تحلیل دو داستان «همای و داراب» و «موسی و فرعون» بر پایه الگوی روایی گریماس

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 9-29   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

احسان اعوانی

کارشناسی ارشد پژوهش هنر دانشگاه علم و هنر یزد- شعبه اردکان

چکیده

با مطالعه در قرآن و «شاهنامه» فردوسی می‌توان شباهت‌هایی بین شخصیت‌ها و روایت‌های آن دو یافت. یکی از مشهورترین مکتب‌های روایت شناسی که در بررسی متون ادبی به کار می‌رود ساختارگرایی است. گریماس با ساده کردن الگوی تحلیل قصه پراپ نشان داد که همه عناصر شکل دهنده قصه قابل تجزیه، تحلیل و دارای نقش مؤثر هستند. او با ارائه فرضیه مدل کنشی، نقش شخصیت‌ها را در روایت مطرح می‌کند که با تمام روایت‌ها قابل تطبیق باشد. بر همین اساس در این پژوهش سعی بر آن است که ساختار روایتی داستان‌‌های «همای و داراب» و «موسی و فرعون» به عنوان نمونه‌ای از داستان‌های «شاهنامه» و قرآن بر مبنای نظریه گریماس مورد مطالعه قرار گیرد. پس از تجزیه و تحلیل متن، این نتیجه حاصل شد که بر اساس الگوی گریماس، هر دو داستان، روایتی کامل می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

روایت؛ الگوی روایی گریماس؛ شاهنامه؛ قرآن

مراجع

احمدی، بابک. 1386ش، ساختار و تأویل متن، چاپ نهم، تهران: مرکز.

آذر، امیراسماعیل. 1393ش، الهی نامه عطار در نظریه نشانه معناشناسی آلژیر گرمس و ژرار ژنت، به اهتمام ویدا آزاد، چاپ اول، تهران: سخن.

تولان، مایکل. 1393ش، روایت شناسی درآمدی زبان شناختی– انتقادی، ترجمه سیده فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، چاپ دوم، تهران: سمت.

سلدون، رامان و ویدوسون، پیتر. 1384ش، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، چاپ سوم، تهران: طرح نو.

سیدحسینی، رضا. 1385ش، مکتب‌های ادبی، جلد دوم، چاپ سیزدهم، تهران: نگاه.

شعیری، حمیدرضا. 1397ش، مبانی معناشناسی نوین، چاپ پنجم، تهران: سمت.

فروید، زیگموند. 1396ش، موسی و یکتاپرستی، ترجمه قاسم خاتمی، چاپ اول، تهران: مصدق.

کزازی، میرجلال الدین. 1393ش، نامه باستان(ویرایش و گزارش شاهنامه فردوسی)، جلد ششم، چاپ ششم، تهران: سمت.

مارتین، والاس. 1389ش، نظریه‌های روایت، ترجمه محمد شهبا، چاپ چهارم، تهران: هرمس.

مکاریک، ایرنا ریما. 1390ش، دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ چهارم، تهران: آگه.

ملپس، سایمن و ویک، پاول. 1394ش، درآمدی بر نظریه انتقادی، ترجمه گلناز سرکارفرشی، چاپ اول، تهران: سمت.

میرصادقی، جمال و میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت. 1388ش، واژه نامه هنر داستان نویسی، چاپ دوم، تهران: کتاب مهناز.

میرصادقی، جمال. 1392ش، عناصر داستان، چاپ هشتم، تهران: سخن.

 

مقالات

بیرانوند، نسرین و حسین آریان و ناصر کاظم خانلو. 1395ش، «روایت شناسی داستان اکوان دیو»، فصلنامه تخصصی تحـلیل و نقد متـون زبان و ادبیات فارسـی، سال هشـتم، شماره 28، صص 97-127.

حبیبی، علی اصغر و فاطمه مالکی جبلی و امیر بهارلو. 1395ش، «روایت شناسی تطبیقی داستان فریدون و ضحاک و موسی و فرعون»، نشریه ادبیات تطبیقی، سال هشتم، شماره 14، صص 119-138.

حسینی، فرحناز و احمد ذاکری. 1392ش، «مقایسه تطبیقی داستان فریدون در شاهنامه با داستان‌های قرآن»، فصلنامه تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی، سال پنجم، شماره 16، صص 39-61.