مدل‌سازی پیش‌بینی ورشکستگی با استفاده از متغیرهای مدیریت سود

مدلسازی اقتصادی

مقاله 6، دوره 14، شماره 50، شهریور 1399، صفحه 131-152   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/eco.2020.1893925.2322

نویسندگان

مسلم قاطبی¹؛ ,ولی خدادادی^{* 2}؛ علیرضا جرجرزاده³؛ احمد کعب عمیر⁴

¹دانشجوی دکتری حسابداری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

²دانشیار مدعو، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

³استادیار، گروه اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

⁴استادیار گروه حسابداری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

هدف این مقاله مدل‌سازی و پیش­بینی ورشکستگی با استفاده از متغیرهای مدیریت سود تعهدی و واقعی است. بر این اساس با استفاده از رگرسیون لجستیک، صحت و دقت مدل­های ورشکستگی قبل و بعد از افزودن متغیرهای مدیریت سود، مورد سنجش قرار گرفته است. بر این اساس، نمونه­ای مشتمل بر 1287 سال- شرکت طی دوره زمانی 1385 - 1397 از شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران انتخاب شده است. نتایج نشان داد توان پیش­بینی مدل‌های ورشکستگی آلتمن، اسپرینگیت و زیمسکی پس از افزودن متغیرهای مدیریت سود تعهدی نسبت به مدل­های اولیه، به‌ طور قابل‌ توجهی افزایش یافته است. هم‌چنین، پارامترهای مدیریت سود واقعی باعث تضعیف توان پیش‌بینی مدل­های آلتمن، اسپرینگیت و زیمسکی می‌شود. بر اساس نتایج، به حسابداران، مدیران شرکت‌ها و برنامه‌ریزان اقتصادی توصیه می‌شود، برای تصمیم‌گیری بهتر و بهینه در خصوص مدیریت مالی شرکت‌ها به پدیده مدیریت سود شرکت‌ها توجه ویژه­ای نمایند.

کلیدواژه‌ها

طبقه‌بندی ژل: C50؛ M42؛ M41 واژگان کلیدی: مدیریت سود تعهدی؛ مدیریت سود واقعی؛ مدل‌سازی ورشکستگی؛ بورس اوراق بهادار تهران

اصل مقاله

1.‌ مقدمه

«ورشکستگی[1]» شرکت­ها موجب به هدر رفتن منابع و عدم بهره­گیری از فرصت­های سرمایه‌گذاری می­شود. پیش­بینی ورشکستگی با طراحی شاخص­ها و الگوهای مناسب می‌تواند شرکت­ها را نسبت به وقوع «درماندگی مالی[2]» و ورشکستگی آگاه سازد تا با توجه به این هشدارها سیاست مناسبی را اتخاذ نمایند (محسنی، آقابابایی و محمد قربانی، 1392).

سرمایه‌گذاران و بانک­ها تمایلی به سرمایه­گذاری در شرکت­های دچار درماندگی مالی ندارند؛ به همین دلیل، پیش­بینی درماندگی مالی و ورشکستگی شرکت‌ها از اهمیت ویژه‌ای نزد آنها برخوردار است. از طرفی، چون ورشکستگی تبعات و پیامدهای ناگواری بر اشتغال و نیروی کار دارد، سیاست­گذاران نیز به دنبال شناسایی شرکت­های درمانده مالی و ورشکسته هستند تا بتوانند سیاست‌های حمایتی را به موقع بر این شرکت­ها یا صنایع اعمال کنند (پناهی، اسدزاده و جلیلی مرند، 1393).

محققان در خصوص اقدامات شرکت‌ها برای جلوگیری از درماندگی، به حقایقی دست یافته‌اند؛ یافته‌های دی فوند و جیامبالو[3] (1994) نشان می‌دهد شرکت­هایی که به درماندگی مالی دچار می‌شوند، سعی می‌کنند پیش از درماندگی اساسی شرکت با استفاده از روش‌های جایگزین مالی و حسابداری به سطح درآمدی بالاتر دست یابند. در این راستا، گارسیا لارا، گارسیا اوسما و نوفیتو[4] (2009 به نقل از بادآورنهندی، شریف‌زاد و خجسته، 1395) اظهار کرده‌اند مدیران در سال‌های قبل از ورشکستگی، به «مدیریت سود تعهدی[5]» روی می‌آورند.

پژوهش‌گرانی چون دیچو و تانگ[6] (2008)، راسنر[7] (2003)، گارسیا لارا، گارسیا اوسما و مورا[8] (2005) و کامپا و کامخو مینانو[9] (2015) در پژوهش‌های خود مطرح کرده‌اند که واحدهایی که دچار بحران مالی می‌شوند؛ به هر شیوه ممکن تلاش می‌کنند، اوضاع مالی خود را بهتر نشان دهند و برای این هدف، یکی از روش‌هایی که مدیران این شرکت‌ها بر آن تاکید می‌ورزند، مدیریت سود شرکت می‌باشد.

بر اساس گزارش موسسه حسابرسی دیلوئیت[10](2008) شرکت‌های ورشکسته و یا شرکت‌های در شُرف ورشکستگی، محتمل‌تر است که از «تقلّب مالی^[11]» بهره ببرند. این موسسه در پژوهش منتشر شده خود این احتمال را در خصوص شرکت‌های ورشکسته نسبت به شرکت‌هایی که دچار بحران مالی نیستند، 300 درصد برآورد کرده است. هم‌چنین، آموآ گیارتنگ^[12] (2014) ضمن بررسی وضعیت مدیریت سود و ورشکستگی شرکت‌های کشور غنا اظهار کرده است که برای بررسی دقیق‌تر ارتباط مدیریت سود و ورشکستگی لازم است که پژوهش‌های بیش‌تری در بین شرکت‌های مختلف یک صنعت خاص انجام شود تا اطمینان حاصل شود که آیا شواهد تجربی کافی در خصوص رابطه ورشکستگی و دستکاری سود در کشورهای در حال توسعه و نیز توسعه‌یافته وجود دارد یا خیر.

