رئالیسم سوسیالیستی تطبیقی در ادبیّات داستانی آلمانی و روسی

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 4، شماره 13، آذر 1399، صفحه 76-95   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

محمّدامین احسانی اصطهباناتی^*

دانشگاه علوم پزشکی شیراز، مدرّس بخش ادبیّات فارسی

چکیده

ادبیّات داستانی، به‌‌عنوان یک نوع ادبی یا ژانر از لحاظ ساختار محتوا، همواره تحت‌‌تأثیر جریان‌‌های مختلف سیاسی و اجتماعی بوده است. ادبیّات جهان، پس از جنگ جهانی دوم، در نقش ابزاری برای تبلیغات در خدمت بازسازی جوامع بحران‌‌زده قرار گرفت. رئالیسم سوسیالیستی، مبتنی بر دورنمایی از جامعۀ سوسیالیستی و توصیف نیروهایی است که از درون، مشغول ساختن جامعه هستند. رمان‌‌نویس رئالیست، به ارائه تصویر درست تاریخی و ترسیم جلوه‌‌های مبارزاتی زندگی مردم، از ایدئولوژی مارکسیستی و ماتریالیسم تاریخی و توجّه به‌‌مفهوم مدرن کار در نگاه سوسیالیستی و تقدیس مردم‌‌گرایی، می‌پردازد. جستار حاضر، به‌‌ بررسی سه اثر از سه نویسندۀ آلمانی و روسی؛ آنازگرس، کریستا ولف و میخائیل شولوخف از منظر واقع‌‌گرایی سوسیالیستی و انعکاس آن در آثار داستانی‌‌شان پرداخته است. گرچه این آثار در دوره‌‌های تقریباً متفاوتی از هم نوشته شده‌‌اند و درون مایه‌‌های متفاوتی نیز دارند، امّا هر یک به‌ترفندی، از این مبانی، به شیوه‌‌های مختلف بهره گرفته‌‌اند. نتایج این پژوهش که به‌‌شیوۀ توصیفی- تحلیلی و بر مبنای داده‌‌ کاوی کتابخانه‌‌ای صورت گرفته است، نشان می‌‌دهد که دیدگاه‌های میخائیل شولوخف در جهت نشان دادن آرمان‌‌های حکومت کمونیستی و بهره‌‌گیری از مؤلّفه‌‌های رئالیسم سوسیالیستی در مقایسه با فردیّت و توجّه به عشق در «آسمان تقسیم شده» ولف و «مرده‌‌ها جوان می‌‌مانند» اثر زگرس به‌‌صورت قوی‌‌تری عمل کرده است.

کلیدواژه‌ها

رئالیسم سوسیالیستی؛ ادبیّات داستانی؛ آنازگرس؛ کریستا ولف؛ میخاییل شولوخف

مراجع