تبیین کیفیت ادراک ذهنی شهروندان از کیفیت عناصر زیست‌محیطی پیاده راه‌های شهری مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 9، شماره 34، مرداد 1399، صفحه 43-56   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

محمد ابراهیم رمضانی^*

استادیار گروه مهندسی محیط زیست، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران و مرکز تحقیقات مدیریت پایدار حوضه دریاچه ارومیه، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر کیفیت ادراک ذهنی شهروندان از کیفیت فضاهای سبز پیاده راه‌های شهری صورت گرفته است تا با در نظر گرفتن ادراکات شهروندان پیشنهادهایی برای بهبود کیفیت عناصر زیستی ارائه نماید. پژوهش حاضر از نظر ماهیت، از نوع پژوهش‌های کمّی و ازنظر نحوه‌ی گردآوری داده‌ها، از نوع پژوهش‌های میدانی محسوب می‌شود. جامعه‌ی آماری این پژوهش را تمامی عابران پیاده تشکیل داده است. با توجه به مشخص نبودن تعداد جامعه آماری، از روش نمونه‌گیری برای جامعه نامحدود استفاده شده و 380 نفر به روش تصادفی انتخاب گردید. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده گردید. پایایی پرسشنامه با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ 884/0 برای تربیت، 889/. ولیعصر و 901/0 برای پیاده‌راه ارک به دست آمد. تحلیل‌ داده‌های پژوهش با استفاده از تحلیل عاملی نشان داد که مجموع 34 متغیر توانایی تبیین 66/95 درصد از تغییرات واریانس کلی را دارند. نتایج آزمون MANOVA نیز نشان داد که بین پیاده راه‌های سه‌گانه از نظر کیفیت ادراک ذهنی از عناصر زیست‌محیطی تفاوت معناداری وجود دارد و در این میان، میزان همبستگی در پیاده‌راه تربیت بیشتر از پیاده راه‌های ولیعصر و ارک بوده است. در نهایت نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که از نظر میزان معناداری، به ترتیب متغیرهای درختکاری و گل‌کاری، بهداشت محیط، موجودات زنده، آب، شهرسازی و اقلیم خرد شهری قرار دارند. با توجه به یافته‌های پژوهش پیشنهادهای کاربردی پژوهش با محوریت درختکاری و گل‌کاری به‌منظور تقویت زیبایی‌شناختی و تقویت بهداشت محیط به منظور رعایت بهداشت پیاده‌راه‌ها ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

محیط زیست شهری؛ پیاده‌راه؛ ادراک حسی؛ کلان‌شهر تبریز

مراجع

اسپیرن، آن ویستون، (1387): «زبان منظر، مترجم: سیّد حسین بحرینی و بهناز امین­زاده، چاپ دوّم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

اسلام‌پور، شیما؛ سجادزاده، حسن (1396): «اولویت‌های قابلیت پیاده محوری در خیابان‌های شهری، مورد مطالعاتی: مقایسه تطبیقی خیابان‌های شش‌گانه بافت مرکزی شهر همدان»، فصلنامه آرمان‌شهر، 11(25): 265-277.

امینیان، ناصر (1394): «ارزیابی قابلیت­های بازآفرینی پیاده راه‌های گردشگری از منظر توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: خیابان 15 خرداد تهران)»، فصلنامه اقتصاد و مدیریتی شهری تابستان 1394، دوره 3، شماره 11، صص 21-1.

آتکینسون، ریتا ال و همکاران، ترجمه حسین ابراهیمی (1393): «زمینه­ی روانشناسی احساس و ادراک، مقدّم»، چاپ دوّم، تهران، انتشارات فارابی

پوراحمد، احمد؛ زنگنه شهرکی، سعید؛ صفایی رینه، مصطفی (1395): «تحلیل نقش پیاده راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعه موردی: پیاده راه 17 شهریور، تهران)»، پژوهش­های جغرافیایی برنامه­ریزی شهری، تابستان 1395، دوره 4، شماره 2، صص 195-175.

شفیعی، روشنک؛ شریفی درآمدی، پرویز (1385): «نابینایی و ادراک محیط»، چاپ اوّل، انتشارات سپاهان، تهران.

صالحی فرد، محمد (1390): «بررسى تحلیلى پیاده­راه­سازى در کلان‌شهرهای کشور با تأکید بر مطالبات شهروندان»، فصلنامه صفه، زمستان 1390، دوره 21، شماره 4، صص 92-67.

عباس‌زاده، شهاب؛ تمری، سودا (1392): «بررسی و تحلیل مؤلفه‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده­راه­ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی، مطالعه موردی: محورهای تربیت و ولیعصر تبریز، فصلنامه مطالعات شهری، پاییز 1391، دوره 1، شماره 4، صص 10-1

کریمی دهکردی، فروغ؛ عبدالهی، علی اصغر (1396): «ایجاد پیاده راه برای ارتقاء نشاط و سرزندگی در فضاهای شهری (نمونه موردی: خیابان ملت شهرکرد، حدفاصل میدان 12 محرم تا چهارراه بازار)، فصلنامه برنامه­ریزی فضایی، بهار 1396، دوره 7، شماره 1، صص 99-81.