در همین زمینه، دستگیر، حسین‌زاده، خدادادی، واعظ (1391) در پژوهش خود در مورد مدیریت سود معتقدند برخی شرکت‌های درمانده مالی ایرانی، با افزایش ظرفیت مدیریتی سودهای خود در سه سال منتهی به بحران، سعی می‌کنند، بحران مالی را کنترل نمایند. با توجه به شواهد تجربی در این زمینه به ویژه در کشورهای در حال توسعه و ضرورت بررسی بیش‌تر این موضوع در ایران، پرسش اساسی پژوهش این است که آیا متغیرهای «مدیریت سود تعهدی» و «مدیریت سود واقعی[13]» مبتنی بر مدل جونز (1991)[14] و مدل رویچودهاری (2006)[15] توان پیش­بینی مدل­های ورشکستگی را در محیط اقتصاد ایران دارد یا خیر. برای پاسخ به این پرسش از روش رگرسیون لجستیک بهره گرفته می‌شود. با توجه به این که در ادبیات اقتصادی، مطالعات جامعی در مورد موضوع یاد شده، وجود ندارد و پژوهش‌های نسبتا مرتبط نیز تنها به تاثیر یک بعد از مدیریت سود بر مدل‌های ورشکستگی پرداخته‌اند؛ می‌توان این مقاله را تلاشی جهت رفع این شکاف با تاکید بر تأثیر دو نوع مدیریت سود بر توان پیش­بینی سه مدل ورشکستگی درنظر گرفت. در این راستا، مقاله به این شکل سازماندهی می‌شود. در بخش دوم، ادبیات پژوهش مرور می‌شود؛ بخش سوم به روش پژوهش می‌پردازد؛ در بخش چهارم، یافته‌ها بیان می‌شود و بخش پایانی به نتیجه‌گیری و پیشنهادها اختصاص دارد.

 

2.‌ مروری بر ادبیات

«ورشکستگی»، ناتوانی شرکت در پرداخت تعهدات مالی است (بیور[16]، 1966 به نقل از اسکارلت و دیلسیا[17] ،2011). از لحاظ حقوقی، وضعیت ورشکستگی در «حقوق تجارت کشورها» پیش‌بینی شده است؛ مثلا، در ایران، بحث ورشکستگی در ماده 141 قانون تجارت بیان شده است که بر اساس مفاد آن، هرگاه زیان­های انباشته شرکت، حداقل از نصف سرمایه شرکت بیش‌تر باشد، هیئت ‌مدیره مکلّف است، بلافاصله، مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را برگزار نماید تا موضوع انحلال یا ابقای شرکت به رأی گذاشته شود[18]. بر همین اساس، در این مقاله معیار تشخیص ورشکستگی مبتنی بر ماده 141 قانون تجارت می‌باشد.  

تا به امروز، مدل­های متنوعی برای پیش­بینی ورشکستگی شرکت­ها توسط پژوهش‌گران عرضه ‌شده است و هر کدام نیز به نتایجی دست‌ یافته‌اند. از بعد تاریخی، اولین تلاش در زمینه استفاده از «نسبت­های مالی[19]» برای پیش­بینی ورشکستگی توسط پاول فینز پاتریک[20] (1931)     - اقتصاددان و محقق برجسته آمریکایی- انجام شده است. اما، هنری ویلیام بیوِر (1966) اولین‌ کسی بود که تحقیقاتش‌ منجر به ایجاد مدلی‌ برای‌ پیش‌بینی‌ ورشکستگی‌ شد (کردستانی، تاتلی و کوثری‌فر، 1393).

اثرگذارترین پژوهش مربوط به ورشکستگی، توسط ادوارد آی آلتمن[21]، اقتصاددان برجسته آمریکایی، در مقاله‌ای مشهور با عنوان «نسبت­های مالی برای تشخیص ورشکستگی» در سال 1968 میلادی عرضه شده است. اغلب از این مقاله با ‌عنوان رویکردی نوین در پیش­بینی ورشکستگی یاد می­شود (بیلوواری، جیاکومینو و آکرس[22]، 2007). وی در پژوهش خود با به‌کارگیری روش تحلیل تمایزی چندمتغیره و نسبت­های مالی، معروف­ترین مدل پیش­بینی ورشکستگی را ارائه کرده است.

اسپرینگیت[23] (1978) نیز همانند آلتمن از تحلیل ممیزی چندمتغیره استفاده کرده و با کاربرد چهار نسبت مالی، مدلی طراحی کرده است که از‌ دقت و صحتی[24] برابر با 5/92 درصد برخوردار است (ابراهیمی کردلر و اعرابی، 1390).

زیمسکی[25](1984) در تحقیقی با استفاده از تحلیل پروبیت و نسبت­های مالی، مدلی با دقت 92 درصد ارائه کرد. اُلسون[26] (1980) برای پیش­بینی ورشکستگی از رگرسیون لجستیک استفاده کرد. وی با ارایه سه الگو تا سه سال قبل از ورشکستگی توانست به ترتیب، به دقت 1/85، 6/87 و 6/82 درصد دست یابد. افزون بر مدل­های مبتنی بر اطلاعات حسابداری، برخی از محققان، روش­های مبتنی بر اطلاعات بازار را ارائه کردند (برای مثال، نگاه کنید به رابرت سی مرتون[27]، 1974). به عقیده پژوهش‌گران، روش­های مبتنی بر حسابداری نسبت به روش­های مبتنی بر اطلاعات بازار اولویت خاصی دارد (نمازی، حاجیها و چناری، 1397).

یکی از روش­هایی که مدیران شرکت­های درمانده­ مالی و ورشکسته ممکن است برای مخفی کردن عملکرد ضعیف خود به ‌قصد کسب فرصت و به تأخیر انداختن ورشکستگی از آن استفاده کنند، «دست‌کاری افزایشی سود حسابداری» است. پیامد منفی این اقدام این است که قابلیت اتکای سود حسابداری کاهش یافته و در نتیجه، کیفیت سود پایین می‌آید (روسنر، 2003).

گارسیا لارا و همکاران (2009) در پژوهش خود دریافته‌اند شرکت­های ورشکسته، در چهار سال قبل از ورشکستگی، توان مدیریتی سودهای خود را افزایش می‌دهند. لین، لو و وو[28] (2016) براین فرض تاکید کرده‌اند که انتظار می­رود ارتباط معناداری بین مدیریت سود افزایشی و احتمال ورشکستگی وجود داشته باشد. به همین دلیل، دست‌کاری سود در مواجهه با درماندگی مالی، اهمیت تحلیل‌های مختلف در خصوص مدیریت سود و کیفیت سود و تأثیر آن بر احتمال وقوع  ورشکستگی را بیش ‌از پیش نمایان می­کند. در این راستا، کامپا و کاماکو- مینانو (2015 به نقل از وگانزونس و سورین^[29]، 2017) نیز استدلال کرده‌اند که شرکت‌های ورشکسته بیش از شرکت‌های سالم تحت‌ فشار هستند که سودهای خود را هدایت و مدیریت کنند.

