مبانی مشترک ادبیات مقاومت در اشعار جمیل صدقی زهاوی و معروف الرصافی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 167-188   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

علیرضا حسینی¹؛ حسین حدیدی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کوثر بجنورد

²استادیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه پیام نور

چکیده

ادبیات مقاومت به عنوان یکی از پویاترین جریان‌های ادبی معاصر عرب به شمار می‌رود و به خصوص در عراق، به دنبال افزایش ظلم و ستم حکومت عثمانی و استعمارگران با هدف مبارزه در مقابل آن شکل گرفت. این اشعار بازتاب دهنده دردها و رنج‌ها، پیکار و پایداری، آزادی و بیانگر معضلات اقشار مختلف جوامع بشری است که شاعرانی چون زهاوی و رصافی از منادیان حقیقی آن به شمار می‌آیند. آنان توانستند با تلاشی گسترده به سرودن شعرهای مهیج و تحریک احساسات خفته مردم مبادرت ورزند که علاوه بر تأثیرگذاری در رخدادها، در راستای منافع سرزمین خویش آثار ادبی ماندگاری را هم تألیف کنند. این مقاله با استفاده از روش پژوهش ادبی و تاریخی ابعاد و زوایای موضوع را بررسی می‌نماید. یافته‌ها نشان می‌دهد، عشق به وطن، مبارزه با دولت عثمانی و حکومت قیمومیت از مهم‌ترین بخش ادبیات پایداری در اشعار این دو شاعر عراقی است. زهاوی و رصافی از جمله شاعرانی بودند که مردم را به حق طلبی و ظلم ستیزی دعوت کردند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات مقاومت؛ ظلم ستیزی؛ عراق؛ صدقی زهاوی؛ معروف الرصافی

مراجع

بطی، رفائیل. 1923م،‌ الأدب العصری فی العراق العربی، القاهرة: المطبعة السلفیة.

الحانی، ناصر. 1954م، محاضرات عن جمیل صدقی الزهاوی، القاهرة: معهد الدراسات الأدبیة العالمیة.

الرشودی، عبدالحمید. 1966م،‌ الزهاوی دراسات ونصوص، بیروت: دار ومکتبة الحیاة.

الرصافی، معروف. 1999م،‌ دیوان الرصافی، ط1، مقدمة عبدالغادر المغربی، بیروت: دار المنتظر.

الزهاوی، جمیل صدقی. 1979م،‌ الدیوان، مصر: المطبعة العربیة.

الزهاوی، جمیل صدقی. 2004م، الدیوان، شرح وتقدیم انطوان القوال، ط1، بیروت: دار العلم للملائین.

شرارة، عبداللطیف. 1960م، الرصافی دراسة تحلیلیة، بیروت: دار صادر.

ضیف، شوقی. 1959م، دراسات فی الشعر العربی المعاصر، القاهرة: دار المعارف.

طبانة، بدوی. 1957م، معروف الرصافی دراسة ادبیة لشاعر العراق وبیئته السیاسیةوالإجتماعیة، ط1، مصر: مطبعة السعادة.

العبطة، محمود. 1992م، معروف الرصافی حیاته وآثاره ومواقفه، ط1، بغداد: دار الشؤون الثقافیة.

عزالدین، یوسف. 1967م، فی الأدب العربی الحدیث، بغداد: مطبعة دار البصری.

عزالدین، یوسف. 1989م، الشعر العراقی الحدیث أهدافه وخصائصه فی القرن التاسع عشر، القاهرة: دار المعارف.

العزاوی، عباس. 1369ش، تاریخ العراق بین الإحتلالین، قم: انتشارات شریف رضی.

فهمی، ماهر حسن. بی تا، الزهاوی، القاهرة: المؤسسة المصریة العامة.

المطلوب، احمد. 1970م، الرصافی آراؤه اللغویة والنقدیة، بغداد: معهد البحوث والدراسات.

المقدسی، انیس. 1980م، الإتجاهات الأدبیة فی العالم العربی الحدیث، بیروت: دار العلم للملائین.

المقدسی، انیس. 1994م، أعلام الجیل الأول من شعراء العربیة فی القرن العشرین، بیروت: مؤسسة نوفل.

ناجی، هلال. 1963م، الزهاوی ودیوانه المفقود، القاهرة: دار العرب.

الواعظ، رؤوف. 1974م، الإتجاهات الوطنیة فی الشعر العراقی الحدیث، بغداد: دار الحریة.

 

مقالات

علیزاده، زهرا و اعظم اعتمادی فرد و مینا سادات طباطبایی. 1397ش، «بررسی پدیده اسلام هراسی و راهکارهای قرآنی مقابله با آن»، فصلنامه مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، سال نهم، صص 379- 406.

نظری، علی و یونس ولیئی و سید مرتضی طباطبایی. 1394ش، «الدعوة الاصلاحیة فی شعر معروف الرصافی»، دراسات الادب المعاصر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، السنة السابعة، العدد الثامن والعشرون، صص 49- 66.