واکاوی جرم توهین به مقدسات در آموزه‌های قرآنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 7، دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 147-168   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدقاسم ناظریان¹؛ محسن رهامی²؛ صادق مرادی²

¹گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

²گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

چکیده

بر اساس قواعد حقوقی و فقهی اسلام قذف، اهانت و افترا به مسلمانان و حتی غیر مسلمانان از سایر ادیان الهی ممنوع است. این ممنوعیت تا اندازه‌ای است که برای برخی حد یا تعزیر مقرر شده است. جرم انگاری توهین به مقدسات در حقوق اسلام، همانا برخورد با عواملی است که «نظم و اخلاق عمومی» را به مخاطره می‌اندازد و در زمره «جرایم علیه حیثیت معنوی اشخاص» محسوب می­شود؛ زیرا در یک جامعه دینی، به ویژه جامعه مبتنی بر حکومت دینی، با توجه به تعلق خاطر شدید افکار عمومی پیروان ادیان الهی به مقدسات و رهبران دینی، که علاوه بر داشتن شخصیت حقوقی خاص، از شخصیت حقیقی ویژه­ای نیز برخوردارند، چگونه ممکن است اهانت به مقدسات را روا شمرد. اولین و مهم­ترین مستند در این زمینه قرآن کریم است؛ از این رو نگارندگان در این مقاله با رویکرد مطالعات قرآنی با روش تحقیق تحلیلی- توصیفی به واکاوی حقوقی و فقهی توهین به مقدسات از آیات قرآنی پرداخته­اند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ توهین؛ مقدسات اسلام؛ جرم انگاری؛ سب نبی

مراجع

قرآن کریم.

ابوالمکارم، ابن زهره. ۱۴۱7ق، غنیة النزوع إلى علم الأصول والفروع، چاپ اول، قم: مؤسسة الامام الصادق علیه السلام.

انصاری، مسعود و محمد علی طاهری. 1388ش، دانشنامه حقوق خصوصی، تهران: انتشارات جنگل.

آقابابایی، حسین. 1389ش، قلمرو امنیت در حقوق کیفری، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

برهانی، تقی. 1387ش، مفهوم و مبانی مصلحت در قوانین کیفری، چاپ اول، قم: دانشکده اصول دین.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر. 1396ش، ترمینولوژی حقوق،چاپ سی‌ام، تهران: انتشارات گنج دانش.

دهخدا، علی اکبر. 1373ش، لغتنامه دهخدا، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

رهامی، محسن. 1389ش، جرایم بدون بزه دیده، همکاری با علی حسین نجفی ابرندآبادی و علیمراد حیدری، چاپ دوم، تهران: بنیاد حقوقی میزان.

زراعت، عباس. 1388ش، قواعد فقه مدنی، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.

شربینی خطیب، محمد. ۱۴05ق، مغنی المحتاج، ج ۴، چاپ اول، بیروت: دار الفکر.

شهید ثانی. ۱۴03ق، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، جلد نهم، چاپ چهارم، قم: دار الهادی للمطبوعات.

العدوی المالکی، علی الصعیدی. ۱۴12ق، حاشیة العدوی، جلد 2، چاپ اول، بیروت: دار الفکر.

عمید زنجانی، عباسعلی. 1390ش، قواعد فقه؛ بخش حقوق عمومی، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.

قماشی، سعید. 1393ش، کرامت انسانی و نقش آن در جرم انگاری، چاپ اول، تهران: انتشارات میزان.

الکاشانی ابوبکر، علاء الدین. 1982م، بدائع الصنائع، جلد 7، چاپ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.

مقدس اردبیلی، ملا احمد. ۱۴۱۶ق، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح ارشاد الأذهان، ج۱۳، چاپ اول، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

مکارم شیرازی، ناصر. 1387ش، استفتائات، جلد اول، تهران: انتشارات آثار آیت الله مکارم شیرازی.

موسوی بجنوردی، سید حسین. ۱۴۱0ق، القواعد الفقهیة، ج۵، چاپ دوم، قم: انتشارات اسماعیلیان.

میرمحمدصادقی، حسین. 1392ش، جرایم علیه اشخاص، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات میزان.

میل، جان استوارت. 1385ش، درباره آزادی، ترجمه جواد شیخ الاسلامی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

نجفی ابرندآبادی، علی حسین و حمید هاشم بیگی. 1397ش، دانشنامه جرم شناسی، تهران: انتشارات گنج دانش. چاپ پنجم.

هوساک، داگلاس. 1396ش، حقوق کیفری به مثابه آخرین راه حل، مترجم: مهرانگیز روستایی، منتشر شده در اصل حداقلی بودن حقوق جزا، زیر نظر دکتر حسین غلامی، چاپ دوم، تهران: انتشارات میزان.

 

مقالات

توکلی، فاطمه و حسین آقابابایی و حسن شاه ملک پور. 139۴ش، «مبانی دینی و اصول جرم انگاری توهین به مقدسات و چالش‌های فرارو»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال ششم، شماره دوم.

چاوشی، سید حسن و سید محمد مهدی احمدی. 1391ش، «بررسی حکم هتک حرمت مقدسات در فقه اسلامی»، مطالعات فقهی و فلسفی، شماره 11.

رهامی، محسن و سیروس پرویزی. 1392ش، «اهانت به مقدسات دینی در حقوق کیفری ایران و انگلستان»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 81.

فلاحی، احمد. 1391ش، «اصل ضرورت در جرم انگاری»، رساله دکتری، رشته حقوق کیفری و جرم شناسی، پردیس فارابی (قم) دانشگاه تهران.

قدسی، سید ابراهیم و امین کوهیان افضل دهکردی. 1388ش، «مقدسات و توهین به آن در حقوق کیفری ایران»، مجله فقه و اصول، شماره 83.

کاشانی حسینیان، اعظم السادات. 1390)ش، «مبانی جرم انگاری اضرار به نفس»، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.

محمودی جانکی، فیروز. 1393ش، «جرم انگاری حق مدار؛ با تأکید بر نظریه آلمانی مصالح حقوقی»، پژوهش حقوق کیفری، سال سوم، شماره نهم.