ناگار و سن^[30] (2018) در پژوهشی با بررسی داده­های حاصل از 5909 سال- شرکت آمریکایی در سال­های 1993 - 2010 نشان داده‌اند شرکت‌هایی با سطح درماندگی کم، بیش‌تر از روش­های مدیریت سود واقعی و شرکت‌های با سطح درماندگی زیاد از روش­های مدیریت سود تعهدی برای رسیدن به اهداف هموارسازی سود و پنهان‌سازی درماندگی استفاده می­کنند.  

وگانزونس و سورین (2017) با انجام پژوهشی بر شرکت‌های فرانسوی دریافتند معیارهای اندازه­گیری مدیریت سود تعهدی می­تواند عملکرد مدل­های پیش‌بینی ورشکستگی را بهبود بخشد. هم‌چنین یافته‌ها نشان داد شرکت‌های ورشکسته بیش‌تر از روش­های اقلام تعهدی برای مدیریت سود استفاده می‌کنند؛ در حالی‌ که شرکت‌های سالم (با وضعیت خوب اقتصادی و مالی) اغلب تمایل دارند از مدیریت سود واقعی بهره گیرند. بنابراین با لحاظ کردن این نظریه که تفاوت در نوع مدیریت سود ممکن است بیانگر وضعیت سالم یا ورشکسته بودن شرکت باشد، اطلاعات حاصل از نوع دست‌کاری سود می­تواند در تشخیص وضعیت مالی شرکت­ها سودمند بوده و منجر به بهبود عملکرد مدل­های پیش­بینی ورشکستگی شود. 

لین و همکاران (2016) با استفاده از ابزارهای مدیریت سود واقعی به مدل‌سازی ورشکستگی تجاری طی سال­های 2000 - 2012 در بورس اوراق بهادار چین پرداختند. آن‌ها از متغیرهای مدل رویچودهاری (2006) و متغیرهای مدل آلتمن (1968) به‌ عنوان متغیرهای پیش­بین استفاده کردند. نتایج نشان داد متغیرهای مدیریت سود می­تواند ورشکستگی تجاری را پیش­بینی کند.

رویهائو^[31](2012) در پژوهشی از شاخص­های کیفیت سود برای پیش­بینی درماندگی مالی استفاده کرد و نشان داد شاخص­های کیفیت سود می­تواند به‌ عنوان متغیرهای پیش­بینی­‌کننده درماندگی مالی مدنظر قرار گیرند.  

چاریتو، لمبرتیداس و تری‌گورگیس^[32] (2007) طی بازه زمانی 1986-2001 به بررسی رفتارهای مدیریت سود در شرکت‌های ورشکسته پرداختند. نتایج بیانگر وجود مدیریت سود در شرکت‌های ورشکسته در سال­های قبل از ورشکستگی بوده است.  

نمازی و همکاران (1397) تأثیر معیارهای مدیریت سود واقعی بر پیش‌بینی ورشکستگی 83 شرکت در یک بازه زمانی ده ساله 1386 - 1396 در شرکت‌های بورسی تهران را مورد بررسی قرار دادند. آنها برای سنجش مدیریت سود از مدل رویچودهاری و برای سنجش ریسک ورشکستگی از معیار آلتمن استفاده کردند. یافته­ها نشان داد دست‌کاری فعالیت­های واقعی یا اعمال بیش‌تر مدیریت واقعی سود بر پیش‌بینی ورشکستگی تأثیرگذار است.

مهرانی، مهرانی، منصفی و کرمی (1384) به بررسی تطبیقی شاخص­های کیفیت سود در شرکت‌های ورشکسته و سالم جهت تعیین میزان اثرگذاری آن‌ها در قدرت مدل‌های پیش‌بینی‌کننده ورشکستگی در شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران در سال‌های 1378 لغایت 1382 پرداختند. بررسی داده­های 211 شرکت نشان داد شرکت‌های درمانده در مقایسه با شرکت‌های سالم کیفیت سود پایین‌تری دارند و هم‌چنین، افزودن شاخص­های کیفیت سود به مدل اولیه زیمسکی، قدرت پیش­بینی­کنندگی آن را افزایش می­دهد. 

دستگیر، حسین­زاده، خدادادی و واعظ (1391) وضعیت مدیریت سود و کیفیت سود در شرکت­های درمانده مالی در دوره زمانی 1380 - 1387 شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران را بررسی و با کیفیت سود شرکت­های غیردرمانده مقایسه کردند. نتایج نشان داد شرکت­های درمانده مالی سودهای خود را در سه سال قبل از ورشکستگی به شکل افزایشی مدیریت می‌کنند. 

 

3. روش پژوهش

این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی از نوع هم‌بستگی است که به‌ موجب آن سعی می­شود تأثیر متغیرهای مدیریت سود تعهدی و واقعی بر مدل­های ورشکستگی از طریق مدل­های رگرسیون لجستیک مورد بررسی قرار گیرد. اطلاعات از صورت‌های مالی اساسی و یادداشت‌های توضیحی شرکت‌های نمونه از پایگاه اینترنتی بورس اوراق بهادار تهران و نرم‌افزار ره‌آورد نوین استخراج شده است و به ‌منظور تحلیل داده­ها از نسخه 9 نرم‌افزار ایویوز[33] استفاده شده است. نمونه­ها شامل دو گروه شرکت­های ورشکسته و غیرورشکسته می‌باشد. معیار اصلی انتخاب شرکت‌های ورشکسته، ماده 141 قانون تجارت می‌باشد. بر این اساس، شرکت‌هایی «ورشکسته» محسوب می‌شوند که دو سال متوالی مشمول این ماده شده باشند.

به ‌طور کلی، تعداد نمونه آماری شامل100 شرکت از بین شرکت‌های پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های 1385- 1397 (1287 مشاهده شامل 215 مشاهده ورشکسته و 1072 مشاهده غیرورشکسته) انتخاب ‌شده‌اند. فرضیه­های پژوهش از طریق رگرسیون لجستیک (تحلیل لاجیت) آزمون می­شود. بدین منظور، دو گروه شرکت‌های مشمول ماده 141 و غیرمشمول ماده 141 به‌ عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته می­شوند. سپس با استفاده از متغیرهای مدیریت سود تعهدی و واقعی از طریق رگرسیون لاجیت مدل پیش­بینی ورشکستگی برآورد می‌شود. در پایان، کارایی مدل از لحاظ دقت پیش­بینی و خطا بررسی می‌شود.

 

4. برآورد مدل و تجزیه­ و­ تحلیل یافته‌ها[34]

4-1. آزمون فرضیه اول

فرضیه اول بیان می­کند که متغیرهای مدیریت سود تعهدی، توان پیش­بینی مدل ورشکستگی آلتمن را افزایش می­دهند. ابتدا ضرایب برآورد شده مدل آلتمن بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی، محاسبه شده است. از آنجا که آماره LR به ‌دست ‌آمده و سطح معناداری آن (000/0) کم‌تر از سطح خطای 5 درصد است؛ بنابراین، مدل لاجیت برآورد شده معتبر است.

