مقایسه رساله لانگینوس با کتاب «چهار مقاله» نظامی عروضی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 97-114   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

علی بازوند¹؛ آرش امرایی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس بحر العلوم شهرکرد

²استادیار گروه عمومی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر

چکیده

این مقاله به بررسی شباهت‌های کتاب «چهار مقاله» نظامی عروضی و «رساله» لانگینوس می‌پردازد. لانگینوس یکی از بزرگ‌ترین منتقدان است که تالی ارسطو دانسته می‌شود. او در نظریه ادبی و انتقادی خود با طرح مقوله "نمطعالی"به طرح ویژگی­های یک اثر ادبی برجسته می­پردازد و در واقع خصیصه شاهکار ادبی را نشان می­دهد. لانگینوس بر این باور است که اثر ادبی با داشتن ویژگی­هایی می­تواند به عنوان نمونه و نمط عالی مطرح شود و این نمط عالی هم منحصر به یک ژانر ادبی نمی‌شود. نظامی عروضی سمرقندی صاحب «چهار مقاله» هم در مقالت دبیری و هم در مقالت شاعری، معتقد است که شرایطی خاص می­تواند به اثری ادبی تعالی بخشد. نوشتار حاضر تبیین آراء لانگینوس و انطباق آن با دیدگاه نظامی عروضی است. در این میان البته باید توجه داشت که دیدگاه‌های هنری و انتقادی شاعران و ادیبان ایرانی تابع اصول و مبانی بلاغی خاصی است که ممکن است با مبانی فکری و بلاغی ادیبان غربی تفاوت­هایی نیز داشته باشد اما این پژوهش صرفاً به دنبال دریافت شباهت‌هایی است که در این دو اثر دیده می‌شود. شاید تحلیل این مشابهت­ها بتواند بیانگر سرچشمه‌های مشترک در دو اثر و بیان کننده نشانه‌هایی از حضور و تاثیر آراء ارسطو در هر دو کتاب باشد.

کلیدواژه‌ها

مقایسه؛ نمط عالی؛ نقد؛ ارسطو

مراجع

امامی، نصرالله. 1385ش، مبانی روش­های نقد ادبی، چاپ سوم، تهران: انتشارات جام.

ثروت، منصور. 1385ش، آشنایی با مکتب‌های ادبی، تهران: انتشارات سخن.

زرین­کوب، عبد الحسین. 1383ش، آشنایی با نقد ادبی، چاپ هفتم، تهران: انتشارات سخن.

ساجدی، طهمورث. 1390ش، از ادبیات تطبیقی تا نقد ادبی،چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

سیدحسینی، رضا. 1387ش، در باب شکوه سخن، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

شورل، ایو. 1389ش، ادبیات تطبیقی، ترجمه طهمورث ساجدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

کفافی، محمد عبدالسلام. 1382ش، ادبیات تطبیقی(پژوهشی در باب نظریه ادبیات و شعر روایی)، ترجمه سیدحسین حسینی، چاپ اول، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

میرصادقی، جمال. 1394ش، عناصر داستان، چاپ نهم، تهران: انتشارات سخن.

نظامی عروضی سمرقندی، احمد. 1387ش، چهار مقاله، چاپ هفتم، به اهتمام دکتر محمد معین، تهران: انتشارات جام.

هارلند، ریچارد. 1388ش، درآمدی تاریخی بر نظریه ادبیات از افلاتون تا بارت، ترجمه علی معصومی و دیگران، چاپ سوم، تهران: نشر چشمه.

هال، ورنن. 1388ش، تاریخچه نقد ادبی، ترجمه هادی آقاجانی و دیگران، چاپ سوم، تهران: انتشارات رهنما.

 

مقالات

زرین­کوب، عبد الحسین. 1333ش، «رساله لانگینوس»، مجله یغما، شهریور، شماره74، صص 278-274.