تحلیلی بر نقش فضاهای نیمه باز در معماری بومی مسکونی شهر رشت جهت بهره-گیری از تهویه طبیعی

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 16، شماره 3، مهر 1400، صفحه 523-535   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شادی ضیائی^{* 1}؛ مهناز محمودی زرندی²

¹دانشجوی دکتری، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: در این تحقیق بخشی از ساختار بومی معماری مسکن بومی شهر رشت از منظر نحوه­ی استفاده از تهویه­ی طبیعی برای مقابله با رطوبت بالای هوا و نوع برخورد با شرایط سخت و دشوار محیطی مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که این شهر در اکثر روزهای سال دارای رطوبت بالاتر از حد آسایش می­باشد، راهکارهای مواجهه با این رطوبت بسیار حائز اهمیت هستند. فضاهای نیمه باز در این اقلیم، نقش موثری در ایجاد تهویه و کاهش رطوبت دارند؛
هدف پژوهش: از همین رو شناخت الگوی بهینه­ی این فضاها برای ایجاد بیشترین میزان تهویه، هدف این تحقیق می­باشد.
روش­شناسی تحقیق: روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی می­باشد و اطلاعات و داده­ها با استفاده از مطالعات اسنادی، میدانی و نرم_افزارهای Climate، Weathertool و Meteonorm گردآوری شده و توسط نرم افزار Fluent تحلیل می­گردند.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: در این راستا ابتدا شرایط آب و هوایی در ماه­های مختلف سال در شهر رشت، مورد بررسی قرار می­گیرد.
یافته­ها و بحث: پس از بررسی ویژگی­های مسکن بومی این شهر و تعریف یک دسته­بندی از نظامات توده و فضا و فضاهای نیمه­باز، به تحلیل نقش فضاهای نیمه­باز در ایجاد تهویه­ی طبیعی پرداخته می­شود. بدین صورت که الگوی جریان باد و تهویه­ی طبیعی در دو گونه­ی غالب فضاهای نیمه باز مسکن بومی شهر رشت توسط نرم­افزار Fluent تحلیل گشته و الگوی بهینه معرفی می­شود.
نتایج: نتایج بررسی چندین خانه­ی مسکونی در بافت بومی شهر نشان می­دهد که نظام توده و فضا و ایوان­ها به عنوان فضاهای نیمه باز، نقش مهمی در پایداری اقلیمی معماری و مقابله با رطوبت هوا دارد.

کلیدواژه‌ها

مسکن بومی؛ اقلیم شهر رشت؛ تهویه طبیعی؛ فضای نیمه‌باز؛ نرم افزار فلوئنت

مراجع

احدی، امین اله، علیرضایی، بابک، سفادرانی، رنو. (1393). بررسی فرم مناسب سقف و سودمندی استفاده از بادخور و بادگیر در تهویه طبیعی مسکن چابهار. نشریه مسکن و محیط روستا، 33 (148): 44-33.

پسران، آرش، کریمی نیا، شهاب، ناظمی، الهام، طغیانی، شیرین. (1398). ارزیابی وجود مکانیزم طراحی منطبق بر تهویه طبیعی در معماری سنتی شهرهای اقلیم گرم و خشک بدون بادگیر، نمونه موردی فضای بیرونی بناهای چهارطرفه قاجاری شیراز. نشریه معماری اقلیم گرم و خشک، 7 (9)، 119-101.

حزبئی، مرتضی، ادیب، زهرا، نصراللهی، فرشاد. (1393). تهویه طبیعی در شوادون های شهر دزفول با بهره گیری از مدل سازی cfd. نشریه باغ نظر، 11 (30): 48-37.

خاکپور، مژگان، انصاری، مجتبی، طاهرنیان، علی. (1389). گونه شناسی خانه های بافت قدیم شهر رشت. نشریه هنرهای زیبا، (41)، 29-42.

رازجویان، محمود. (1386). آساییش در پناه باد. تهران: انتشارات دانشگاه شهدی بهشتی.

عبدالحسینی، جواد. (1390).  سازگار کردن خانه های مسکونی تبریز و باکو با فرهنگ و اقلیم بومی. نشریه باغ نظر، 8 (18)، 24-13.

معماریان، غلامرضا. (1384). آشنایی با معماری مسکونی ایرانی"گونه شناسی برونگرا". تهران:  انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

مقیمان، محمد، مرادی، فرزاد (1381). محاسبه ی تهویه ی طبیعی ساختمان با ستفاده از تحلیل حلقوی. نشریه دانشکده مهندسی، 14(2)، 140-127.

مولانایی، صلاح الدین، سلیمانی، سارا. (1395).  عناصر با ارزش معماری بومی منطقه سیستان بر مبنای مولفه های اقلیمی معماری پایدار. نشریه باغ نظر، 13 (41)، 66-57.

Aydm, O. (1999). Transient natural convection in rectangular enclosures heated from one side and cooled from above. International communications in heat and mass transfer, 26(1), 135-144.

Azizi, M. M., & Javanmardi, K. (2017). The effects of urban block forms on the patterns of wind and natural ventilation. Procedia engineering, 180, 541-549.

Bauman, F Gadgil,A, Kammerud,R, Grief,R (1980). Buoyancy driven convention in rectangular enciosures:experimental results and numerical caculations. ASME paper,(80):Ht-66.

Bouyer, J., Inard, C., & Musy, M. (2011). Microclimatic coupling as a solution to improve building energy simulation in an urban context. Energy and Buildings, 43(7), 1549-1559.

Chung, L. P., Ahmad, M. H., Ossen, D. R., & Hamid, M. (2015). Effective solar chimney cross section ventilation performance in Malaysia terraced house. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 179, 276-289.

Emery,A, Lee, J, (1999). Effects of property variations on natural convection in a square enclosure. ASME Trans, J transfer, 121(1): 57-62.

Moghadam Ziabari,S.A., Mozafari, F. (2018). The impact of balconies on natural ventilation, thermal comfort and reducing outside noises in residential buildings. Memarishenasi journal, 6(1): 1-6.

Mazraeh, H. M., & Pazhouhanfar, M. (2018). Effects of vernacular architecture structure on urban sustainability case study: Qeshm Island, Iran. Frontiers of architectural research, 7(1), 11-24.

Prajongsan, P, Sharples, S, (2011). Enhancing natural ventilation, thermal comfort and energy savings in high-rise residential buildings in Bamkok through the use of ventilation shafts.

Sacht, H., Lukiantchuki, M.A. (2017). Windows Size and the Performance of Natural Ventilation. Procedia Engineering, (196), 972-979.

Shehadi, M. (2018). Review of humidity control technologies in buildings. Journal of building engineering, (19): 539-551.

Streeter,V.L, Wylie,B.E, Bedford, K.W, (1998). Fluid machanics, McGraw Hill

Trompetter, W. J., Boulic, M., Ancelet, T., Garcia-Ramirez, J. C., Davy, P. K., Wang, Y., & Phipps, R. (2018). The effect of ventilation on air particulate matter in school classrooms. Journal of Building Engineering, 18, 164-171.

You, Wei, Shen, Jialei, Ding, Wowo, (2017). Improving Wind Environment of Residential Neighborhoods by Understanding the Relationship between Building Layouts and Ventilation Efficiency. Energy Procedia, (105), 4531-4536.

Zhai, Zhiqiang, El Mankibi Mohamed, Zoubi, Amine, (2015). Review of natural ventilation models. Energy Procedia, 78, 2700-2705.