 

جدول 1. نتایج برآورد اولیه مدل آلتمن

Z   = -0.011 - 0.653X1+ 6.362X2 - 20.748X3 - 2.200X4 + 0.543 X5
متغیرهای مستقل
	ضریب	آماره Z	سطح خطا
X1= نسبت سرمایه در گردش به کل دارایی­ها	653/0-	589/1-	112/0
X2= نسبت سود (زیان) انباشته به کل دارایی­ها	362/6	753/4	000/0
X3= نسبت سود قبل از بهره و مالیات به کل دارایی­ها	748/20-	231/9-	000/0
X4= نسبت ارزش دفتری صاحبان سهام به کل بدهی­ها	200/2-	462/3-	000/0
X5= نسبت فروش خالص به کل دارایی­ها	543/0	743/2	006/0
C	011/0-	033/0-	973/0
ضریب مک فادن
آماره LR
سطح اهمیت

       منبع: یافته‌های پژوهش

 

سپس، دقت مدل اولیه آلتمن بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی در دو گروه شرکت‌های ورشکسته و سالم، مورد بررسی قرار گرفت. مدل آلتمن حدود 47 درصد شرکت‌های ورشکسته و 5/77 درصد شرکت‌های سالم را درست پیش­بینی کرده است. دقت و خطای کلی مدل برآورد شده آلتمن به ترتیب، 41/72  و 59/27 درصد پیش­بینی شده است.

 

 

 

 

جدول2. نتایج دقت مدل برآورد شده آلتمن

Z   = -0.011 - 0.653X1+ 6.362X2 - 20.748X3 - 2.200X4 + 0.543 X5
گروه	مشاهده			درصد پیش‌بینی درست	درصد پیش‌بینی  نادرست
		ورشکسته	سالم
شرکت‌های ورشکسته	215	101	114	97/46	03/53
شرکت‌های سالم	1072	241	831	52/77	48/22
دقت کلی مدل	41/72 =100×1287/(831 +101)
خطای کلی مدل	59/27 =100×1287/(241+114)
دقت کل = (دقت ورشکسته+ دقت سالم)/ (تعداد ورشکسته+ تعداد سالم) × 100
خطای کل = (خطای ورشکسته + خطای سالم)/ (تعداد ورشکسته+ تعداد سالم) × 100

      منبع: یافته‌های پژوهش 

 

در مرحله بعدی، متغیرهای مدیریت سود تعهدی جداگانه وارد مدل شده است. بعد از اضافه کردن متغیرهای مدیریت سود تعهدی به مدل آلتمن، دقت کلی مدل‌ها، بیش از 92 درصد شده است. حال‌ آنکه دقت و خطای کلی مدل برآورد شده آلتمن بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی، به ترتیب، 41/72  و 59/27 درصد پیش­بینی شده است.

برای بررسی تفاوت معناداری در دقت پیش‌بینی مدل آلتمن و مدل تعدیل‌ شده آلتمن، از آزمون ویلکاکسون و برای انتخاب بهترین مدل پیش‌بینی، آزمون مقایسه زوج­ها اجرا شده است. سطح اهمیت آماره Z ویلکاکسون و آزمون مقایسه زوج­ها، کم‌تر از 05/0 است. بنابراین، کارایی مدل تعدیل ‌شده بیش‌تر است. در نتیجه، متغیرهای مدیریت سود تعهدی (مدل جونز)، توان پیش­بینی مدل ورشکستگی آلتمن را افزایش می­دهند و فرضیه اول تأیید می­شود.

 

 

 

 

 

 

جدول 3. نتایج دقت مدل تعدیل‌ شده آلتمن (همراه با مدیریت سود)

P (Z) = β0 + β1X1 + β2X2 + β3X3 + β4X4 + β5X5 + β6 AEM + β7 AEM × X1 + β8 AEM × X2+ β9 AEM × X3 + β10 AEM × X4 + β11 AEM × X5 + e it
متغیرهای مدیریت  سود   AEM	ورشکسته				سالم				دقت کلی مدل	خطای کلی مدل
	کل	تعداد درست	درصد درست	درصد نادرست	کل	تعداد درست	درصد درست	درصد نادرست
DA	215	133	86/61	14/38	1072	1060	88/98	12/1	70/92	30/7
Abs-DA	215	131	93/60	07/39	1072	1057	60/98	40/1	31/92	69/7
NDA	215	132	40/61	60/38	1072	1054	32/98	68/1	15/92	85/7
TAC	215	124	67/57	33/42	1072	1053	23/98	77/1	45/91	55/8
REV-ΔARΔ	215	133	86/61	14/38	1072	1049	85/97	15/2	84/91	16/8
PPE	215	132	40/61	60/38	1072	1052	13/98	87/1	92	8
REVΔ	215	134	33/62	67/37	1072	1050	95/97	05/2	92	8

   منبع: یافته‌های پژوهش

 

جدول 4. نتایج آزمونمقایسهمدل‌ها

مدل­ها	آزمون ویلکاکسون
	آمارهz	sig	میانگینرتبه	آمارهt	sig
مدل آلتمن	721/12	000/0	2/72	176/6	017/0
مدل تعدیل‌ شده آلتمن			5/92

      منبع: یافته‌های پژوهش

 

4-2. آزمون فرضیه دوم

فرضیه دوم بیان می­کند که متغیرهای مدیریت سود تعهدی، توان پیش­بینی مدل ورشکستگی اسپرینگیت را افزایش می­دهد. ابتدا ضرایب برآورد شده مدل اسپرینگیت بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی محاسبه شده است.

جدول 5. ضرایب برآورد شده مدل اسپرینگیت

Z   = -0.491 - 2.169Y1- 16.267Y2 - 1.554Y3 + 0.611Y4
متغیرها
	ضریب	آماره Z	سطح خطا
Y1= سرمایه در گردش به کل دارایی­ها	169/2-	226/6-	000/0
Y2= سود قبل از بهره و مالیات به کل دارایی­ها	267/16-	521/3-	001/0
Y3= سود قبل از کسر مالیات به بدهی­های جاری	554/1-	661/0-	000/0
Y4= فروش خالص به کل دارایی‌ها	611/0	209/3	001/0
C	491/0-	626/2-	008/0
ضریب مک فادن
آماره LR
سطح اهمیت

    منبع: یافته‌های پژوهش

 

سپس، دقت مدل اسپرینگیت بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن در دو گروه شرکت‌های ورشکسته و سالم، ارائه ‌شده است. مدل لاجیت برآورد شده اسپرینگیت، حدود 46 درصد شرکت‌های ورشکسته و 89 درصد شرکت‌های سالم را به درستی پیش­بینی کرده است. دقت و خطای کلی مدل برآورد شده اسپرینگیت به ترتیب، 97/81  و 02/18 درصد پیش‌بینی شده است.

