کاربرد نظریه‌های رفتار برنامه‌ریزی شده و تبادل اجتماعی در نگرش کارکنان کتابخانه‌های عمومی خوزستان بر رفتار اشتراک دانش از طریق قصد اشتراک دانش

دانش شناسی

دوره 12، شماره 45، مرداد 1398، صفحه 63-74   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

زهرا غفاری¹؛ فریبا نظری^{* 2}

¹دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی ، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

²استادیارگروه علم اطلاعات و دانش شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

چکیده

هدف: هدف پژوهش، تعیین کاربرد  نظریه‌های رفتار برنامه‌ریزی شده و تبادل اجتماعی در  نگرش  کارکنان کتابخانه‌های عمومی خوزستان بر رفتار اشتراک دانش از طریق قصد رفتار اشتراک دانش بود.
روش پژوهش: پژوهش از نوع توصیفی و به روش پیمایشی تحلیلی با رویکرد علّی انجام شد. جامعه‌ی پژوهش کلیه کارکنان کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان شامل کتابداران و کارکنان ستادی به تعداد 340 نفر است که 181 نفر به روش تصادفی ساده به‌عنوان نمونه در پژوهش انتخاب شدند. داده‌های پژوهش با استفاده از توزیع پرسش‌نامه‌ محقق‌ساخته طراحی شده براساس نظریه‌های آیزن (1991) و کانکانهالی (2005) پس از تأیید روایی و پایایی توزیع گردید. پایایی پرسش‌نامه‌ها‌ی پژوهش با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ نگرش نسبت به اشتراک دانش (80/0)، قصد اشتراک دانش (74/0)، رفتار اشتراک دانش (70/0)، رفتار برنامه‌ریزی شده (71/0) و تبادل اجتماعی (74/0) محاسبه و تایید شد. داده‌های حاصل پس از ورود در نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس نسخه 23 و اسمارت پی‌ال.اس با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و نیز آزمون‌ استنباطی رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد نگرش نسبت به اشتراک دانش (284/0) بر قصد اشتراک دانش و (747/0) بر رفتار اشتراک دانش و قصد اشتراک دانش (164/0) بر رفتار اشتراک دانش تأثیر معنادار مثبت دارند. همچنین نقش میانجی قصد اشتراک دانش در تأثیر نگرش نسبت به اشتراک دانش بر رفتار اشتراک دانش مورد تأیید قرار گرفت.
نتیجه­گیری: با توجه به نتایج پژوهش نظریه‌های رفتار برنامه‌ریزی شده و تبادل اجتماعی در  نگرش  کارکنان کتابخانه‌های عمومی خوزستان بر رفتار اشتراک دانش از طریق قصد اشتراک دانش کاربرد دارد.

کلیدواژه‌ها

نگرش؛ رفتار؛ قصد؛ اشتراک دانش؛ نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده؛ نظریه تبادل اجتماعی و کتابخانه‌های عمومی

مراجع

ابراهیمی، ع؛ محمدی فاتح، الف؛ حاجی پور، الف، ( 1391 )، بررسی نقش اعتماد در تسهیم دانش شغلی کارکنان دانشگاه تربیت مدرس. فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت نظامی، 47 ، 162-135.

اخوان، پ؛ حسینی سرخوش، م (1394). بررسی عوامل انگیزشی و سازمانی مؤثر بر شکل­گیری رفتار اشتراک دانش میان کارکنان. فصلنامه علمی پژوهشی پردازش و مدیریت اطلاعات، 4(30)، 1084-1051.

پور، س؛ مرتضوی، س (1392). تبیین عوامل مؤثر بر نگرش و رفتار مبتنی بر تسهیم دانش. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 3(6)، 70-43.

جعفرزاده کرمانی، ز (1394). بررسی تأثیر عوامل فردی بر اشتراک دانش اعضای هیأت علمی رشته علم اطلاعات و دانش­شناسی، پژوهش­نامه کتابداری و اطلا­رسانی، 5(2)، 61-40.

حسینی سرخوش، سید م (1394). بررسی رفتار اشتراک دانش کارکنان در یک سازمان با فن­آوری پیشرفته مبتنی بر نظریه رفتار برنامه­ریزی­شده. نشریه علمی پژوهشی مدیریت نوآوری، 4، 80-61.

حمیدی, ف, نوشین فرد, ف. (1398). مروری بر نظریه‏های کاربردی در مطالعات مربوط به رفتار اشتراک دانش. فصلنامه مطالعات دانش شناسی, 6(21), 113-142

رجائی آذرخوارانی، ع؛ رجائی پور، س؛ هویدا، ر (1395). بررسی رفتار تسهیم دانش اعضای هیأت علمی دانشگاه­های منتخب اصفهان. مجله توسعه آموزش در علوم پزشکی، 9(21)، 46-37.

