست انسان و محیط تاثیر گذارد.

کلیدواژه‌ها

اقتصاد روستایی؛ برنامه‌ریزی سکونتگاه؛ شهرستان تالش؛ رفتار فضایی

مراجع

ازکیا، مصطفی. (1378).  مقدمه­ای بر جامعه شناسی توسعه روستایی، ویرایش دوم، تهران، انتشارات اطلاعات.

اصلاح عربانی، ابراهیم. (1387).  کتاب گیلان، تهران، گروه پژوهشگران گیلان.

آسایش، حسین. (1376). بررسی پدیده فقر و محرومیت در ایران: نابرابری و شکاف بین شهر و روستا در ایران، جهاد، 200 و 201، 12-21.

بالان، احمد. (1382). سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد FAO، سیاست و راهبرد فائو در زمینه همکاری با سازمان‌‌های غیر دولتی و تشکل‌‌های مدنی، وزارت جهاد کشاورزی.

بهفروز، فاطمه. (1370). بررسی­های ادراک محیطی و رفتار در قلمرو مطالعات جغرافیای رفتاری و جغرافیای انسانی معاصر، سال ششم، شماره 20، مشهد،آستان قدس رضوی.

بهفروز، فاطمه. (1379). تحلیلی جغرافیایی بر توسعه و تباین رفاه انسانی در دنیا. پژوهش­های جغرافیایی، 38، 97-113.

بهرامیان، سمیرا. کرمی، ایت اله. (1396) بررسی روند فقر در مناطق روستایی ایران. فصلنامه تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 10(4)، 214-195.

تودارو، مایکل (1370). توسعه اقتصادی در جهان سوم، جلد اول. ترجمه­ی غلامعلی فرجادی. تهران. سازمان برنامه و بودجه.

جزایری و نیازی. (1375). مدیریت منابع و کاهش فقر در مناطق روستایی، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره ویژه، 277 – 286.

حمزه، فرهاد. (1388).  از رفتار تا رفتارگرایی. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیا، 3 (8-9)، 71-97.

خانی، فضیله. (1371). فقر و فقرزدایی در مناطق روستایی، نشریه علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، 9 و 10، 4 تا 21.

دولفوس، اولیویه. (1369). فضای جغرافیایی، ترجمه سیروس سهامی، نشر نیکا، مشهد.

سرور، رحیم. (1389). جغرافیای رفتاری و توانمندسازی کودکان و نوجوانان سکونتگاههای غیررسمی (مطالعه موردی: محله جمشیدآباد شهر خوی). نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، 33 و 34، 39-46.

شکوئی، حسین.(1382).  اندیشه­های نو در فلسفه­ی جغرافیا، جلد دوم، تهران: گیتاشناسی.

شریفی نیا، زهرا. (1390). ﻧﻘﺶ ﻓﻘﺮ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎد روﺳﺘﺎﯾﯽ  زﯾﺴﺖ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ (ﻣﻮردی ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ:مرتعﻣﻤﯿﺰیﺷﺪۀ ﺷﻮررود، ﺑﺨﺶﺷﯿﺐآب شهرستان زاﺑﻞ). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 76، 84-67

فاطمی، مهران، رضایی، حجت، مطیعی لنگرودی، سیدحسن، فرحی سبکبار، حسنعلی، دربان آستانه، علیرضا. (1398). تحلیل الگوی حاکم بر نظام برنامه­ریزی توسعه پایدار اقتصاد روستایی ایران(مطالعه موردی: استان یزد). مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، 8(3)، 99-118.

فزونی، بهزاد. (1396). نقش عوامل محیطی در توسعه اقتصاد روستایی (مطالعه موردی: بخش دیلمان شهرستان سیاهکل). فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 9(3)، 25-49.

فنی، زهره. (1394). دیدگاهها و مکاتب در جغرافیای انسانی، دانشگاه شهید بهشتی

http://facultymembers.sbu.ac.ir/fanni

کلایتون، سوزان و  مایرز ، جین.(1390). روان‌شناسی حفاظت محیط‌ زیست، درک و ترغیب مراقبت انسان از طبیعت، زیرنظر و به ویراستاری علمی مجید صفاری‌نیا ؛ مترجمان مجید صفاری‌نیا ،..و دیگران، تهران: کتاب ارجمند

گیلیس، ترکنز، رومر، اسنورگراس. (1379).  اقتصاد توسعه، ترجمه­ی غلام رضا آزادارمکی، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات نشر نی.

متوسلی، محمود. (1382). توسعة اقتصادی: مفاهیم، مبانی نظری، رویکرد نهادگرایی و روش‌شناسی؛ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.

مطیعی لنگرودی، سیدحسن. (1388). حفاظت محیط زیست و برنامه­ریزی توسعه فیزیکی روستا با تاکید بر ارزیابی طرح­های هادی روستایی، ﻣﺠﻠﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ­رﻳﺰی ﻣﺤﻴﻄﻲ، 21 (3)، 45-60.

نیلی، حمیدرضا، یوسفی، ناصح. (1390). نقش ادراکات محیطی بر شکل گیری فضاهای معماری و بافت های روستایی، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین­المللی سکونتگاه­های روستایی: مسکن و بافت - سال 1389

یاسوری، مجید. (1394).  مقدمه ای بر اقتصاد روستایی، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.

سازمان مدیریت برنامه­ریزی استان گیلان، نتایج سرشماری نفوس و مسکن،1395. www.mpogl.ir

سازمان مدیریت برنامه­ریزی استان گیلان، بازنگری طرح آمایش سرزمین، 1396

Aitken, S. Valentine, G. (2006). Approaches to Human Geography, at http://dx.doi.org/10.4135/9781446215432

Cao, S., Xu, D., & Liu, S. (2018). A study of the relationships between the characteristics of the village population structure and rural residential solid waste collection services: Evidence from China. International journal of environmental research and public health, 15(11), 2352.

Clayton, Susan . Myers, Jane (2011). Psychology of environmental protection, understanding and encouraging human care for nature, under the supervision and scientific .editing of Majid Saffarinia; Translators of Majid Saffarinia, .. and others, Tehran: Arjmand book

Halkos, G., & Matsiori, S. (2017). Environmental attitude, motivations and values for marine biodiversity protection. Journal of Behavioral and experimental Economics, 69, 61-70.

Ma, Y., Qiao, J., & Han, D. (2020). Interpreting the humanistic space of urban-rural interface using consumption behaviors. Journal of Rural Studies.

Soseco, T. (2016). The Relationship between rural accessibility and development. Jurnal Ekonomi dan Studi Pembangunan, 8(2), 31-40.