پیشینه تاریخی بغی و تمرد در حکومت اسلامی

فصلنامه تاریخ

مقاله 11، دوره 15، شماره 57، شهریور 1399، صفحه 209-236   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

جعفر ناصری^{* 1}؛ محمدحسین ناظمی اشنی²؛ علیرضا سلیمی³؛ سید علیرضا حسینی⁴

¹دانشجوی مقطع دکترای رشته الهیات و معارف اسلامی گرایش فقه ومبانی حقوق اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.

²استادیار، گروه معارف، دانشگاه فرهنگیان(نویسنده مسئول)

³استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران.

⁴استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد محلات، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

چکیده

بغی یکی از مباحث مهم فقه سیاسی در تاریخ اسلام است که منشأ آن آیه نهم سوره حجرات است. هرگاه دو گروه از مسلمانان با یکدیگر به جنگ بپردازند، باید بین آن‌ها صلح و آشتی برقرار کرد و اگر گروهی بر دیگری تجاوز و ستم کند، باید با ستمگر به قتال برخاست، تا به امر خداوند درآیند. اما بیشتر فقها با استناد به این آیه شریفه بغی را خروج از اطاعت امام عادل تعریف کرده‌اند. بر اساس ادله و قرائن در عصر غیبت بغی شامل خروج کنندگان علیه جانشین امام علیه‌السلام که همان ولی‌فقیه جامع‌الشرایط است نیز می‌شود. به‌عبارت‌دیگر بغی شورش و قیام مسلحانه و برانداز و ... علیه حاکم یا حکومت اسلامی است، که نوعی جنگ داخلی محسوب و مقابله با شورشیان و باغیان با امر ولی‌فقیه و حاکم اسلامی انجام می‌گیرد. ازآنجایی‌که جرم بغی به عصر مولای متقیان حضرت علی علیه‌السلام بازمی‌گردد، احکام و قواعد مربوط به بغات بر مبنای کتاب و سیره علوی است و حکومت اسلامی به دلیل اهمیت و موقعیت از ابتدا به‌ویژه در زمان حکومت امیرالمؤمنین علیه‌السلام با بغات مواجه و در زمان حاضر نیز حکومت اسلامی با محور ولایت‌فقیه با چنین رفتارهایی مواجه است. لذا برای هرگونه برخورد با باغیان باید به عملکرد حضرت تمسک جست و پیش از هرگونه اقدام قهرآمیز ضد بغات، آنان را ارشاد و راهنمایی و به شبهات احتمالی آنان پاسخ داد. لذا هدف اصلی در این نوشتار بررسی موضوع بغی به‌صورت تاریخی و فقهی و با استفاده از ابزار مطالعات کتابخانه‌ای و با روش توصیفی تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

"بغی"؛ "بغات"؛ " امام عادل"؛ "حکومت اسلامی"؛ " پیشینه بغی"

مراجع