تحلیلی بر قانون حجر و موارد آن از دیدگاه صاحب جواهر با تکیه بر آیات و روایات

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 20، دوره 11، شماره 44، دی 1399، صفحه 453-475   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی قربان غفاری¹؛ ذبیح الله مطهری خواه²

¹دانشجوی دکتری، گروه مبانی فقه و حقوق، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

²استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تویسرکان، دانشگاه آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران

چکیده

در این مقاله موارد محجورین و مدت حجر آن‌ها و مسئولیت فقهی، حقوقی محجورین از دیدگاه صاحب «جواهر» و آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته و از آنجا که علت منع تصرف توسط محجورین و عدم رشد کافی آن‌ها و همچنین برای رفع حجر و علم به رشد آن‌ها ضروری می­باشد؛ لذا عنوان رشد و در مقابل آن سفه و سفاهت و صغیر مورد بررسی قرار گرفته است اصل قاعده بر مبنای آیاتی از قرآن کریم از قبیل آیه شریفه: ﴿لا تأکلوا اموالکم بالباطل ﴾(بقره/188)، و همینطور احادیث متعددی از معصومین است. احادیث تسلط بر اموال خود را برای همه مردم به عنوان یک حق مطرح کرده‌اند و دلیل قاعده، اجماع فقها نیز می‌باشد. دلیل اجماع بر قاعده، از ظاهر کلمات فقها استفاده می‌شود به جهت اینکه در هر بحثی این قاعده را از قواعد مسلم فرض کرد‌ه‌اند.

کلیدواژه‌ها

حجر؛ ممنوع از تصرف؛ قرآن؛ رشید؛ صغیر

مراجع

قرآن کریم.

ابن قدامه، موفق الدین عبدالله بن احمد. 1405ق، المغنی، جلد چهارم، بیروت: دار الکتب العلمیه.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1308ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

بندرریگی، محمد. 1364ش، منجد الطلاب، چ4، تهران: انتشارات اسلامی.

جابری عربلو، محسن. 1362ش، فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی، چ1، تهران: انتشارات امیرکبیر.

الجزیری، عبدالرحمن. 1411ق، الفقه علی المذاهب الاربعة، جلد دوم، بیروت: دار الفکر.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر. 1372ش، ترمینولوژی حقوق، چ6، تهران: گنج دانش.

حجتی اشرفی، غلامرضا. 1378ش، مجموعه کامل قوانین و مقررات حقوقی مدنی، با نظر غلامعلی امیری، چ19، تهران: گنج دانش.

حر عاملی، محمد بن حسن. 1412ق، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، جلد 3، 8، 13، 17 و 18، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

حسینی شیرازی، محمد. 1378ش، الفقه- القواعد الفقهیه، قم: بیت آیت الله شیرازی.

دهخدا، علی اکبر. 1373ش، لغتنامه دهخدا، جلد ششم، چ1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

زرقاء، مصطفی احمد. 1963م، الفقه الاسلامی فی ثوبه الجدید المدخل الفقهی العام، جلد اول، دمشق: بی نا.

سبزواری، عبد الاعلی. 1413ق، مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام، جلد 3 و 25، چ4، قم: دار التفسیر.

شهید ثانی، زین الدین بن علی. 1361ش، شرح لمعه، جلد اول، چ1، تهران: دار الفکر.

شهید ثانی، زین الدین بن علی. 1413ق، مسالک الافهام، جلد اول، چاپ سنگی، بدون شماره.

صفایی، حسین و مرتضی قاسم زاده. 1392ش، حقوق مدنی اشخاص و محجورین، تهران: سمت.

طباطبایی یزدی، محمدکاظم. 1377ش، عروة الوثقی، جلد دوم، تهران: بی نا.

طریحی، فخر الدین بن محمد. 1375ش، مجمع البحرین، جلد اول، چ3، تهران: المکتبة المرتضویة.

مامقانی، عبدالله. 1404ق، مناهج المتقین فی فقه ائمة الحق والیقین، قم: مؤسسه آل البیت.

محقق حلی، جعفر بن حسین بی یحیی. 1377ق، شرایع الاسلام، جلد دوم، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.

محقق کرکی، علی بن حسین. 1414ق، جامع المقاصد، جلد اول، قم: دار احیاء التراث.

مردوخ کردستانی، محمد. 1367ش، فقه محمدی، جلد دوم، چ9، مهاباد: انتشارات سیدیان.

مرعشی نجفی، شهاب الدین. 1415ق، القصاص علی ضوء القرآن والسنة، جلد دوم، قم: کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.

معین، محمد. 1364ش، فرهنگ فارسی، جلد دوم، چ7، تهران: انتشارات امیرکبیر.

مکارم شیرازی، ناصر. بی تا، قواعد فقهیه، جلد دوم، چ3، قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب.

موسوی خمینی، روح الله. بی­تا، تحریر الوسیله، جلد دوم، کتاب حجر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

موسوی خویی. 1417ق، مصباح الفقاهة، جلد سوم، نجف اشرف: بی نا.

نجفی، محمد حسن. 1395ق، جواهر الکلام، ترجمه اکبر نائب زاده، تهران: چاپ خرسندی.