تحلیل عنصر فرهنگی بوم‏شناسی در ترجمه‏‏ عربی به فارسی بر اساس چارچوب نظری نیومارک

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 14، شماره 56، دی 1399، صفحه 625-645   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فاطمه کیادربندسری¹؛ حامد صدقی²؛ لیلا قاسمی حاجی آبادی³؛ عزت ملاابراهیمی⁴

¹دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

²استاد تمام و عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی

³عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد واحد گرمسار

⁴عضو هیأت علمی دانشگاه تهران

چکیده

اختلاف زبان‏ها، یکی از مشکلات اساسی بشر است که مانعی برای ایجاد ارتباط انسان‏ها با یکدیگر به ‏حساب می‏آید و یکی از راه‏های اصلی و مطمئن برای غلبه بر این مانع، استفاده از ترجمه است. نیومارک، یکی از نظریه‏پردازان شاخص معاصر، عناصر فرهنگی را به پنج دسته تقسیم می‏کند که مترجم باید برای انتقال درست بار فرهنگی زبان مبدأ به زبان مقصد آن‏ها را بشناسد و با پیشنهاد 17 روش در ترجمه این عناصر، سعی کرده تا راهکارهای مناسبی پیش روی مترجمان قرار دهد. در این راستا، نویسندگان مقاله بر آن شدند تا با روش توصیفی- تحلیلی نقش یکی از این عناصر فرهنگی به ‏نام عنصر فرهنگی "بوم‏شناسی" را با تکیه بر چارچوب نظری نیومارک، شاخص‏تر کنند تا مشخص شود که مترجمان ایرانی برای انتقال این عنصر در ترجمه‏های خود بیش‌تر از کدام روش‏ها استفاده کرده‏ و تا چه حد در انتقال درست آن به زبان مقصد موفق بوده‏اند.

کلیدواژه‌ها

انتقال؛ معادل فرهنگی؛ بومی‏سازی؛ معادل توصیفی؛ جبران

مراجع

قرآن کریم.

ارفع، کاظم. 1381ش، ترجمه قرآن، چاپ اول، تهران: فیض کاشانی.

انصاریان، حسین. 1379ش، ترجمه نهج‏البلاغه، چاپ چهارم، تهران: پیام آزادی.

انیس، ابراهیم و دیگران. 1372ش، معجم‏الوسیط، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

آذرنوش، آذرتاش. 1392ش، فرهنگ معاصر عربی- فارسی بر اساس فرهنگ عربی- انگلیسی هانس‏ور، چاپ پانزدهم، تهران: نشر نی.

آیتی، عبدالمحمد. 1374ش، ترجمه قرآن، چاپ چهارم، تهران: سروش.

آیتی، عبدالمحمد. 1378ش، ترجمه نهج‏البلاغه، چاپ سوم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی- بنیاد نهج ‏البلاغه.

حسن، محمد عبدالغنی. 1376ش، فن ترجمه در ادبیات عربی، مترجم: عباس عرب، چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.

دشتی، محمد. 1379ش، ترجمه نهج‏البلاغه امام علی(ع)، چاپ اول، قم: مشهور.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1369ش، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن، مترجم: غلامرضا خسروی حسینی، چاپ اول، تهران: مرتضوی.

کنفانی، غسان. 1370ش، بازگشت به حیفا و پنج داستان کوتاه، مترجم: یوسف عزیزی بنی طرف، چاپ اول، تهران: چکامه.

کنفانی، غسان. 1380ش، به حیفا بازمی‏گردم، مترجم: محمدعلی عسگری، چاپ اول، تهران: آب.

کنفانی، غسان. 1393ش، مردانی در آفتاب، مترجم: احسان موسوی خلخالی، چاپ اول، تهران: نیلوفر.

معروف، یحیی. 1384ش، فن ترجمه(اصول نظری و عملی ترجمه از عربی به فارسی و فارسی به عربی)، چاپ پنجم، تهران: سمت.

معزی، محمد کاظم. 1372ش، ترجمه قرآن، چاپ اول، قم: اسوه.

مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان. 1371ش، تفسیر نمونه، چاپ دهم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

منافی اناری، سالار. 1383ش، ترجمه ناپذیرها در شعر فارسی، به کوشش: فرزانه فرحزاد در کتاب مجموعه مقالات 2 هم‏اندیشی ترجمه شناسی، تهران: یلدا قلم.

موسوی گرمارودی، علی. 1384ش، ترجمه قرآن، چاپ دوم، تهران: قدیانی.

ناظمیان، رضا. 1386ش، روش‏هایی در ترجمه از عربی به فارسی، چاپ سوم، تهران: سمت.

ناظمیان، رضا. 1388ش، فن ترجمه(عربی- فارسی)، تهران: دانشگاه پیام نور.

نصیری، حافظ. 1390ش، روش ارزیابی و سنجش کیفی متون ترجمه شده از عربی به فارسی، چاپ اول، تهران: سمت.

نیومارک، پیتر. 1372ش، دوره آموزش فنون ترجمه، مترجم: منصور فهیم و سعید سبزیان، چاپ سوم، تهران: رهنما.

نیومارک، پیتر. 2006م، الجامع فی الترجمه، مترجم: حسن غزاله. چاپ اول، بیروت: دار مکتبه الهلال.

الهی قمشه‏ای، مهدی. 1380ش، ترجمه قرآن، چاپ دوم، قم: فاطمه الزهراء.

کتب انگلیسی

Newmark, peter. .1988., A Textbook of Translation, first published, New York: Prentice Hall.

Slovakova, Vera. .2007., Historical Terminology in Translation of Non-Fiction, Department of English and American Studies, English Language and Literature, B.A. Major Thesis.

 

مقالات و پایان‌نامه‌ها

تمام، عبدالکریم قطاف. 2005م. «إشکالیة نقل الخصوصیات الثقافیة»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ترجمه، الجزایر: دانشگاه منتوری.

حیدری، أحمد و کبری روشنفکر. 1393ش. «إشکالیات نقل الخصوصیات الثقافیة فی روایات نجیب محفوظ المترجمة إلی الفارسیة فی ضوء نظریة نیومارک(زقاق المدق، اللص و الکلاب، الشحّاذ نموذجا)»، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عربی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

روشن، بلقیس و روح الله افراه. 1391ش. «ترجمه پذیری عناصر فرهنگی در اشعار سهراب سپهری و فروغ با تکیه بر چارچوب نظری نیومارک»، فصلنامه مطالعات نظری ترجمه، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 3، صص 39-51.

روشنفکر، کبری؛ هادی نظری منظم و احمد حیدری. 1392ش، «چالش‌های ترجمه پذیری عناصر فرهنگی در رمان نجیب محفوظ؛ مقایسه دو ترجمه با تکیه بر چارچوب نظری نیومارک»، فصلنامه پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، شماره 8.

علیزاده، علی. 1389ش. «مقوله‌ها و عناصر فرهنگی و چگونگی ترجمه آن‌ها در گتسبی بزرگ ترجمه کریم امامی»، مجله پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 59، صص 53 تا 74.