بررسی تطبیقی اندیشه‌های مقاومت در شعر یحیی السماوی و محمدرضا شفیعی کدکنی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 115-144   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

معصومه باغبانی¹؛ لیلا جمشیدی²

¹دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور

²استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

یحیی سماوی، به عنوان یکی از شاعران برجسته معاصر عراق، و محمدرضا شفیعی کدکنی، از شاعران معاصر ایران، می­کوشند تا با سلاح قلم، زبان هنر و بهره­گیری از شگردهای گوناگون ادبی، در افشای ماهیت استعمار و نیروهای اشغالگر، نفش بارزی داشته باشند. پژوهش حاضر گذشته از تبیین جایگاه ادبی این دو شاعر، می­کوشد، با رویکردی تطبیقی بر اساس مکتب آمریکایی، به صورت تفصیلی و استقرایی اشتراکات و افتراقات شاعران مورد نظر را در مفاهیم مقاومت مورد مطالعه قرار داده و عوامل ظهور اندیشه­های پایداری و مقاومت در شعر سماوی و شفیعی بررسی نماید. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که رد پای استعمار آمریکا در هر دو کشور پیامدهای ناگواری به دنبال داشته است. بنابراین دو شاعر، با تکیه بر ارزش­های والای قرآن و اسلام و به پشتوانه فرهنگ غنی و تاریخ شکوهمند سرزمینشان، ضمن بهره­گیری از اساطیر ملی- مذهبی به صورت نمادین و گاه آشکار، سهم بسزایی در بیداری ملت خویش داشته و با ایجاد همبستگی در میان آن­ها، گام­های استواری در مسیر پایداری برداشته­اند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات؛ مقاومت؛ عراق؛ ایران؛ یحیی سماوی؛ شفیعی کدکنی

مراجع

قرآن کریم.

اسکندری، احمد و دیگران. 1951م، المنتخب فی الادب العربی، قاهره: مکتبة اسلامیة.

آشوری، داریوش. 1385ش، فرهنگ سیاسی، تهران: نشر مروارید.

درویش، محمود. 2004م، الأعمال الشعریة، قاهره: الهیئة العامة المصریة للکتاب.

رحیمی، رضا. 1378ش، در کوچه باغ­های شعر شفیعی، سفرنامه باران، به کوشش حبیب­الله عباسی، تهران: روزگار.

سماوی، یحیی. 2006م، قلیلک... لا کثیرهنّ، الطبعة الاولی، استرالیا.

سماوی، یحیی. 2006م، نقوض علی جذع النخلة، الطبعة الاولی، دمشق: دار التکوین.

سماوی، یحیی. 2008م، مسبحة من خزر الکلمات، الطبعة الاولی، دمشق: دار التکوین.

سماوی، یحیی. 2009م، شاهدة قبر من رخام الکلمات، الطبعة الاولی، دمشق: دار التکوین.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1350ش، در کوچه باغ­های نیشابور، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1376ش، آیینه­ای برای صداها، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1376ش، هزاره دوم آهوی کوهی، تهران: سخن.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1383ش، آواز باد و باران، تهران: چشمه.

شکری، غالی. 1366ش، ادب المقاومة، ترجمه: محمد حسین روحانی، تهران: نشر نو.

شمیسا، سیروس. 1376ش، سیر غزل در شعر فارسی از آغاز تا امروز، تهران: فردوس.

صمّود، حماد. 1995م، الشعر العربی المعاصر فی تونس، هیئة المنجم، معجم البابطین، بیروت: نشر عبد العزیز مسعود البابطین.

فاخوری، الحنا. 1385ش، الجامع فی تاریخ الادب العربی، چاپ سوم، منشورات ذوی القربی.

کمره­ای، علیرضا. 1379ش، ادب مقاومت در افق آینده، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، تهران: شماره 36.

کنفانی، غسان. 1967م، الأدب الفلسطینی المقاوم، القاهره: دار الکتاب العربی.

لنگرودی، شمس. 1377ش، تاریخ تحلیلی شعر نو، ج چهار، چاپ سوم، تهران: مرکز.

نجم، السید. بی­تا، المقاومة والادب، هیئة قصور الثقافة.

 

مقالات

آل بویه لنگرودی، عبد العلی. 1389ش، «جلوه­های پایداری در شعر ابو القاسم الشابی»، نشریه ادبیات پایداری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال دوم، شماره سوم.

آیینه وند، صادق. 1370ش، «ادبیات مقاومت»، مجله کیهان فرهنگی، شماره79.

باقی نژاد، عباس. 1395ش، «جلوه­های اعتراض و مقاومت در شعر شفیعی کدکنی»، ادبیات دفاع مقدس، دوره1، شماره 1، صص 38-19.

بهمنی مطلق، حجت­الله. 1396ش، «آبشخورهای فرهنگی و دینی شعر شفیعی کدکنی»، فصلنامه تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال دهم، شماره دوم، صص 38-19.

رمضانی، ربابه و احمد خوانساری. 1394ش، «بررسی تطبیقی رویکرد اجتماعی در اشعار شفیعی کدکنی و صلاح عبدالصبور»، هشتمین همایش پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی،صص 1052-1033.

صحرایی، قاسم و شهاب گلشنی. 1388ش، «شور رهایی در اشعار پیش از انقلاب شفیعی کدکنی»، پژوهش­نامه ادب غنایی(دانشگاه سیستان و بلوچستان)، سال هفتم، شماره دوازدهم، صص 104-73.