سلیمی، ق؛ حیدری، الف؛ کشاورزی، ف (1392). تبیین رابطه التزام دانشجویان و رفتار تسهیم دانش در دانشگاه: سهم متغیر نگرش نسبت به تسهیم دانش. تحقیقات کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاهی، 4(47)، 374-351.

شیرانی، ف؛ هدائی، ه (1395). عوامل مؤثر بر رفتار اشتراک دانش میان اعضای هیأت علمی مؤسسات پژوهشی کشور. همایش پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی در ایران، اولین، دانشگاه تهران.

علی پور درویشی، ز؛ دولت­آبادی، ر (1391). ارائه الگوی عوامل مؤثر بر قصد اشتراک دانش پزشکان براساس تئوری رفتار برنامه­ریزی شده در بیمارستان­های آموزشی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران. فصلنامه بیمارستان، 4(43)، 44-35.

علی پور درویشی، ز (1393). ارائه مدل ترکیبی قصد اشتراک دانش اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با رویکرد عوامل ادراکی. مدیریت فن­آوری اطلاعات، 1(6)، 126-107.

Ajzen, I., (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2),  179–211.

Behnke, T. M. (2010). Knowledge sharing at work: An examination of organizational antecedents. St. Ambrose University.

Blau, P. M. (1964). Exchange and power in social life. Transaction Publishers.

 Bock, G. W. and Kim, Y. (2002). Breaking the myths of rewards: an exploratory study of attitudes about knowledge sharing. Information Resources Management Journal, 15(2), 14-21.

Bock, G. W.; Zmud, R. W.; Kim, Y. -G. and et. al. (2005). Behavioral intention formation in knowledge sharing: Examining the roles of extrinsic motivators, social-psychological forces, and organizational climate. MIS Quarterly, 29(1), 87-111.

Chen, S. S.; Chuang, Y. W., & Chen, P. Y. (2012). Behavioral intention formation in knowledge sharing: Examining the roles of KMS quality, KMS self-efficacy, and organizational climate. Knowledge-Based Systems, 31, 106-118.

Davenport, T. H. and L. Prusak. 1998. Working Knowledge: How Organizations Manage WhatThey Know. Boston, MA: Harvard Business School Press.

Hassan, M., Aksel, I., Nawaz, M. S., & Shaukat, S. (2016). Knowledge Sharing Behavior Of Business Teachers Of Pakistani Universities: An Empirical Testing Of Theory Of Planned Behavior. European Scientific Journal, ESJ, 12(13).

Hsu, M. H.; Ju, T. L.; Yen, C. H.,  and et. al. (2007). Knowledge sharing behavior in virtual communities: The relationship between trust, self-efficacy, and outcome expectations. International journal of human-computer studies, 65(2), 153-169.

Jackson, S. E., Chuang, C. H., Harden, E. E., & Jiang, Y. (2006). Toward developing human resource management systems for knowledge-intensive teamwork. In Research in personnel and human resources management , Emerald Group Publishing Limited, 27-70

Jinyang, L. (2015). Knowledge sharing in virtual communities: A social exchange theory perspective. Journal of Industrial Engineering and Management, 8(1), 170-183.

Kankanhalli, A.; Tan, B. C., & Wei, K. K. (2005). Contributing knowledge to electronic knowledge repositories: an empirical investigation. MIS quarterly, 113-143.

Liang, T. P.; Liu, C. C., & Wu, C. H. (2008). Can social exchange theory explain individual knowledge-sharing behavior? A meta-analysis. ICIS 2008 Proceedings, 171.

Liao, L. F. (2008). Knowledge-sharing in R&D departments: A social power and social exchange theory perspective. The International Journal of Human Resource Management, 19(10), 1881-1895.

Nguyen, T.-M.; Nham, P.T. and Hoang, V.-N. (2019).The theory of planned behavior and knowledge sharing: A systematic review and meta-analytic structural equation modelling. VINE Journal of Information and Knowledge Management Systems, 49 (1), 76-94.

Park, J. G., Lee, H., & Lee, J. (2015). Applying social exchange theory in IT service relationships: exploring roles of exchange characteristics in knowledge sharing. Information Technology and Management, 16(3), 193-206.

 Rebecca J. (2020). An application of a modified theory of planned behavior model to investigate adolescents’ job safety knowledge, norms, attitude and intention to enact workplace safety and health skills. Journal of Safety Research, 72 (6), 189-198.

Thanos, P.; Teta, S. and Pawit. N. (2013). Exploring the determinants of knowledge sharing via employee weblogs. International Journal of Information Management, 33 (1), 133- 146.

Tsai, M. T.; Chang, H. C.; Cheng, N. C., et. al. (2013). Understanding IT professionals’ knowledge sharing intention through KMS: a social exchange perspective. Quality & Quantity, 47(5), 2739-2753.

Wang, H. K.; Yen, Y. F., & Tseng, J. F. (2015). Knowledge sharing in knowledge workers: The roles of social exchange theory and the theory of planned behavior. Innovation, 17(4), 450-465.