تطبیق جدایی دین و سیاست از نگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی و سعدی شیرازی

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 315-336   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

نبی اله اراضی جمکرانی¹؛ محمدرضا شریفی²؛ سعید خیرخواه برزکی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، ایران

²استادیارگروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان، ایران

چکیده

اگرچه به اعتقاد برخی، ادبیات پارسی بعد از ورود اسلام به سرزمین ایران «دو قرن سکوت» را در پی داشت اما سیاست و اندیشه ایرانشهری همچنان روند حرکت خود را طی کرد. کسانی که امپراطوری ایران را به دست آوردند، با ساختار حکومتِ نو، آشنایی نداشته، لذا برای حکومت بر سرزمین‌های در اختیار، مجبور به بهره مندی از ساختار نظام سیاسی این امپراطوری بودند. آثاری که به عنوان «سیاستنامه» نوشته می‌شد، روش حکومت داری را به صورت مستقیم و غیر مستقیم به حاکمان تازه وارد آموزش می‌داد. «شاهنامه» فردوسی را می‌توان نمونه‌ای از این سیاستنامه‌ها دانست. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی، «جدایی یا پیوستگی دین از سیاست» را از نگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، به عنوان موضوعی پر چالش در عرصه سیاسی کشور بررسی کرده است. فردوسی دین و سیاست را دوتافته در هم طنیده می‌داند که پادشاهی بدون دینداری و دینداری بدون حمایت پادشاهی را غیر ممکن می‌داند؛ دین از نگاه «شاهنامه» همان اعمال نیک و بد نیاکان بشری به حساب می‌آید که معنای اسطوره را در پی دارد اما به صورت مستقیم به دلیل بار معنایی اسطوره این واژه در «شاهنامه» کاربرد ندارد.

کلیدواژه‌ها

دین؛ سیاست؛ شاهنامه؛ فردوسی

مراجع

اسلامی، روح الله. 1397ش، سیاستنامه سعدی، تهران: انتشارات تیسا.

آشوری، داریوش. 1390ش، دانشنامه سیاسی، تهران: انتشارات مروارید.

تکمیل همایون، ناصر. 1388ش، حقوق و سیاست، از عقوبت سیاست تا بهشت دموکراسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل. 1388ش، دیوان اشعار، ضیاء الدین سجادی، تهران: انتشارات زوّار.

خُلدانی،آصف. 1396ش، تاریخ و فرهنگ باستانی ایرانیان و شاهنامه فردوسی، تهران: انتشارات ققنوس.

دبیرسیاقی، محمد. 1388ش، برگردان روایت گونه شاهنامه فردوسی به نثر، تهران: نشر قطره.

رستگار فسایی، منصور. 1357ش، حکمت عملی از نظر سعدی، ناصرالدین شاه حسینی.

رضی، هاشم. 1396ش، اوستا کهن‌ترین گنجینه مکتوب ایران باستان، تهران: انتشارات بهجت.

زرشناس، شهریار. 1398ش، واژه نامه سیاسی- فرهنگی، قم: نشر معارف.

سعدی، مصلح الدین. 1384ش، کلیات به تصحیح محمد علی فروغی، چاپ دوم، تهران: انتشارات زوار.

سعدی، مصلح الدین. 1387ش، بوستان، غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی.

سعدی، مصلح الدین. 1391ش، کلیات سعدی، تهران: انتشارات آدینه سبز.

شمیسا، سیروس. 1396ش، شاهِ نامه‌ها، تهران: انتشارات هرمس.

طباطبایی، جواد. 1392ش، خواجه نظام الملک طوسی گفتار در تداوم فرهنگ ایرانی، تهران: انتشارات مینوی خرد.

عطار نیشابوری، فریدالدین. دیواناشعار، م.درویش، تهران: سازمان چاپ و انتشارات جاویدان.

فردوسی، ابوالقاسم. 1395ش، شاهنامه، تهران: فرهنگ و قلم.

گوبینو، آرتور. 1392ش، تاریخ ایرانیان دوره باستان، ابوتراب خواجه نوریان، تهران: سپهر ادب.

هینلز، جان. 1397ش، شناخت اساطیر ایران، ژاله آموزگار- احمد تفضلی، تهران: نشر چشمه.

یاحقی، محمدجعفر. 1394ش، فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: نشر فرهنگ معاصر.

 

مقالات

اسلامی، روح الله. 1397ش، «سیاستنامه و اندیشه سیاسی ایرانشهری»، مجله سیاستنامه، تهران، شرکت هم میهن فارس، صص163- 176.