در مرحله بعدی، متغیرهای مدیریت سود تعهدی به مدل اسپرینگیت اضافه شده و مدل‌های لاجیت برآورد شد. نتایج در جدول (7) ارائه ‌شده است. دقت کلی مدل­ها، بیش از 89 درصد می‌باشد. حال ‌آنکه دقت و خطای کلی مدل برآورد شده اسپرینگیت بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی، به ترتیب، 97/81  و 02/18 درصد پیش­بینی شده است.

 

 

 

جدول 6. نتایج دقت مدل اسپرینگیت

Z   = -0.491 - 2.169Y1- 16.267Y2 - 1.554Y3 + 0.611Y4
گروه	مشاهده			درصد پیش‌بینی درست	درصد پیش‌بینی نادرست
		ورشکسته	سالم
شرکت‌های ورشکسته	215	99	116	04/46	96/53
شرکت‌های سالم	1072	116	956	18/89	82/10
درصد دقت کلی مدل	97/81 =100×1287/(956 +99)
درصد خطای کلی مدل	02/18 =100×1287/(116+116)
دقت کل = (دقت ورشکسته+ دقت سالم)/ (تعداد ورشکسته+ تعداد سالم) × 100
خطای کل = (خطای ورشکسته + خطای سالم)/ (تعداد ورشکسته+ تعداد سالم) × 100

     منبع: یافته‌های پژوهش

 

جدول 7. نتایج دقت مدل تعدیل‌ شده اسپرینگیت (همراه با مدیریت سود)

P (Z) = β0+β1Y1+β2Y2+β3Y3+β4Y4+β5AEM+β6AEM×Y1  +  β7AEM×Y2+ β8AEM×Y3+β9AEM×Y4+ e it
متغیرهای مدیریت سود   AEM	ورشکسته				سالم				دقت کلی مدل	خطای کلی مدل
	کل	تعداد درست	درصد درست	درصد نادرست	کل	تعداد درست	درصد درست	درصد نادرست
DA	215	116	95/53	05/46	1072	1048	76/97	24/2	44/90	56/9
Abs-DA	215	114	02/53	98/46	1072	1050	95/97	05/2	44/90	56/9
NDA	215	111	63/51	37/48	1072	1047	67/97	33/2	98/89	02/10
TAC	215	110	16/51	84/48	1072	1045	48/97	52/2	74/89	26/10
REV-ΔARΔ	215	113	56/52	44/47	1072	1043	29/97	71/2	82/89	18/10
PPE	215	115	49/53	51/46	1072	1045	48/97	52/2	13/90	87/9
REVΔ	215	112	09/52	91/47	1072	1043	29/97	71/2	74/89	26/10

    منبع: یافته‌های پژوهش

 

برای بررسی تفاوت معناداری در دقت پیش­بینی مدل آلتمن و مدل تعدیل‌ شده آلتمن، از آزمون ویلکاکسون و برای انتخاب بهترین مدل پیش­بینی، آزمون مقایسه زوج­ها اجرا شده است. سطح اهمیت آماره Z ویلکاکسون و آزمون مقایسه زوج‌ها، کم‌تر از 05/0 است. بنابراین، بین دقت پیش­بینی مدل اولیه و تعدیل‌ شده اسپرینگیت تفاوت معناداری وجود دارد؛ به این معنا که کارایی مدل تعدیل ‌شده بیش‌تر است. در نتیجه، متغیرهای مدیریت­ سود تعهدی       (مدل جونز) توان پیش­بینی مدل ورشکستگی اسپرینگیت را افزایش می­دهند و فرضیه دوم تأیید می‌شود.

 

4-3. آزمون فرضیه سوم

فرضیه سوم بیان می­کند که متغیرهای مدیریت سود تعهدی، توان پیش­بینی مدل ورشکستگی زیمسکی را افزایش می­دهند. ابتدا، ضرایب برآورد شده مدل زیمسکی بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی، محاسبه شده است. آماره LR و سطح معناداری آن (000/0) کم‌تر از سطح خطای 5 درصد است؛ بنابراین، مدل لاجیت برآورد شده معتبر است.

 

جدول 8 . ضرایب برآورد شده مدل زیمسکی

Z   = -5.478 - 26.178Z1 + 6.276Z2 + 0.396Z3
متغیرها
	ضریب	آماره Z	سطح خطا
Z1 = سود خالص به کل دارایی‌ها (بازده دارایی‌ها)	178/26-	335/7-	000/0
Z2 = کل بدهی‌ها به کل دارایی‌ها (اهرم مالی)	276/6	091/7	000/0
Z3 = دارایی جاری به بدهی جاری (نقدینگی)	396/0	032/3	002/0
C	478/5-	493/7-	000/0
ضریب مک فادن
آماره LR
سطح اهمیت

       منبع: یافته‌های پژوهش

سپس، دقت مدل زیمسکی بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن در دو گروه شرکت‌های ورشکسته و سالم ارائه ‌شده است. مدل لاجیت برآورد شده زیمسکی حدود 49 درصد شرکت‌های ورشکسته و 79 درصد شرکت‌های سالم را به درستی پیش­بینی کرده است. دقت و خطای کلی مدل برآورد شده زیمسکی به ترتیب، 51/74 و 49/25 درصد پیش‌بینی شده است.