کلانتری خلیل­آبادی، حسین؛ سلطان محمد لو، سعیده؛ سلطان محمد لو؛ نازی (1395): «طراحی پیاده راه و تأثیر آن بر کیفیت زندگی در بافت تاریخی شهرها، مطالعه موردی: پیاده­راه تربیت تبریز، مطالعات معماری ایران، بهار و تابستان 1395، شماره 9، صص 174-154.

ملکی، سعید؛ سعیدی، جعفر (1395): «بررسی ابعاد زیست‌محیطی و جایگاه محیط‌زیست شهری در برنامه‌های توسعه ایران، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 8(27): 69-89.

منصوری، سیّد امیر، (1383): «درآمدی بر شناخت معماری منظر»، فصلنامه­ی باغ نظر، سال اوّل، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات هنر و معماری و شهرسازی.

نادری، مریم؛ ابراهیم، امید (1394): «پویاسازی پیاده‌روها و معابر شهری با تأکید بر کاربست گرافیک محیطی»، فصلنامه مدیریت شهری 14(41)، 49-66.

Ameen, R.F.M., Mourshed, M., & Li, H. (2015): A critical review of environmental assessment tools for sustainable urban design. Environmental Impact Assessment Review, Vol. 55, pp. 110-125.

Carmona, M. (2016): Design governance: theorizing an urban design sub-field." Journal of urban Design, Vol. 21, No. 6, pp. 705-730.

Du, Y., and C.M. Mak, and J. Liu, and Q. Xia, and J. Niu, & k.C. Kwok (2017): effects of lift-up design on pedestrian level wind comfort in different building configurations under three wind directions. Building and Environment, Vol. 117, pp: 84-99.

Fletcher, T. D., Shuster, W., Hunt, W. F., Ashley, R., Butler, D., Arthur, S.,.. . Bertrand-Krajewski, J.-L. (2015): SUDS, LID, BMPs, WSUD and more–The evolution and application of terminology surrounding urban drainage. Urban Water Journal, Vol. 12, No. 7, pp. 525-542.

Hazreena, Hussein (2010): “Using the sensory garden as a tool to enhance the educational development and social interaction of children with special needs”, support for learning, volume 25, number 1. Pp 25-41.

Jamei, E., Rajagopalan, P., Seyedmahmoudian, M., & Jamei, Y. (2016): Review on the impact of urban geometry and pedestrian level greening on outdoor thermal comfort. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 54, 1002-1017.

Jennings, V., & Bamkole, O. (2019): The relationship between social cohesion and urban green space: An avenue for health promotion. International journal of environmental research and public health, 16(3), 452.

Mauliani, L., and A.W. Purwantiasning, & W. Aqli (2015): designing better environment by providing pedestrian way for pedestrian. Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol. 179, pp: 80-93.

Nag, D., Goswami, A.K., Gupta, A., & Sen, J. (2019): Assessing urban sidewalk networks based on three constructs: a synthesis of pedestrian level of service literature. Transport Reviews, pp. 1-37.

Omer, I., & N. Kaplan (2017): using space syntax and agent-based approaches for modeling pedestrian volume at the urban scale. Computers, Environment and Urban Systems, Vol. 64, pp: 57-67.

Saoji, Gayati, Bahadure, Sarika (2012): Expreincing architecture through senses”, International Conference on Advances in architecture and Civil Engineering (AARCV 2012)21^st- 23 ^rd . paper ID AR75AD, Vol 2.

Shi, X. and Y. Zhu, and J. Duan, and R. Shao & J. Wang (2015): Assessment of pedestrian wind environment in urban planning design. Landscape and Urban Planning, Vol.140, pp:17-28.

Toutakhane, A. M. (2018): Influencing Factors on Performance of Social Behavior Settings at Parks and Green Spaces of Tabriz. Journal of Urban and Regional Analysis, Vol. 10, No. 2, pp. 199-215.

Toutakhane, A. M., & Mofareh, M. (2016): Investigation and Evaluation of Spatial Patterns in Tabriz Parks Using Landscape Metrics. Journal of Urban and Environmental Engineering, Vol.10, No. 2, pp. 263-269.

Yu, Z., Yang, G., Zuo, S., Jørgensen, G., Koga, M., & Vejre, H. (2020): Critical review on the cooling effect of urban blue-green space: A threshold-size perspective. Urban forestry & urban greening, 126630.

Zaheri, M., & Majnouni-Toutakhane, A. (2019): Evaluating the mental and emotional effects of Sahand Bonab thermal power plant greenhouse on rural communities, Case study: Rurlas in Bonab. Scientific Journals Management System, 19(53), 75-98.