بررسی تطبیقی ـ مقایسه‌ای افکار باستانگرایانه میرزا فتحعلی آخوندزاده و ابراهیم پورداود

فصلنامه تاریخ

مقاله 4، دوره 15، شماره 58، آذر 1399، صفحه 87-107   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

علی فردوسی¹؛ امید سپهری راد^{* 2}؛ امیر اکبری³

¹دانشجوی دکتری،واحد بجنورد،دانشگاه آزاداسلامی ،بجنورد ،ایران

²استادیار،واحدبجنورد ، دانشگاه آزاد اسلامی ،بجنورد،ایران

³استادیار ،واحد بجنورد،دانشگاه آزاد اسلامی ،بجنورد،ایران

چکیده

پژوهش حاضر به آراء و نظرات آخوندزاده(1227ـ 1295ق) و ابراهیم پورداود(1264ـ 1347ش) در خصوص ایران باستان، و چگونگی اهمیت یافتن فرهنگ و تمدن آن دوران، در دورۀ معاصر می‌پردازد. در طول تاریخ، سرزمین ایران مورد تهاجم اقوام مختلف از شرق و غرب قرار گرفته اما هیچ کدام از این یورش‌ها، به اندازۀ تهاجم تازیان ، مورد دشمنی و خصومت قرار نگرفت. برخی روشنفکران، آن تهاجم را مصیبت‌بارترین فاجعۀ تاریخ ایران جلوه دادند و برخی دیگر چنین باور و اعتقادی نداشتند. آخوندزاده به عنوان یک روشنفکر سکولار، در پی یافتن ریشۀ اصلی واپسگرایی ایران در دورۀ قاجاریه بود. اوتهاجم تازیان و نقش اسلام در عقب‌ماندگی جامعۀ ایران را از عوامل اساسی قلمداد کرد و برای اثبات مدعای خود با قیاس میان وضعیت ایران در دوران باستان و دورۀ اسلامی، به تبیین تمایزات و تفاوت های این دو دوره به طور کلی پرداخت و نشان داد که عظمت و شکوه ایران باستان، قابل قیاس با دورۀ اسلامی نبود. پورداود برخلاف آخوندزاده، مطالعات بسیاری در تاریخ و فرهنگ ایران باستان داشت، اوستا را به زبان فارسی ترجمه کرد با این همه، در خصوص تهاجم تازیان و نقش اسلام در عقب‌ماندگی جامعۀ ایران، نظری مشابه او داشت. پژوهش حاضر به آراء و نظرات آخوندزاده(1227ـ 1295ق) و ابراهیم پورداود(1264ـ 1347ش) در خصوص ایران باستان، و چگونگی اهمیت یافتن فرهنگ و تمدن آن دوران، در دورۀ معاصر می‌پردازد

کلیدواژه‌ها

عقب‌ماندگی ایران؛ باستان‌گرائی؛ آخوندزاده؛ پورداود

مراجع