 

جدول 9. نتایج دقت مدل زیمسکی بدون مدیریت سود

Z   = -5.478 - 26.178Z1 + 6.276Z2 + 0.396Z3
گروه	مشاهده			درصد پیش‌بینی درست	درصد پیش‌بینی نادرست
		ورشکسته	سالم
شرکت‌های ورشکسته	215	107	108	76/49	24/50
شرکت‌های سالم	1072	220	852	47/79	53/20
درصد دقت مدل	51/74 =100×1287/(852 +107)
درصد خطای مدل	49/25 =100×1287/(220+108)

      منبع: یافته‌های پژوهش

 

در مرحله بعدی متغیرهای مدیریت سود تعهدی به مدل زیمسکی اضافه شده و مدل‌های لاجیت برآورد شد. بعد از اضافه کردن تک‌تک متغیرهای مدیریت سود تعهدی به مدل زیمسکی، دقت کلی مدل­ها، بیش از 92 درصد شده است. حال ‌آنکه دقت و خطای کلی مدل برآورد شده زیمسکی بدون متغیرهای مدیریت سود تعهدی، ترتیب، 51/74 و 49/25 درصد پیش­بینی شده است. برایبررسی تفاوتمعناداردر دقتپیش­بینیمدلزیمسکی بدون مدیریت سود و مدل تعدیل‌ شدهزیمسکی همراه با متغیرهای مدیریت سود، از آزمونویلکاکسونوبرایانتخاببهترین مدلپیش‌بینی، آزمونمقایسهزوج‌هااجراشد. سطح اهمیت آماره Z ویلکاکسون و آزمونمقایسه زوج­ها،کم‌تر از 05/0 است. بنابراین، بین دقتپیش‌بینیمدلاولیهو تعدیل ‌شده زیمسکی تفاوتمعناداریوجوددارد؛بهاین معناکه کارایی مدلتعدیل ‌شدهبیش‌تراست. در نتیجه، متغیرهای مدیریت سود تعهدی (مدل جونز) توان پیش‌بینی مدل ورشکستگی زیمسکی را افزایش می­دهند و فرضیه سوم تأیید می­شود .

 

جدول 10. نتایج دقت مدل تعدیل‌شده زیمسکی (همراه با مدیریت سود)

P (Z) = β0+β1Z1+β2Z2+β3Z3+β4AEM+β5AEM×Z1+β6AEM×Z2+β7AEM×Z3+ e it
متغیرهای مدیریت سود   AEM	ورشکسته				سالم				درصد دقت کلی مدل	درصدخطای کلی مدل
	کل	تعداد درست	درصد درست	درصد نادرست	کل	تعداد درست	درصد درست	درصد نادرست
DA	215	139	65/64	35/35	1072	1054	32/98	68/1	70/92	30/7
Abs-DA	215	140	12/65	88/34	1072	1053	23/98	77/1	70/92	30/7
NDA	215	143	51/66	49/33	1072	1055	41/98	59/1	08/93	92/6
TAC	215	137	72/63	28/36	1072	1055	41/98	59/1	62/92	38/7
REV-ΔARΔ	215	141	58/65	42/34	1072	1057	60/98	40/1	08/93	92/6
PPE	215	155	09/72	91/27	1072	1060	88/98	12/1	41/94	59/5
REVΔ	215	139	65/64	35/35	1072	1051	04/98	96/1	46/92	54/7

    منبع: یافته‌های پژوهش

 

4-4. آزمون فرضیه چهارم

فرضیه چهارم بیان می­کند که متغیرهای مدیریت سود واقعی توان پیش­بینی مدل ورشکستگی آلتمن را افزایش می­دهد. نتایج آزمون مدل اصلی آلتمن بدون متغیرهای مدیریت سود، در دو گروه شرکت‌های ورشکسته و سالم، قبلاً در فرضیه اول محاسبه شده است. در ادامه با افزودن متغیرهای مدیریت سود واقعی فرضیه چهارم تحقیق با استفاده از رگرسیون لجستیک مورد آزمون قرار گرفت. در مرحله نهایی، دقت و خطای مدل با ضرایب برآورد شده مورد بررسی قرار گرفت. با لحاظ کردن متغیرهای مدیریت سود واقعی، دقت پیش‌بینی شرکت‌های ورشکسته 100 درصد و دقت پیش­بینی شرکت‌های سالم 36 درصد است. هم‌چنین، دقت و خطای کلی مدل فرضیه چهارم به ترتیب، 47 و 53 درصد می‌باشد. بنابراین، لحاظ کردن مدیریت سود واقعی به مدل اصلی آلتمن، باعث تضعیف توان پیش­بینی آن می‌شود. بر این اساس، فرضیه چهارم پذیرفته نمی‌شود.

 

جدول 11. نتایج دقت مدل تعدیل ‌شده آلتمن (همراه با مدیریت سود واقعی)

P (Z) =  -20.447- 69.622X1- 8364.647X2 + 30.488X3 + 4.228X4 + 9.471 X5+ 29.556X6 +7531.422X7 - 244.184X8 + 46.530X9 + 18.587 X10+ 18.511 X11
گروه	مشاهده			درصد پیش‌بینی درست	درصد پیش‌بینی نادرست
		ورشکسته	سالم
شرکت‌های ورشکسته	215	215	0	100	0
شرکت‌های سالم	1072	684	388	36	64
درصد دقت مدل	47 =100×1287/(388+215)
درصد خطای مدل	53 =100×1287/(684+0)

  منبع: یافته‌های پژوهش

 

4-5. آزمون فرضیه پنجم

فرضیه پنجم بیان می­کند که متغیرهای مدیریت سود واقعی توان پیش­بینی مدل ورشکستگی اسپرینگیت را افزایش می­دهد. نتایج آزمون مدل اصلی اسپرینگیت بدون متغیرهای مدیریت سود، قبلاً در فرضیه دوم ارائه ‌شده است. در این مرحله، دقت و خطای مدل با ضرایب تعدیلی مورد بررسی قرار گرفت. با لحاظ کردن متغیرهای مدیریت سود واقعی، دقت پیش­بینی شرکت‌های ورشکسته 100 درصد و دقت پیش­بینی شرکت‌های سالم 37 درصد است. هم‌چنین، دقت و خطای کلی مدل فرضیه پنجم به ترتیب، 5/47 و 5/52 درصد می‌باشد. بنابراین، لحاظ کردن مدیریت سود واقعی به مدل اصلی اسپرینگیت، باعث تضعیف توان پیش‌بینی آن می­شود. در نتیجه، فرضیه پنجم پذیرفته نمی­شود.

 

 

 

 

جدول 12. نتایج دقت مدل تعدیل ‌شده اسپرینگیت (همراه با مدیریت سود واقعی)

P (Z)=  -10.483- 67.060X1- 7063.627X2 - 21.698X3 - 1.599X4 + 3.062 X5+ 47.072X6 +953.037X7 + 29.428X8 + 1.459X9
گروه	مشاهده			درصد پیش‌بینی درست	درصد پیش‌بینی نادرست
		ورشکسته	سالم
شرکت‌های ورشکسته	215	215	0	100	0
شرکت‌های سالم	1072	675	397	37	63
درصد دقت کلی مدل	5/47 =100×1287/(397+215)
درصد خطای کلی مدل	5/52 =100×1287/(675+0)

      منبع: یافته‌های پژوهش

 

