همسانی‌های شعر حافظ و مرزبان‌نامه

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 467-486   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسنده

مریم حقی

استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی پیام نور مرکز خوانسار

چکیده

شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی شاعر قرن هشتم هجری و یکی از ارکان اصلی شعر و غزل فارسی به شمار می­رود. حافظ از شاعرانی است که در سرودن اشعار خود به بسیاری از آثار نظم و نثر پیش از خود نظر داشته است و در لفظ و محتوا از آن‌ها بسیار بهره برده است. یکی از کتاب‌هایی که از وجوه مختلف لفظی و معنایی شباهت فراوانی با اشعار حافظ دارد، «مرزبان‌نامه» سعدالدین وراوینی است که متعلق به قرن هفتم هجری است. با مطالعه «مرزبان‌نامه» وراوینی و دقت در آن می‌توان به جنبه‌های مختلف شباهت­های لفظی(لغات و ترکیبات) و معنوی میان این کتاب و دیوان حافظ پی برد. وجوه همسانی‌های شعر حافظ و «مرزبان‌نامه» گونه‌های فراوانی دارد و شامل لغات، الفاظ و تعابیر همسان، ترکیبات اضافی، وصفی و عطفی مشابه و نیز مضامین مشابه است که البته می­توان این مشابهت­ها را از مقوله مضامین مشترک در ادبیات فارسی به شمار آورد.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ مرزبان‌نامه؛ سعدالدین وراوینی؛ حافظ شناسی؛ شباهت

مراجع

استعلامی، محمد. 1383ش، درس حافظ(نقد و شرح غزل‌های حافظ)، دو جلد، چاپ دوم، تهران: سخن.

بهار، محمدتقی. 1370ش، سبک­شناسی، جلد سوم، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.

حافظ، شمس­الدین محمد. 1375ش، دیوان حافظ، تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.

حافظ، شمس­الدین محمد. 1377ش، دیوان حافظ، به تصحیح علامه قزوینی و دکتر قاسم غنی، به کوشش عبدالکریم جربزه­دار، چاپ ششم، تهران: اساطیر.

خرمشاهی، بهاءالدین. 1373ش، حافظ­نامه، 2 جلد، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

ریاحی، محمد امین. 1368ش، گلگشت، تهران: انتشارات علمی.

صفا، ذبیح­الله. 1373ش، تاریخ ادبیات ایران، جلد دوم، چاپ سیزدهم، تهران: فردوس.

نیاز کرمانی، سعید. 1368ش، حافظ­شناسی، جلد پنجم، چاپ سوم، تهران: پاژنگ.

وراوینی، سعدالدین. 1380ش، مرزبان­نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ هفتم، تهران: صفی علیشاه.

وراوینی، سعدالدین. 1394ش، مرزبان­نامه، تصحیح محمد روشن، چاپ دوم، تهران: اساطیر.