4-6. آزمون فرضیه ششم

فرضیه ششم بیان می‌کند که متغیرهای مدیریت سود واقعی توان پیش­بینی مدل ورشکستگی زیمسکی را افزایش می­دهند. نتایج آزمون مدل اصلی زیمسکی بدون متغیرهای مدیریت سود، در دو گروه شرکت‌های ورشکسته و سالم، در فرضیه سوم ارائه ‌شده است. با لحاظ کردن متغیرهای مدیریت سود واقعی، دقت پیش­بینی شرکت‌های ورشکسته 100 درصد و دقت پیش­بینی شرکت‌های سالم 36 درصد است. هم‌چنین، دقت و خطای کلی مدل فرضیه پنجم به ترتیب، 46 و 54 درصد می‌باشد. بنابراین، لحاظ کردن مدیریت سود واقعی به مدل اصلی زیمسکی، باعث تضعیف توان پیش­بینی آن می­شود. بر این اساس، فرضیه ششم پذیرفته نمی‌شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 13. نتایج دقت مدل تعدیل‌شده زیمسکی (همراه با مدیریت سود واقعی)

P (Z) =  -9.740- 64.941X1- 8293.107X2 - 2.207X3 - 4.905X4 + 3.857X5+ 72.447X6 +7736.460X7
گروه	مشاهده			درصد پیش‌بینی درست	درصد پیش‌بینی نادرست
		ورشکسته	سالم
شرکت‌های ورشکسته	215	215	0	100	0
شرکت‌های سالم	1072	690	382	36	64
درصد دقت کلی مدل	46 =100×1287/(382+215)
درصد خطای کلی مدل	54 =100×1287/(690+0)

      منبع: یافته‌های پژوهش

 

5. نتیجه­گیری و پیشنهاد‌ها

هدف این پژوهش بررسی توان پیش­بینی مدل­های ورشکستگی آلتمن، اسپیرینگیت، زیمسکی با استفاده از متغیرهای مدیریت سود تعهدی و واقعی در شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران بود. بر این اساس با استفاده از رگرسیون لجستیک ابتدا مدل­های ورشکستگی بدون متغیرهای مدیریت سود برآورد شد. در مرحله بعدی، تک‌تک متغیرهای مدیریت سود به مدل­های ورشکستگی آلتمن، اسپرینگیت و زیمسکی اضافه شد و مدل لاجیت برآورد و دقت مدل­ها مقایسه شدند.

یافته­های اولیه حاصل از آزمون فرضیه­های پژوهش نشان داد مدل­های آلتمن، اسپرینگیت و زیمسکی توان مهمی برای پیش­بینی ورشکستگی در بازار سرمایه ایران را ندارند. در مقابل، با افزودن متغیرهای مدیریت سود تعهدی به این مدل­ها، توانایی پیش­بینی مدل­های آلتمن، اسپرینگیت و زیمسکی در محیط اقتصادی ایران به ‌طور قابل‌ توجهی افزایش یافت. هم‌چنین، نتایج نشان داد پارامترهای مدیریت سود واقعی باعث تضعیف توان پیش­بینی مدل­های آلتمن، اسپرینگیت و زیمسکی می­شوند. گفتنی است به دلیل وجود متغیرهای متفاوت مدیریت سود و نوع به‌کارگیری آن‌ها در سه مدل ورشکستگی آلتمن، اسپرینگیت و زیمسکی، نتایج این پژوهش را نمی­توان به ‌طور دقیق با یافته­های پیشین مقایسه کرد. اما، به ‌طور غیرمستقیم با پژوهش راسنر (2003)، گارسیا لارا و همکاران (2005)، دیلوئیت (2008)، کامپا و کامخو مینانو (2015)، لین و همکاران (2016)، جاردین (2017)، وگانزونس و سورین (2017)، ایگباناکی وایگبینوویا (2018) و کردستانی، تاتلی و کوثری‌فر (1393) هم‌خوانی دارد.

با توجه به نتایج، به استفاده‌کنندگان از اطلاعات حسابداری پیشنهاد می­گردد، در راستای اتخاذ تصمیمات خود در بین شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران، به پدیده مدیریت سود شرکت­ها توجه ویژه­ای نمایند و از این طریق، میزان قابلیت اتکای اطلاعات حسابداری منتشر شده را به ‌صورت تقریبی برآورد نمایند؛ زیرا طبق شواهد به‌ دست‌ آمده در این پژوهش و سایر پژوهش­های مشابه، متغیرهای مدیریت سود تعهدی، دارای محتوای اطلاعاتی بوده و می­تواند در خصوص ریسک ورشکستگی آگاهی­دهنده باشد.

---

[1] Bankruptcy

[2] Financial Distress

[3] DeFond & Jiambalvo

[4] Garcia Lara, Garcia Osma & Neophito

[5] Accrual Earning Management

[6] Dichev & Tang

[7] Rosner

[8] Garcia Lara, Garcia Osma & Mora

[9] Campa & Camacho Miñano

[10] Deloite

[11] Financial Fraud

[12] Amoa-Gyarteng

[13] Real Earnings Management

^[14] Jonz

[15] Roychowdhury

[16] Beaver

[17] Scarlat & Delcea

[18] اگر بر اثر زیان‌های وارده، حداقل نصف سرمایه شرکت از بین برود، هیات مدیره مکلف است، بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت نماید تا موضوع انحلال یا بقای شرکت مورد شور و رای واقع شود (ماده 141 قانون تجارت ایران، مصوب مجلس شورای اسلامی).

[19] Financial Ratio

[20] Paul Fitzpatrick’s

[21] Edward. I. Altman

[22] Bellovary, Giacomino & Akers

[23] Springate

[24] Accuracy

[25] Zmijewski

[26] Ohlson

[27] Robert C. Merton

^[28]Lin, Lo & Wu

^[29] Veganzones & Severin

[30] Nagar & Sen

[31] Ruihao

[32] Charitou, Lambertides & Trigeorgis

[33] Eviews 9

1به جهت رعایت اختصار بخش داده‌های توصیفی و آزمون­های مربوط به فروش رگرسیون مانند نرمالیتی، ناهم‌سانی واریانس­ها و خودهم‌بستگی سریالی و هم‌چنین، روش محاسبه متغیرهای مدیریت سود از مقاله حذف شده است.

مراجع

-      ابراهیمی کردلر، علی، اعرابی، مهران (1390). بررسی کاربرد مدل‌های پیش‌بینی ورشکستگی (آلتمن، فالمر، اسپرینگیت، زیمسکی و شیراتا) در پیش‌بینی نکول تسهیلات اعطایی به شرکت‌های بورس اوراق بهادار تهران (مطالعه موردی: بانک سپه). فصلنامه تحقیقات حسابداری، 3 (12): 1-14. 

-      بادآورنهندی، یونس، شریف‌زاد، غفور، خجسته، هیوا (1395). مقایسه اثر رعایت اصل تطابق بر کیفیت گزارشگری مالی در بین شرکت‌های سالم، درمانده و ورشکسته مالی. فصلنامه حسابداری مالی، 8(29): 27- 54.

-      پناهی، حسین، اسدزاده، احمد، جلیلی مرند، علیرضا (1393). پیش‌بینی پنج ساله ورشکستگی مالی برای شرکت‌های بورس تهران. مجله تحقیقات مالی، 16(1): 76-57.

-      دستگیر، محسن، حسین‌زاده، علی حسین، خدادادی، ولی، واعظ، سید علی (1391). کیفیت سود در شرکت‌های درمانده مالی. مجلهپژوهش‌هایحسابداری مالی، 4(1): 1-16.

-      کردستانی، غلامرضا، تاتلی، رشید، کوثری‌فر، حمیدرضا (1393). ارزیابی توان پیش‌بینی مدل تعدیل ‌شده آلتمن از مراحل درماندگی مالی نیوتن و ورشکستگی شرکت‌ها، فصلنامه دانش سرمایه‌گذاری، (9): 83-100.

-      محسنی، رضا، آقابابایی، رضا، محمدقربانی، وحید (1392). پیش‌بینی درماندگی مالی با به کار بردن کارایی به‌ عنوان یک متغیر پیش‌بینی‌کننده. فصلنامهپژوهش‌هاوسیاست‌هایاقتصادی، 21 (65): 123- 146.

-      مهرانی، ساسان، مهرانی، کاوه، منصفی، یاشار، کرمی، غلامرضا (1384). بررسی کاربردی الگوهای پیش‌بینی ورشکستگی زیمسکی و شیراتا در شرکت‌های پذیرفته ‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 41: 105- 131.

-      نمازی، محمد، حاجیها، زهره، چناری، حسن (1397). مدل‌بندی و تعیین اولویت معیارهای مؤثر مدیریت سود واقعی بر پیش‌بینی ورشکستگی. فصلنامه راهبرد مدیریت مالی، 6(23):1- 27.

-         Altman, E. I., (2006). Corporate financial distress and bankruptcy, John Wiley & Sons, incorporated. Third Edition.

-         Altman, E.I. (1968). Financial ratios, discriminant analysis and the prediction of corporate bankruptcy. Journal of Finance, 23(4): 589-609.

-         Amoa-Gyarteng, K. (2014). Analyzing a listed firm in Ghana for early warning signs of bankruptcy and financial statement fraud: An empirical investigation of AngloGold Ashanti. European Journal of Business and Management, 6(5): 10-17.

-         Beaver, W. H. (1966). Financial ratios as predictors of failure, Journal ofAccounting Research, 4, Empirical Research in Accounting: Selected Studies, (Supplement): 71-111.

-         Bellovary, J. L., Giacomino, D. E., & Akers, M. D. (2007). A review of bankruptcy prediction studies: 1930 to present. Journal of Financial education, 1, 1-42.

-         Campa, D., & Camacho-Miñano, M.M. (2015). The impact of SME’s pre-bankruptcy financial distress on earnings management tools, International Review of Financial Analysis, 42: 222-234.

-         Charitou, N., Lambertides, L. T. (2007). Earnings behavior of financially distressed firms: The role of institutional ownership, ABACUS, 43(3): 271-296.

-         DeFond, M. L. & Jiambalvo, J. (1994). Debt covenant violation and manipulation of accruals, Journal of Accounting and Economics, Elsevier, 17(1-2): 145-176.

-         Deloitte (2008). Ten things about bankruptcy and fraud. A review of bankruptcy failings. Retrieved from http:www.deloitte.com

-         Dichev, I., & Tang, V. W. (2008). Matching and the changing properties of accounting earnings over the last 40 years. The Accounting Review, 83: 1-36.  

-         Egbunike, P. A., Igbinovia. I. M. (2018). Threat of bankruptcy and earnings management in Nigerian listed banks Acta Universitatis Danubius (AUDOE), 14(3): 238-253.

-         FitzPatrick, P. J. (1932). A Comparison of the ratios of successful industrial enterprises with those of failed companies. Certified Public Accountant, 12, 598-605, 656-662, 727-731.

-         García Lara, J.M.; García Osma, B. & Mora, A. (2005). The effect of earnings management on the asymmetric timeliness of earnings. Journal of Business Finance & Accounting, 32(3‐4): 691-726.

-         García Lara, J.M., García Osma, B., & Neophito, E. (2009). Earnings quality in expost failed firms. Journal of Accounting and Business Research, 39: 119-138.

-         Jones, J. (1991). Earnings Management during Import Relief Investigations. Journal of Accounting Research, 29(2): 193-228.

-         Li, F., Abeysekera, I. & Ma, S. (2011). Earnings management and the effect of earnings quality in relation to stress level and bankruptcy level of Chinese listed firms. Corporate Ownership and Control, 9 (1): 366-391.

-         Lin, H-W, Lo, H-C, Wu, R-S. (2016). Modeling default prediction with earnings management, Pacific-Basin Finance Journal, DOI: 10.1016/j.pacfin.2016.01.005.  

-         Merton, Robert C. (1974). On the Pricing of Corporate Debt: The Risk Structure of Interest Rates. Journal of Finance. 29 (2): 449–470

-         Nagar, N., Sen, K. (2018). Earnings management strategies during financial distress. The IUP Journal of Accounting Research & Audit Practices, 3, 52-78.

-         Ohlson, J. 1980. Financial ratios and the probabilistic prediction of bankruptcy. Journal of Accounting Research 18(1): 109-131.

-         Rosner, R. L. (2003). Earnings manipulation in failing firms. Contemporary Accounting Research, 20 (2): 361–408.

-         Ruihao, K. (2012). Predicting financial distress in debt contracting. University of California, Los Angeles. https://escholarship.org/uc/item/68j945dw.

-         Roychowdhury, S. (2006). Earnings management through real activities manipulation. Journal of Accounting and Economics. 42(3): 335-370.

-         Scarlat, E., & Delcea, C. (2011). Complete analysis of bankruptcy syndrome using grey systems theory, Grey systems: Theory and application, 1(1): 19-32.

-         Springate, Gordon L.V. (1978). Predicting the possibility of failure in a Canadian Firm. Published M.B.A. Research Project, Simon Fraser University.

-         Veganzones, D., & Severin, E. (2017). The impact of earnings management on bankruptcy prediction models: An Empirical Research (June 3, 2017). Available at SSRN:  https://ssrn.com/ abstract =2980144. 

-         Zmijewski, M. E. (1984). Methodological issues related to the estimation of financial distress prediction models. Journal of Accounting Research, 24: 59–82.